PL
Artykuł dotyczy uwarunkowań podejmowania roli sprawcy w kontaktach interpersonalnych w okresie wczesnej adolescencji. Badania osadzono w koncepcji społecznego uczenia się, dlatego też sposób funkcjonowania w relacjach społecznych traktowano jako efekt interakcji czynników biopsychospołecznych. Uwarunkowań wzbudzania roli sprawcy poszukiwano we wzajemnych relacjach czynników, takich jak: przywiązanie, agresywność, odporność psychiczna i przeżywane emocje. Grupę badaną stanowiło 399 nastolatków w wieku między 12. a 15. rokiem życia. Badania miały charakter podłużny. Przeprowadzono dwa pomiary. Pierwszy na początku roku szkolnego (wrzesień 2015), a drugi na jego końcu (czerwiec 2016). W postępowaniu badawczym wykorzystano następujące kwestionariusze: BPAQ (Buss, Perry, 1992), CD – RISC (Connor, Davidson, 2003), IPPA (Armsden, Greenberg, 1987), SUPSO (Mikšik, 2004) oraz Mini-DIA (Österman, Björkqvist, 2008). Uzyskane rezultaty wskazują na znaczenie wcześniejszych doświadczeń, agresywności oraz przeżywanych stanów emocjonalnych dla aktywacji zachowań agresywnych. Wśród dziewcząt istotnym czynnikiem ochronnym okazała się odporność psychiczna. Natomiast w grupie chłopców wykazano znaczenie przywiązania. Wyniki badań skłaniają do refleksji nad budowaną ofertą programów profilaktycznych i korekcyjnych dla nastolatków przejawiających zachowania agresywne.