Czy system demokratyczny potrzebuje partycypacji? O roli demokracji bezpośredniej – w Konstytucji RP i w kształtowaniu teorii demokracji

• Authors: Leszek Porębski

Title variants

EN

Does Democratic System Need Participation? On the Role of Direct Democracy, in Polish Constitution and Democratic Theory

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

CEL NAUKOWY: Celem tekstu jest analiza wpływu partycypacji politycznej na funkcjonowanie systemu demokratycznego. Istotnym punktem odniesienia są instrumenty demokracji bezpośredniej wykorzystywane we współczesnej demokracji (w tym te zawarte w Konstytucji RP z roku 1997), a zwłaszcza ich słabości i ograniczenia. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Problemem badawczym jest odpowiedź na pytanie, czy każdy rodzaj partycypacji wzmacnia system demokratyczny. Zasadniczą kwestią jest też wskazanie, jak do kwestii wpływu partycypacji politycznej na demokrację odnosi się współczesna teoria demokracji, a zwłaszcza podejście pluralistyczne i elitystyczne. PROCES WYWODU: Większość koncepcji demokracji uznaje wysoki poziom partycypacji za element podnoszący jakość funkcjonowania systemu politycznego. Tymczasem doświadczenia związane ze stosowaniem demokracji bezpośredniej wskazują, że decyzje są często podejmowane przez obywateli na podstawie fałszywych przesłanek. Nie mniej istotna od poziomu partycypacji jest więc jej jakość (stopień kompetencji obywateli uczestniczących w procedurach demokratycznych). Badania dowodzą, że obydwie charakterystyki mają charakter rozbieżny – wyższe uczestnictwo polityczne wiąże się z niższym poziomem kompetencji osób uczestniczących w polityce. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Alternatywa, która stoi przed współczesną demokracją, to z jednej strony akceptacja niskiego poziomu – bardziej kompetentnej – partycypacji, przy jednoczesnym osłabieniu skuteczności artykulacji interesów dużych grup politycznych; z drugiej zaś stymulowanie wysokiego poziomu partycypacji politycznej, przy świadomości, że zwiększa to podatność na populizm i niebezpieczeństwo silnej społecznej legitymizacji dla nieracjonalnych rozwiązań politycznych. Dylemat ten jest w istocie nierozwiązywalny. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Stymulowanie partycypacji politycznej powinno być poprzedzone działaniami zwiększającymi poziom wiedzy politycznej i kształtującymi postawy obywatelskie.

EN

Research objective: The aim of the paper is the analysis of the impact of political participation on democratic system. The reference plane of the analysis is direct democracy (including its forms comprised in Polish constitution), in that its limits  and drawbacks. The research problem and methods:  The research problem is considering the issue: Is any type of participation strengthening democratic system? The overall impact of participation on democracy according to contemporary theories of democracy is also taken into account in the analysis. The process of argumentation: Majority of theories of democracy assume that intensive participation results in better performance of political system. The practice of direct democracy proves however that citizens’ decisions are very often based on erroneous premises. The competence of citizens who participate in democratic procedures is thus not less important than the level of participation. According to research results, both characteristics (quantity and quality of participation) are however divergent. Research results:  Contemporary democracy faces the difficult choice. We can opt for lower level of participation, thus securing more competent political decisions but at the same time accepting the absence of many social groups in the process of interests’ articulation. The other choice is the stimulation of high participation level, which implies the acceptance for the growing susceptibility for populism as well as the danger that irrational political options gain legitimacy. This dilemma seems to a great extent unresolvable. Conclusions, Innovations and Recommendations:  The Stimulation of participation should be preceded by previous activity aimed at the increase of political knowledge of citizens as well as the forming of civic attitudes.

Keywords

PL

demokracja bezpośrednia; partycypacja polityczna; system demokratyczny; teoria demokracji; demokracja bezpośrednia; partycypacja polityczna; system demokratyczny; teoria demokracji

EN

direct democracy; political participation; democratic system; theory of democracy

• Publisher: Akademia Ignatianum w Krakowie
• Journal: Horyzonty Polityki
• Year: 2018
• Volume: 9
• Issue: 26
• Pages: 63-76

Dates

published

2018-06-01

Contributors

author

Leszek Porębski

References

• Barber, B. (1984). Strong Democracy: Participatory Politics for a New Age. Berkeley: University of California Press.
• Campbell, A., Converse, P., Miller, W. i Stokes, D. (1960). The American Voter. Chicago: University of Chicago Press.
• Downs, A. (1957). An Economic Theory of Democracy. New York: Harper.
• Ehrlich, S. (1985). Oblicza pluralizmów. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Hooghe, M. (2014). Citizenship and Participation. W: L. LeDuc, R. Niemi i P. Norris (eds.), Comparing Democracies 4.
• Elections and Voting in a Changing World. London: Sage, 58-75.
• LeDuc, L. i Niemi, R. (2014). Voting Behavior: Choice and Context. W: L. LeDuc, R. Niemi i P. Norris (eds.), Comparing Democracies 4.
• Elections and Voting in a Changing World. London: Sage, 133-149. Paravicini, G. (2016). Matteo Renzi’s Referendum Trap. Politico (2.12.2016). Pozyskano z: http://www.politico.eu/article/matteo‑renzi‑referendum‑yes‑no italy‑news‑senate/ (dostęp: 15.10.2017).
• Piasecki, A. (2005). Referenda w III RP. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Polsby, N. (1980). Community Power & Political Theory: A Further Look at Problems of Evidence and Inference. New Haven: Yale University Press.
• Porębski, L. (1996). Behawioralny model władzy. Kraków: Universitas.
• Rachwał, M. (2010). Demokracja bezpośrednia w procesie kształtowania się społeczeństwa obywatelskiego w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
• Referendumlokalne.pl (2016). Referenda odwoławcze w kadencji 2014-2018. Pozyskano z: http://referendumlokalne.pl/referenda‑w‑kadencji-2014-2018/ (dostęp: 10.01.2018).
• Stone, J. (2016). Nigel Farage Backtracks on Leave Campaign’s ‘350m for the NHS’ Pledge Hours after Result. Independent, 24 June 2016.
• Pozyskano z: http://www.independent.co.uk/news/ uk/politics/eu‑referendum‑result‑nigel farage‑nhs‑pledge‑disowns-350-million‑pounds‑a7099906. html (dostęp: 20.11.2017).
• Verba, S. i Nie, N. (1972). Participation in America: Political Democracy and Social Equality. New York: Harper & Row.
• Verba, S., Schlozman, K. i Brady, H. (1995) Voice and Equality. Cambridge: Harvard Univeristy Press.
• Węglarz, B. (2012). Ewolucja lokalnej demokracji bezpośredniej w Polsce po 1989 roku. Kraków: Księgarnia Akademicka.
• Wykaz obywatelskich inicjatyw ustawodawczych znajdujących się w Sejmie (stan na 02.11.2015). Pozyskano z: http://orka.sejm.gov.pl/proc7.nsf/0/695128D85AE073D2C125796500570549? Open (dostęp: 20.10.2017).
• Wykaz obywatelskich inicjatyw ustawodawczych znajdujących się w Sejmie (stan na 15.01.2018). Pozyskano z: http://orka.sejm.gov.pl/proc8.ns/0/0F0AF1FC671F7BC8C1257F180052F244? Open (dostęp: 03.02.2018).
• Ziętara, W. (2011). Demokracja bezpośrednia w Polsce w kontekście rozwiązań demokracji ateńskiej. W: M. Marczewska‑Rytko (red.). Stan i perspektywy demokracji bezpośredniej we współczesnym świecie. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej, 157-174.