Zaniechanie budowy Kaskady Dolnej Wisły a problem ekologii i gospodarki na erozyjnym odcinku poniżej zbiornika włocławskiego

• Authors: Zygmunt Babiński , Michał Habel

Title variants

EN

Abandonment of the Lower Vistula Cascade Project and the issues of ecology and economy at the erosive section below the Włocławek reservoir

Abstracts

EN

The independent functioning of the Wloclawek Reservoir in the Vistula river system, apart from the positive economic effects in its surroundings, contributed to a negative impact in the lower position, both for the economy and ecological conditions. This is related to the development in time and the irreversible process of deep erosion in space, resulting from the breakdown by the reservoir of clastic sediment transport, mainly dragged, and its renewal below the dam. The result is a loss from the bottom zone of the alluvial bed until the erosion-resistant clay-clay deposits, often covered with boulders, are reached. This unidirectional process is complicated by the degraded surface of the Vistula palaeochannel, thanks to which an alternating system of thresholds and synclines (depressions) still filled with alluvia is formed in the riverbed. Currently, after half a century of the reservoir’s activity, such an erosive bottom system reaches Nieszawa, and Torun has crossed the front of this zone. The forecasts show that the erosion zone, will reach the Baltic after 2100, which is equivalent to the fact that during this time, its complete and irreversible degradation will take place, making this part of the river of little use for the economy and the environment. This ecological catastrophe can only be prevented by continuing the cascade development of the Lower Vistula. The development will bring the socio-economic benefits specified in point 1 of the Applications, and the properly developed areas behind the embankments of newly created reservoir - the renewal of ecological conditions.

PL

Samodzielne funkcjonowanie Zbiornika Włocławskiego w systemie rzecznym Wisły, obok pozytywnych efektów gospodarczych w jego otoczeniu, przyczyniło się do negatywnego oddziaływania w dolnym stanowisku zarówno dla gospodarki, jak i warunków ekologicznych. Ma to związek z rozwojem w czasie i nieodwracalnego w przestrzeni, procesu erozji wgłębnej, będącego następstwem przerwania przez zbiornik transportu rumowiska klastycznego, głównie wleczonego i z jego odnową poniżej zapory. Efektem tego jest ubytek ze strefy dennej koryta aluwiów do momentu osiągnięcia odpornych na erozję utworów ilasto-gliniastych, często pokrytych głazami. Ten jednokierunkowy proces komplikuje zondulowana powierzchnia paleokoryta Wisły, dzięki czemu tworzy się w korycie naprzemianległy układ progów i synklin (obniżeń) wypełnionych jeszcze aluwiami. Aktualnie, po półwieczu działalności zbiornika, taki układ erozyjnego dna sięga Nieszawy, zaś czoło tej strefy przekroczyło Toruń. Z prognoz wynika, że strefa erozyjna, przemieszczającą się aktualnie z przeciętną prędkością 2,2 km w ciągu roku, wcześniej do wkroczenia w odcinek uregulowany 1,1 km × rok–1, osiągnie Bałtyk po roku 2100, co jest równoznaczne z tym, że dojdzie w tym czasie do pełnej i nieodwracalnej jej degradacji, zmieniając ten fragment rzeki na mało użyteczny dla gospodarki i środowiska. Zapobieżenie tej katastrofie ekologicznej może nastąpić wyłącznie poprzez kontynuację kaskadowej zabudowy Dolnej Wisły. Zabudowa ta przyniesie korzyści społeczno-gospodarcze określone w punkcie 1. Wniosków, a właściwie zagospodarowane obszary za wałami nowo powstałych zbiorników - odnowę warunków ekologicznych.

Keywords

EN

Lower Vistula; Włocławek Reservoir; bottom erosion; riverbed degradation; ecology; economy

PL

Dolna Wisła; Zbiornik Włocławski; erozja denna; degradacja koryta; ekologia; gospodarka

• Publisher: Włocławskie Towarzystwo Naukowe
• Journal: Zapiski Kujawsko-Dobrzyńskie
• Year: 2023
• Volume: 36
• Pages: 53-72

Dates

published

2023

Contributors

author

Zygmunt Babiński

• Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

author

Michał Habel

• Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy

References

• Babiński Z., Aktualny stan dolnej Wisły i perspektywy jej zagospodarowania, w: Studia regionalne i lokalne polski południowo-wschodniej, t. 11: Drogi wodne Europy środkowo-wschodniej, Dzierdziówka-Kraków 2013, s. 67-79.
• Babiński Z., Procesy erozyjno-akumulacyjne poniżej stopnia wodnego Włocławek, ich konsekwencje i wpływ na morfodynamikę planowanego zbiornika „Nieszawa”, IGiPZ PAN, Toruń 1997, s. 46.
• Babiński Z., Procesy korytowe Wisły poniżej zapory wodnej we Włocławku, „Dokumentacja Geograficzna” 1982, z. 1/2, s. 92.
• Babiński Z., Reżim hydrologiczny Wisły a proces erozji wgłębnej poniżej stopnia wodnego „Włocławek”, Ogólnopolska Konferencja Hydrograficzna 1986, UAM, Poznań, s. 21-27.
• Babiński Z., Stopień wodny Ciechocinek i jego zbiornik Nieszawa - prognoza zmian środowiska geograficznego na tle przekształceń otoczenia stopnia Włocławek, „Zeszyty IGiPZ PAN” 1993, nr 12, s. 5-27.
• Babiński Z., The Effects of Human Activity on Changes in the Lower Vistula Channel, „Geogr. Polon.” 1984, 50, s. 271-282.
• Babiński Z., Wpływ zapór na procesy korytowe rzek aluwialnych, Wyd. Akademii Bydgoskiej, Bydgoszcz 2002.
• Babiński Z., Współczesne procesy korytowe dolnej Wisły, „Prace Geograficzne” 1992, nr 157.
• Babiński Z., Habel M., Dynamika strefy akumulacyjnej poniżej czoła odcinka o wymuszonej erozji wgłębnej Zbiornika Włocławskiego, w: Przeobrażenia stosunków wodnych w warunkach zmieniającego się środowiska, UŚ, PTG, RZGW Gliwice, Sosnowiec 2009, s. 35-43.
• Babiński Z., Habel M., Dynamika strefy akumulacyjnej poniżej czoła odcinka o wymuszonej erozji wgłębnej Zbiornika Włocławskiego, w: Środowisko przyrodnicze w badaniach geografii fizycznej, red. M. Więcław, „Promotio Geographica Bydgostiensia” 2012, t. 9, s. 9-19.
• Babiński Z.,Habel M., Impact of a single dam on sediment transport continuity in large lowland rivers, w: River Sedimentation, red. S. Wieprecht, S. Haun, K. Weber, M. Noack, K. Terheiden, Taylor & Francis Group, London 2017, s. 975-982.
• Babiński Z., Habel M., Kaskada Dolnej Wisły - niezbędna czy bezużyteczna, „Gospodarka Wodna” 2016, nr 8, s. 233-235.
• Babiński Z., Habel M., Value of bedload movement in alluvial rivers using analysis of sand bar migration, red. K. Van Landeghem, T. Garlan, J.H. Baas, Marid, Fifth International Conference on Marine and River Dune Dynamics, Caernarfon, North Wales, UK, Bangor University and SHOM 2016.
• Babiński Z., Habel M., Chalov S.R., Prediction of the Vistula Channel development between Wloclawek and Toruń: evaluation with regard to the new geological survey, „Quaestiones Geographicae” 2014, nr 33(3), s. 5-15.
• Habel M., Babiński Z., Szatten D., Problem odnowy rumowiska wleczonego poniżej zapór. Ocena możliwości sztucznego uzupełnienia rumowiska poniżej stopnia wodnego we Włocławku, „Gospodarka Wodna” 2017, nr 11, s. 356-360.
• Habel M., Mechkin K., Podgorska K, Sanes M., Babiński Z., Chalov S., Absalon D., Podgórski Z., Obolewski K., Dam and reservoir removal projects - a mix of social-ecological trends and cost-cutting attitudes, „Scientific Reports” 2020, 10, art. 19210.
• Habel M., Szatten D., Babiński Z., Nadolny G., Sediment Management in River Basins: An Essential Element of the River Basin Management Plans, w: Quality of Water Resources in Poland. Springer Water, red. M. Zeleňáková, K. Kubiak-Wójcicka, A.M. Negm, Springer Cham, 2021.
• Kondolf G.M., Hungry water: Effects of dams and gravel mining on river channel, „Enviromental Management” 1997, t. 21 (4).
• Łajczak A., Babiński Z., Falkowski T., Gierszewski P., Habel M., Plit J., Soja R., Szmańda J., Współczesne przemiany rzeźby koryta i równiny zalewowej Wisły, w: Współczesne przemiany rzeźby Polski, red. A. Kostrzewski, K. Krzemień, P. Migoń, L. Starkl, M. Winowski, Z. Zwoliński, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 2021.
• Peets G.E., Pratts J.D., Channel changes following reservoir constructionon a lowland English rivers, „Catena” 1983, 10, s.77-85.
• Wohl E., Rivers in the Landscape, John Wiley & Sons, 2020.

Identifiers

Biblioteka Nauki

50419144