Cechy językowe "Hymnu do Boga" Jana Pawła Woronicza

• Authors: Henryka Sędziak
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Analizowany tekst Hymnu do Boga, napisany w roku 1805, a opublikowany dopiero w roku 1918, nie jest typowym, dziewiętnastowiecznym wierszem. Hymn zawiera elementy charakterystyczne dla różnorodnych okresów historii literatury polskiej w zakresie fonetyki, słowotwórstwa, fleksji i składni. W zakresie fonetyki i pisowni do najbardziej znamiennych cech należą: brak samogłoski é, która stale pojawiała się w XIX-wiecznych polskich tekstach; brak ó, które zostało zastąpione przez u; konsekwentna pisownia zbitek śrz i źrz, które już w XVI wieku w Małopolsce i na Mazowszu wymawiano odpowiednio jako śr i źr. W zakresie słowotwórstwa szczególnie widoczne jest stosowanie formantu –ny, który używany był do tworzenia przymiotników (np. granitny, który we współczesnej polszczyźnie brzmi granitowy). W zakresie fleksji najbardziej widoczne różnice można dostrzec w odmianie rzeczowników rodzaju męskiego np. łączenie końcówek w rzeczownikach rodzaju męskiego w liczbie mnogiej (ojce, syny, króle, ale: ludowie, mędrcowie), stosowanie końcówki –y w liczbie mnogiej rodzaju niemęskoosobowego (z ojcy, pomiędzy narody). W odmianie zaimków i przymiotników w liczbie mnogiej rodzaju niemęskoosobowego końcówką dominującą jest  -emi (dobremi, naszemi). W koniugacji czasowników w 1 osobie liczby mnogiej obecna jest końcowka –m, która pojawia się w licznych utworach pisarzy z okresu Młodej Polski (por. przejdziem, będziem, złączym się w tekście Mazurka Dąbrowskiego, polskiego hymnu narodowego). W zakresie składni: stosowanie archaicznych form składni łacińskiej (accusativus cum infinitivo) oraz użycie innych form przypadków gramatycznych.

EN

The analysed text of “Hymn do Boga” (Hymn to God), written in 1805 and published only in 1918, is not a typical, 19th-Century poem. The hymn includes elements characteristic for various period of Polish literary history in terms of phonetics, word formation, inflection and syntax. Concerning phonetics and spelling, the most striking features are: the absence of vowel é, which was persistent in Polish texts of the 19th Century; the absence of ó, which was substituted by u; and consistent spelling of clusters śrz and źrz, which in Lesser Poland and Mazovia already in 16th Century had been pronounced as śr and źr, respectively. In terms of word formation, particularly prominent is the use of formant -ny, used to create adjectives (e.g. granitny, i.e. ‘made of granite’, which in contemporary Polish would be granitowy). In the field of inflection, the most visible differences are observed in declension of masculine nouns, e.g. combining the endings of masculine plural (ojce, syny, króle, but: ludowie, mędrcowie), use of the ending -y in non-masculine plural (z ojcy, pomiędzy narody). In the declension of pronouns and adjectives in non-masculine plural the predominant ending is -emi (dobremi, naszemi). In conjugation of verbs, the ending -m in 1st person plural is present in the works of numerous writers of the Young Poland period (cf. przejdziem, będziem, złączym się in Poland’s national hymn, “Mazurek Dąbrowskiego”). In terms of syntax: the use of archaic form of Latin syntax (accusativus cum infinitivo) and the use of other forms of grammatical cases.

• Publisher: Wydział Filologiczny Uniwersytetu Gdańskiego
• Journal: Język - Szkoła - Religia
• Year: 2015
• Volume: 10
• Issue: 1
• Pages: 19-27

Dates

published

2015-02-09

Contributors

author

Henryka Sędziak