Potrzeby osoby z zaburzeniami ze spektrum autyzmu

• Authors: Krzysztof Gerc , Marta Jurek

Title variants

EN

The needs of a person with autism spectrum disorders

Abstracts

EN

The authors of this article, utilizing theories related to classical psychology, describe the needs of individuals with developmental disorders, specifically those with autism. The authors point out that the symptoms exhibited in autism may in some situations be determined by factors related to the severity of the disorder or environmental conditions, and may significantly limit the ability of the individuals with the disorder to determine their own personal needs. This article also addresses the frequent and challenging difficulties that individuals with ASD and their families experience when functioning in society, which may threaten their exclusion from participation in cultural and typical activities that are relatively accessible to other individuals without ASD. This paper also takes into account changes in the needs of these individuals, which may be due to maturation of the individual and thereby result in changes of developmental tasks, which these individuals face during particular periods of their lives. According to this observation, the authors analyze these needs and the challenges of prioritizing tasks, related to the specific stages of development of individuals with ASD.

PL

Autorzy artykułu, odwołując się do klasycznych teorii psychologicznych, charakteryzują potrzeby osób z zaburzeniami rozwoju, w tym szczególnie odnoszą się do potrzeb osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Wskazują, że niepełnosprawność towarzysząca autyzmowi może w niektórych sytuacjach, determinowanych czynnikami związanymi z głębokością ujawnianego zaburzenia lub też uwarunkowanych środowiskowo, znacząco ograniczać możliwość samodzielnego decydowania przez osobę ujawniającą zaburzenie o sposobie realizacji przez nią osobistych potrzeb. W artykule zawarto również charakterystykę kontekstu szczególnie częstych i poważnych trudności osób z ASD i ich rodzin, związanych z funkcjonowaniem w społeczeństwie, implikujących czasem zagrożenie wykluczeniem z wielu obszarów udziału w kulturze i naturalnej aktywności, które są relatywnie dostępne dla innych ludzi. Artykuł uwzględnia także dynamikę modyfikacji potrzeb, uwarunkowaną dojrzewaniem człowieka i wynikającą z tego faktu zmiennością zadań rozwojowych, przed którymi staje on w poszczególnych okresach swojego życia. Zgodnie z tym spostrzeżeniem, autorzy analizują potrzeby m.in. w perspektywie wyzwań i zadań priorytetowych, charakterystycznych dla określonych stadiów rozwojowych osoby z ASD.

Keywords

PL

zaburzenia ze spektrum autyzmu; potrzeby społeczne; funkcjonowanie człowieka; niepełnosprawność

EN

autism spectrum disorders (asd); social needs; human functioning; disability

• Publisher: Akademia Nauk Stosowanych w Nowym Sączu
• Journal: Eruditio et Ars
• Year: 2019
• Volume: 2
• Issue: 1
• Pages: 39-47

Dates

published

2019

Contributors

author

Krzysztof Gerc

• Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

author

Marta Jurek

• Akademia Ignatianum w Krakowie

References

• Attwood, A. (2013). Zespół Aspergera. Kompletny przewodnik. Gdańsk: Harmonia Universalis.
• Baldwin, S., Costley, D., Warren, A. (2014). Employment Activities and Experiences of Adults with High-Functioning Autism and Asperger's Disorder. The Journal of Autism and Developmental Disorders. Pobrane z: www.autismspectrum.org.au/sites/default/files/Baldwin%20Costley%20Warren%20Adult%20Employment%20Paper%20JADD%202014.pdf.
• Barneveld, P.S., Swaab, H., Fagel, S., van Engeland, H., de Sonneville, L. M. (2014). Quality of life: A case-controlled long-term follow-up study, comparing young high-functioning adults with autism spectrum disorders with adults with other psychiatric disorders diagnosed in childhood. Comprehensive psychiatry, 55(2), 302-310.
• Bogdanowicz, M., Adryjanek, A., Rożyńska, M. (2014). Uczeń z dysleksją w domu. Gdańsk: Wydawnictwo OPERON.
• Brzezińska, A.I., Jabłoński, S., Ziółkowska, B. (2014). Specyficzne i specjalne potrzeby edukacyjne. Edukacja, 2(127). Pobrane z: www.edukacja.ibe.edu.pl/images/numery/2014/2-3-brzezinska-i-in- specyficzne-i-specjalne-potrzeby-edukacyjne.pdf.
• Buława-Halasz, J. (2017). Rehabilitacja społeczna i zawodowa dorosłych osób z niepełnosprawnością. Studium fenomenograficzne z zastosowaniem teorii społecznej Pierre’a Bourdieu. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Curtin, C., Jojic, M., Bandini, L.G. (2014). Obesity in children with autism spectrum disorder. Harvard review of psychiatry, 22(2), 93-103.
• Gerc, K. (2009). Wspieranie rozwoju dziecka – od genetyki do indywidualnego doświadczenia. W: B. Gulla, M. Duda (red.), Silna Rodzina (s. 60-73). Kraków: Wydawnictwo Św. Stanisława.
• Gerc, K. (2017). Wykluczenie społeczne osób z niepełnosprawnością w świetle współczesnych teorii i badań. W: I. Sikorska, K. Gerc, L. Pawłowski (red.), Sportowcy z niepełnosprawnością: aspekty psychologiczne i społeczne (s. 19-35). Kraków: Oficyna Wydawnicza AFM.
• Gerc, K., Jurek, M. (2017). Rozwój zaburzony czy odmienny: próba analizy pojęciowej w odniesieniu do stanów ze spektrum autyzmu. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Psychologica, 10, 189-207.
• Gurba, E., Czyżowska, D. (2016). Związek kompetencji poznawczych ze stylami tożsamości młodych dorosłych. W: M. Marmola, A. Wańczyk-Welc (red.), Kompetencje życiowe młodych dorosłych (s. 11-29). Rzeszów: Uniwersytet Rzeszowski.
• Gyarmathy, E. (2007). Edukacja i nauka trwająca całe życie. W: I. Smythe (red.), Dysleksja: Przewodnik dla dorosłych (s. 32-58). Edukacja i Kultura. Sofia. Leonardo da Vinci.
• Jankowska, M., Rymsza, A., Wildner, E., Wroniszewska, M. (red.). (2014). Autyzm – sytuacja dorosłych. Raport 2013. Warszawa: Fundacja SYNAPSIS.
• Maslow, A. (1990). Motywacja i osobowość. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax.
• Mazurek, M.O. (2013). Loneliness, friendship, and well-being in adults with autism spectrum disorders. Autism, 18(3), 223-232.
• Michalska, P., Trempała, J., Szymanik-Kostrzewska, A., Gurba, E. (2016). Rozwój myślenia w dorosłości: o sposobach badania rozumowania postformalnego w codziennych sytuacjach. Psychologia Rozwojowa, 21(2), 55-71.
• Morgan, H. (2004). Filozofia leżąca u podstaw świadczenia usług dla dorosłych z autyzmem: krytyka stosowania wartości ogólnych w odniesieniu do konkretnej sytuacji. W: H. Morgan (red.), Dorośli z autyzmem. Teoria i praktyka (s. 47-68). Kraków: Fundacja Wspólnota Nadziei.
• Pisula, E. (2012). Od badań mózgu do praktyki psychologicznej. Autyzm. Sopot: GWP.
• Randall, P., Parker, J. (2010). Autyzm. Jak pomóc rodzinie. Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Ryan R. (2009). Self-determination theory and wellbeing, WeD Research Review. Pobrane z: www.welldev.org.uk/wed-new/network/research-review/Review_1_Ryan.pdf.
• Rybiałek, A. (2016). Rola nauczyciela – wychowawcy w zaspokajaniu potrzeb psychicznych dziecka. Pobrane z: www.edukacja.edux.pl/p-6957-rola-nauczyciela-wychowawcy-w-zaspokajaniu.php.
• Sánchez, P.A., Vázquez, F.V., Serrano, L.B. (2011). Autism and the Built Environment. W: T. Williams (red.), Autism spectrum disorders - from genes to environment (s. 363-381). Pobrane z: www.intechopen.com/books/autism-spectrum-disorders-from-genes-to-environment/autism-and-the-built-environment.
• Sękowski, A.E. (1994). Psychospołeczne determinanty postaw wobec inwalidów. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Skłodowskiej-Curie.
• Sochacka, K. (2012). Specjalne potrzeby i specyficzne trudności. W: E. Awramiuk (red.), Z problematyki kształcenia językowego (s. 179-194). Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
• Stefańska-Klar, R. (2017a). Autyzm a dobrostan psychiczny. W poszukiwaniu kluczowych zależności. W: J. Králík (red.), Sborník příspěvků mezinárodní vědecké konference evropské pedagogické fórum 2017. Koncepce vzdělávání a psychologie (s. 1016-1025). Hradec Králové: Magnanimitas.
• Stefańska-Klar R. (2017b). Exploring the relationships between autistic traits and subjective well-being among women and men in a non-clinical population. W: M. McGreevy, R. Rita (red.), CER Comparative European Research 2017 issue 2 (s. 155-158). London: Sciemcee Publishing.
• Steensel van, F. J., Bögels, S.M., Dirksen, C.D. (2012). Anxiety and quality of life: clinically anxious children with and without autism spectrum disorders compared. Journal of Clinical Child & Adolescent Psychology, 41(6), 731-738.
• Strelau, J. (red.). (2000).Psychologia. Podręcznik akademicki. Podstawy psychologii (t. I). Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
• Szumski, G. (2006). Integracyjne kształcenie niepełnosprawnych. Sens i granice zmiany edukacyjnej. Warszawa: PWN.
• Trempała, J. (2011). Psychologia rozwoju człowieka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Twardowski, A. (2008). Sytuacja rodzin dzieci niepełnosprawnych. W: I. Obuchowska (red.), Dziecko niepełnosprawne w rodzinie (s. 18-54). Warszawa: WSIP.
• Urbaniuk, J. (2008). ,,Mali profesorowie’’ czy inteligentni autyści? Wczesna diagnoza dziecka z zespołem Aspergera. W: B. Cytowska, M. Winczura (red.), Wczesna interwencja i wspomaganie rozwoju małego dziecka (s. 398-428). Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Van Heijst, B.F., Geurts, H.M. (2014). Quality of life in autism across the lifespan: A meta-analysis. Autism, 19(2), 158-167.
• Woynarowska, A. (2010). Niepełnosprawność intelektualna w publicznym i prywatnym dyskursie. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Zakrzewska-Manterys, E. (2010). Upośledzeni umysłowo. Poza granicami człowieczeństwa. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.

Identifiers

Biblioteka Nauki

55786123