Symbolika melancholii u Lucasa Cranacha Starszego w odniesieniu do Dürera i protestanckiej wizji świata

• Authors: Łukasz Stec

Title variants

EN

The Symbolism of Melancholy in Lucas Cranach the Elder’s Works in Relation to Dürer and the Protestant Vision of the World

Abstracts

EN

The article explores the theme of melancholy in the context of Lucas Cranach the Elder’s paintings, analyzing their connection to Albrecht Dürer’s engraving Melencolia I and the growing popularity of Protestantism in the 16th century. The author examines how Cranach, drawing on Dürer’s earlier works, reinterprets and deconstructs the classical symbolism of melancholy, intertwining it with humoral theory and religious elements present in the Protestant worldview. Cranach’s paintings depict both the various aspects of melancholy and its associations with sin and corruption, presenting the image of a female angel, which can be interpreted as a prefiguration of the Whore of Babylon from the Book of Revelation.

PL

Artykuł porusza temat melancholii w kontekście obrazów Lucasa Cranacha Starszego, analizując ich związek z ryciną Albrechta Dürera Melencolia I oraz z rosnącą popularnością protestantyzmu w XVI wieku. Autor bada, jak Cranach, nawiązując do Dürera, dokonuje reinterpretacji i dekonstrukcji klasycznej symboliki melancholii, łącząc ją z teorią humoralną oraz z elementami religijnymi, które są obecne w protestanckiej wizji świata. Obrazy Cranacha przedstawiają zarówno melancholię w jej różnych aspektach, jak i związki z grzechem i zepsuciem, ukazując wizerunek kobiety anioła, który może być interpretowany jako prefiguracja Nierządnicy z Apokalipsy św. Jana.

Keywords

PL

melancholia; protestantyzm; teoria humoralna; sztuka renesansowa; psychologia melancholii

EN

melancholy; protestantism; humoral theory; renaissance art; psychology of melancholy

• Publisher: Akademia Nauk Stosowanych w Nowym Sączu
• Journal: Eruditio et Ars
• Year: 2025
• Volume: 10
• Issue: 1
• Pages: 9-25

Dates

published

2025

Contributors

author

Łukasz Stec

• Akademia Nauk Stosowanych w Nowym Sączu

References

• Bałus, W. (1994). Dürer’s Melencolia I: Melancholy and the Undecidable. Artibus et Historiae, 15(30), 9-21.
• Bałus, W. (1996). Mundus melancholicus. Melancholiczny świat w zwierciadle sztuki. Kraków: Wydawnictwo Universitas.
• Bartol, K. (2007). Pseudo-Hippokrates, O śmiechu Demokryta. Listy 10-23. Gdańsk: Wydawnictwo Słowo/obraz terytoria.
• Bieńczyk, M. (2022). Krzywo jedzie, kto ucieka. Ucieczki w czasach romantyków. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.
• Bieńczyk, M. (2014). Melancholia. O tych, co nigdy nie odnajdą straty. Warszawa: Wydawnictwo „Świat Książki”.
• Biblia Tysiąclecia. Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu (2003). Poznań: Wydawnictwo Pallottinum.
• Bułhakow, M. (1987). Mistrz i Małgorzata. Tłum. I. Lewandowska, W. Dąbrowski. Warszawa: Wydawnictwo „Czytelnik”.
• Burton, R. (2017). The Anatomy of Melancholy. Oxford: Benediction Classics.
• Burzyńska, A., Markowski, M.P. (2006). Teorie literatury XX wieku. Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Chateaubriand, F.R. (1964). René. Tłum. T. Boy-Żeleński. Wrocław: Wydawnictwo Ossolineum.
• Földényi, L.F. (2011). Melancholia. Tłum. R. Reszke. Warszawa: Wydawnictwo KR.
• Friedenthal, R. (1992). Marcin Luter. Jego życie i czasy. Tłum. Cz. Tarnogórski. Warszawa: PIW.
• Ghielow, K. (1903). Dürers Stich Melencolia I und der Maximilianische Humanistenkreis. Mitteilungen der Gesellschaft für vervielfältigende Kunst (die graphische Kunst), 26, 29-41.
• Kantyka, P., Starczewski, K. (2006). Eucharystologia wybranych wyznań chrześcijańskich. Kieleckie Studia Teologiczne, 5, 49-73.
• Klibansky, R., Panofsky, E., Saxl, F. (1999). Saturn i melancholia. Studia z historii, filozofii, przyrody, medycyny, religii oraz sztuki. Tłum. A. Kryczyńska. Warszawa: Wydawnictwo Universitas.
• Kuczyńska, A. (1999). Piękny stan melancholii. Filozofia niedosytu i sztuka. Warszawa: Wydział Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego.
• Ozment, S. (2011). The Serpent & the Lamb. Cranach, Luther, and Making of the Reformation. New Haven and London: Yale University.
• Starobinski, J (2017). Atrament melancholii. Gdańsk: Wydawnictwo Słowo/obraz terytoria.
• Todd, J. (1970). Marcin Luter. Studium biograficzne. Tłum. T. Szafrański. Warszawa: Wydawnictwo PAX.
• Zika, C. (1997). The Wild Cavalcade in Lucas Cranach’s Melancholia Paintings. Witchcraft and Sexual Disorder in 16 th-Century Germany. W: M. Baker (red.), History on the edge: essays in Memory of John Foster (1944-1994) (s. 44-88). Melbourne: The University of Melbourne.

Identifiers

Biblioteka Nauki

62443570