PL
Tematem artykułu są zmiany nierówności edukacyjnych w Polsce w okresie powojennym oraz porównania międzynarodowe. Nierówności zdefiniowano jako porównanie szans na studia tych osób, których ojcowie mieli wykształcenie zasadnicze zawodowe lub niższe z tymi, których ojcowie mieli wykształcenie wyższe. Taka definicja w zasadzie odpowiadała nierówności dzielącej młodzież inteligencką oraz młodzież pochodzącą z rodzin chłopskich i robotniczych. Porównano też nierówności w dostępie do studiów między kobietami i mężczyznami. Okazuje się, że w okresie powojennym nastąpiło wyrównanie szans obu płci, a nawet zarysowała się lekka przewaga kobiet. Natomiast nierówność związana z pochodzeniem nie zmieniła się mimo okresu socjalizmu, a nawet od połowy lat sześćdziesiątych najprawdopodobniej rosła. Porównania międzynarodowe wskazują, że w Polsce nierówności związane z pochodzeniem były większe niż w wybranych krajach Europy Zachodniej, mimo dość ugruntowanego przekonania, że socjalizm sprzyjał wyrównaniu szans edukacyjnych. Powstaje pytanie, czy utrzymywanie się nierówności edukacyjnych w Polsce oraz ich większy rozmiar niż w innych krajach europejskich był związany z cechami polskiego systemu szkolnego (mały procent młodzieży przechodzącej na studia, duży zaś - kończącej naukę na zasadniczej szkole zawodowej), czy też raczej z nierównościami społecznymi między porównywanymi kategoriami, istniejącymi poza szkołą. Autor opowiada się za tą ostatnią hipotezą.
EN
The article discusses changes in educational inequality in post-war Poland in comparison with other countries. Educational inequality was defined as the difference in the chance for obtaining a university education between people whose fathers had at most a basic vocational education, and those whose fathers were college-educated. This definition roughly corresponds to the inequality between children of the intelligentsia and those of peasants and workers. Differences in access to higher education between men and women were also examined. This inequality was erased in post-war years, and in fact women appear to have gotten the upper hand by a narrow margin. At the same time, despite the ruling socialist ideology, the inequality related to social origin did not change, and possibly even has been growing since the 1960s. International comparisons show that the inequalities related to social origin were larger than in selected Western European countries, despite a common belief that socialism tended to equalize educational perspectives. The question is whether the endurance of the inequalities in Poland and their greater extent than in other European countries were caused by the school system (where a small percentage of students were going to universities and a much larger group finished at a basic vocational level), or by social inequalities between the studied groups that existed outside the school setting. The author sides with the latter hypothesis.