Jakie szanse przetrwania ma północnozachodni dialekt języka karaimskiego?

• Authors: Dubiński Adam

Title variants

EN

What Chances of Survival Does the North-Western Karaim Dialect Have?

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

The aim of the article is to present the efforts made over the last hundred years to maintain the knowledge of the native tongue among Karaims in Poland and Lithuania. After World War I, the awareness of the importance of the vernacular language for the preservation of cultural heritage increased, but the knowledge of the Karaim has been systematically declining. In the last 30 years, attempts to revitalize the mother tongue have intensified. Nevertheless, with the rapidly declining Karaim populations in Poland and Lithuania, the level of language proficiency is dropping even faster. The North-Western dialect is the only one still spoken today. In recent years, field recordings are being made to preserve the sound of the Karaim, which is listed on the UNESCO Atlas of the World’s Languages in Danger. Currently, out of about 300 people living in Poland and Lithuania, only ten percent can speak their ancestors’ tongue.

Keywords

EN

Karaims; Karaim language; North-Western Karaim; endangered languages

• Publisher: Polskie Towarzystwo Orientalistyczne
• Journal: Przegląd Orientalistyczny
• Year: 2022
• Volume: 1-4 (281-284)
• Pages: 35-46

Contributors

author

Dubiński Adam

References

• Adamczuk, Lucjan, Halina Kobeckaitė, Szymon Pilecki. Karaimi na Litwie i w Polsce. Główny Urząd Statystyczny – Department statystyki Litwy, Warszawa–Wilno, 2003.
• Aqtay, Gulayhan, Henryk Jankowski. A Crimean Karaim–English Dictionary (= „Prace Karaimoznawcze”, nr 2). Katedra Studiów Azjatyckich, Wydział Neofilogii, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, 2015.
• Bezekavič ius, Ananijas. Karaj til’ bitigi – Karaimų kalbos vadovėlis. Nakładem autora, powielany maszynopis, Vilnius, 1980.
• Csató, Éva Á., Nathan David, Karina Firkavičiūtė. Spoken Karaim (CD, Ver. So.1). ILCAA, Tokyo University of Foreign Studies, HLREP, SOAS, University of London, 2003.
• Dubiński, Adam, J. Mień karajcze ürianiam, czyli Letnia Szkoła Języka Karaimskiego inaczej. „Awazymyz. Pismo Historyczno-Społeczno-Kulturalne Karaimów”, t. 27, nr 3(52), 2016, s. 28–31.
• Dubiński, Adam, J. Szklany jubileusz Letniej Szkoły. „Awazymyz. Pismo Historyczno-Społeczno--Kulturalne Karaimów”, t. 28, nr 3(56), 2017, s. 20–23.
• Dubiński, Adam, J. Aby mowa ojców nie poszła w zapomnienie. „Awazymyz. Pismo Historyczno--Społeczno-Kulturalne Karaimów”, t. 29, 3(60), 2018, s. 22–23.
• Dubiński, Adam, J. Na drodze do pełnoletności. „Awazymyz. Pismo Historyczno-Społeczno-Kulturalne Karaimów”, t. 30, nr 3–4(64–65), 2019, s. 44–48.
• Dubiński, Aleksander. Początki zainteresowań językiem i kulturą karaimską w nauce europejskiej do końca XIX w. „Przegląd Orientalistyczny”, nr 2(30), 1959, s. 135–144.
• Dubiński, Aleksander. Z dziejów badań nad językiem i literatura karaimską (od końca XIX wieku). „Przegląd Orientalistyczny”, nr 2(34), 1960, s. 145–156.
• Dubiński, Aleksander. „Z życia Karaimów trockich w okresie międzywojennym”. Karaimi (materiały z sesji naukowej), III Pieniężnieńskie Spotkania z Religiami, red. Aleksander Dubiński, Eugeniusz Śliwka SVD, Muzeum Misyjno-Etnograficzne Seminarium Duchownego Księży Werbistów, 1987, s. 30–40.
• Dubiński, Aleksander. Fragmenty korespondencji prof. Tadeusza Kowalskiego z Aleksandrem Mardkowiczem (z okazji 40 rocznicy śmierci Profesora). „Przegląd Orientalistyczny”, nr 1(145), 1988, s. 62–67.
• Dubinski, Aleksander. Die Karaimen. Eine turkische Minderheit des alttestamentischen Glaubens. „Acta Orientalia Belgica”, nr 6, 1991, s. 213–225.
• Dubiński, Aleksander. „Życie społeczne i kulturalne Karaimów na Wileńszczyźnie lat międzywojennych”. Wilno – Wileńszczyzna jako krajobraz i środowisko wielu kultur (Materiały I Międzynarodowej Konferencji, Białystok 21–24 IX 1989 w czterech tomach), (= „Biblioteka pamięci i myśli”, nr 3), red. Elżbieta Feliksiak, t. 1, Tow. Literackie im. Adama Mickiewicza, Oddz. Białostocki: Filia Uniwersytetu Warszawskiego w Białymstoku, Wydział Humanistyczny, 1992, s. 329–342.
• Dubiński, Aleksander. Lokalizacja języka karaimskiego w świetle jego rozwoju historycznego. „Przegląd Orientalistyczny”, nr 1–2(165–166), 1993, s. 37–42.
• Dubiński, Aleksander. „Polonya Karayların Türkiye Türkçesiyle ilişkileri”. IV. Milletler Arası Türkoloji Istanbul 20–25 Eylül 1982, 1983, [przedruk w:] A. Dubiński, Caraimca. Prace karaimoznawcze, red. T. Majda, Dialog, 1994, s. 141–144.
• Firkavičiūtė, Karina, red. Čypčychlej učma Trochka. Lietuva karajlarnyn jyrlary. Danielius, 1997.
• Firkavičiūtė, Karina. Życie w pieśni karaimskiej. Bitik & LMiTA, 2016.
• Firkowicz, Szymon. Przyczynek do zagadnienia wpływów obcych na język karaimski. „Myśl Karaimska”, z. 11, 1936, s. 69–72.
• Firkovič, M.[ihail] I[osifovič]. Karaj Jyrlary. Lietuvos kultūros fondas, Karaimų kultūros bendrija =Litovskij Fond Kulʹtury, Obŝestvo Karaimskoj Kulʹtury, Vil’nûs, 1989.
• Firkovič, Mihail, Men’ karajčè ürânâm. Nakładem autora, pismo ręczne, druk powielaczowy, oprawa introligatorska, Vil’nûs, 1991.
• Firkovič, S.[emën] A.[dolʹfovič], Jazyšlar. Nakładem autora, maszynopis, druk powielaczowy, oprawa introligatorska, Troch, 1971.
• Firkovičius, Mykolas, red. Karaj koltchalary. Tautybių departamentas prie Lietuvos, Respublikos Vyriausybės, Lietuvos kultūros fondas, Lietuvos karaimų kultūros bendrija, Vilnius, 1993.
• Firkovičius, Mykolas, red. Daviď Bijniń Machtav Čozmachlary. Psalmės. Danielius, 1994.
• Firkovičius, Mykolas. Mień karajče ürianiam. Danielius, 1996.
• Firkovičius, Mykolas. Karaj dińliliarniń jalbarmach jergialiari. 1 bitik: Ochumach üćiuń kieniesada. Baltos Lankos, 1998.
• Firkovičius, Mykolas. Karaj dińliliarniń jalbarmach jergialiari. 2 bitik. Ochumach üćiuń adiet‘ vahdalarynda. Baltos Lankos, 1999.
• Firkovičius, Mykolas, red. Šelomonun mašallary (= „Türk Dil Kurumu Yayınları”, nr 771). Ankara, 2000.
• Firkovič ius, Simonas. Bir kiuń ėdi... Buvo tokia diena... red. Halina Kobeckaitė, Karina Firkavičiūtė. Lietuvos karaimu kultūros bendrija, Tautiniu bendriju namai, 2015.
• Gąsiorowski, Stefan. „Towarzystwo Miłośników Historii i Literatury Karaimskiej w Wilnie i jego członkowie w latach 1932–1939”. Karaj kiuńlari. Dziedzictwo Narodu Karaimskiego we Współczesnej Europie, red. M. Abkowicz, H. Jankowski, Bitik, 2004, s. 71–83.
• Hopeavuori, Keijo. Karaim Periodicals in the Karaim Language. „Studia Orientalia Electronica”, t. 95(2003), May 2014, s. 169–176, https://journal.fi/store/article/view/41661 [15.01.2022].
• Jankowski, Henryk. On the Language Varieties of Karaims in the Crimea. „Studia Orientalia”, nr 95, 2003a, s. 109–130.
• Jankowski, Henryk. Position of Karaim Among the Turkic Languages. „Studia Orientalia”, nr 95, 2003b, s. 131–154.
• Jankowski, Henryk. „The Question of the Existence of the Crimean Karaim and Its Relation to Western Karaim”. Orientas Lietuvos Didžiosios Kunigaikštijos visuomenės tradicijoje: totoriai ir karaimai (Straipsnių rinkinys, parengtas pranešimų, skaitytų tarptautinėje mokslo konferencijoje „610 osios totorių ir karaimų įsikūrimo Lietuvos Didžiojoje Kunigaikštijoje metinės“ 2007 m. rugsėjo 13–15 d. Vilniaus universitete, pagrindu), red. T. Bairašauskaitė, H. Kobeckaitė, G. Miškinienė, Vilniaus Universiteto Leidykla, 2008, s. 162–168.
• Józefowicz, Gabriel. Słownik polsko-karaimski w dialekcie trockim. Trakai, Vilnius, Warszawa, Wrocław, Gdańsk, Nashville, 2008.
• Juchniewicz, Szymon. Podręczny słownik polsko-karaimski. Bitik, 2008.
• Juchniewicz, Szymon. Tirlik Trochta, tirlik jolda (nieopublikowany utwór sceniczny).
• Jutkevičius, Aleksandras. Karaj Aliefbiet’ (Karaimų Abėcėlė). Nakładem autora, Troch, 2009.
• Kizilov, Mikhail. Jan Grzegorzewski’s Karaite Materials in the Archive of the Polish Academy of Sciences in Kraków. „Karaite Archives”, t. 1, 2013, s. 59–84.
• Kobeckaitė, Halina. Rozmówki polsko-karaimsko-litewskie. Bitik, Wrocław, 2011.
• Kobeckaitė, Halina, red. Ijov – Jobo Knyga – Kniga Iova. Lietuvos karaimų religinė bendruomenė, Trakai, 2019.
• Kocaoğlu, Timur, Mykolas Firkovičius. Karay. The Trakai Dialect (= „Languages of the World/ Materials“, No. 458). Lincom Europa, Muenchen, 2006.
• Kowalski, Tadeusz. Język karaimski. „Myśl Karaimska”, t. 1, z. 3, 1926a, s. 4–5.
• [Kowalski, Tadeusz – materiał odredakcyjny]. Wycieczka naukowa prof. U.J. dr. T. Kowalskiego do Karaimów w Wilnie i Trokach. „Myśl Karaimska”, t. 1, z. 3, 1926b, s. 23–24.
• Kowalski, Tadeusz. Karaimische Texte im Dialekt von Troki. „Prace Komisji Orientalistycznej Polskiej Akademii Umiejętności”, nr 11, Kraków, 1929.
• Lavrinovič, M. M. Karaj Tili – otuz segizʹ sahat ašyra. Nakładem autora, 1991.
• Lavrinovič , Mark. Aziź Jazyšnyn Jomachlary. Troch, Nakładem autora, 2002a.
• Lavrinovič , Mark, Bir Bar Edi. Nakładem autora, Troch, 2002b.
• Lavrinovič , Mark. Karyndašlarymyznyn Chaznasy. Nakładem autora, Troch, 2002c.
• Lavrinovič, Mark. Russko-karaimskij slovar’. Trakai (druk powielaczowy), 2007.
• Lavrinovičius, Markas. Russko-karaimskij slovar’. Urus-karaj sioźliugiu. Nakładem autora, Trakai, 2012.
• Lavrinovičius, Markas, Diana Lavrinovič. 100 karaj tiliniń üriatiuviu. Troch karaj sioziu (100 urokov karaimskogo âzyka. Trakajskij dialekt). Nakładem autora, Troch, 2021.
• Németh, Michał. „Przeszłość, teraźniejszość i przyszłość karaimskiej działalności kulturalnojęzykowej”. Karaimi, red. Beata Machul-Telus, Wydawnictwo Sejmowe, 2012, s. 53–72.
• Németh, Michał. O języku karaimskim i dziejach jego rozwoju. „Awazymyz. Pismo Historyczno--Społeczno-Kulturalne Karaimów”, t. 26, nr 2 (47), 2015a, s. 8–11.
• Németh, Michał. O języku karaimskim i jego dziejach. „Awazymyz. Pismo Historyczno-Społeczno--Kulturalne Karaimów”, t. 26 nr 3 (48), 2015b, s. 20–23.
• Németh, Michał. A Historical Phonology of Western Karaim. The Process of Its Diversification Into Dialects. „Studia Linguistica Universitatis Iagellonicae Cracoviensis”, nr 132(3), 2015c, s. 167–185.
• Németh, Michał. Nowy słownik języka krymskokaraimskiego Gulayhan Aqtay i Henryka Jankowskiego (2015) z dyskusją nad odrębnością tego języka w klasyfikacji języków w tle. „Almanach Karaimski” t. 4, 2015d, s. 7–17.
• Németh, Michał. A Historical Phonology of Western Karaim. The Process of Its Diversification Into Dialects. Part 2. Supplementary Data on the Absolute and Relative Chronology of Sound Changes. „Rocznik Orientalistyczny”, nr 71(2), 2018, s. 146–161.
• Németh, Michał. „Gustaf Peringer’s Karaim Biblical material revisited. A linguistic commentary on a text sample from 1691”. Languages in Contact and Contrast. A Festschrift for Professor Elżbieta Mańczak-Wohlfeld on the Occasion of Her 70th Birthday, red. Magdalena Szczyrbak, Anna Tereszkiewicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2020a, Kraków, s. 295–309.
• Németh, Michał. Listy Sergiusza Rudkowskiego do Profesora Tadeusza Kowalskiego. „Almanach Karaimski”, t. 9, 2020b, s. 59–113.
• Radlov, Vassilij. Opyt slovarâ tûrkskih narečij. / Versuch eines Wörterbuches der Türk-Dialecte, t. 1–4, Imperatorskaâ Akademiâ Nauk, Sanktpeterburg, 1893–1911.
• Radlov, Vassilij. Obrazcy narodnoj literatury severnyh tûrkskih plemen / Proben der Volkslitteratur der nordlichen türkischen Stämme. t. 7: Narečiâ Krymskago poluostrova / Die Mundarten der Krim. Imperatorskaâ Akademiâ Nauk, St. Peterburg, 1896.
• Shapira, Dan. „The Turkic Languages and Literatures of the East European Karaites”. Karaite Judaism, Brill, 2003, s. 657–707.
• Sulimowicz, Anna. Karaimskie czasopisma. „Awazymyz”, nr 2(3), 1999a, s. 13–14.
• Sulimowicz, Anna. „Wpływ Tadeusza Kowalskiego na rozwój życia kulturalnego i społecznego w Łucku i Haliczu”. Tadeusz Kowalski, 1889–1948, Materiały z Posiedzenia Naukowego PAU w dniu 19 czerwca 1998, red. Rita Majkowska (= „W służbie nauki”, nr 4), 1999b, s. 55–62.
• Sulimowicz, Anna. Język karaimski. Starania o jego zachowanie. „Języki Obce w Szkole”, r. 55, nr 6(228), 2001, s. 37–44.
• Sulimowicz, Anna. Listy do Łucka. Aleksander Mardkowicz jako adresat korespondencji Ananiasza Zajączkowskiego. „Almanach Karaimski”, t. 2, 2013, s. 37–60.
• Sulimowicz-Keruth, Anna. Z prywatnego archiwum Aleksandra Mardkowicza: listy z Poniewieża. „Almanach Karaimski”, t. 10, 2021, s. 89–205.
• Şişman, Simon. Gustaf Peringers Mission bei den Karäern. „Zeitschrift der Deutschen Morgenländischen Gesellschaft”, t. 102, 1952, s. 215–228.
• Špakovska, Ana. Lietuvių–karaimų kalbų žodynas. Lietuvos Respublikos Vyriausybės kanceliarija, 2020.
• Wróblewska, Urszula. Karaimi wileńscy w okresie międzywojennym. Protokoły z posiedzeń organizacji karaimskich. Edycja źródeł. Trans Humana, 2015a.
• Wróblewska, Urszula. Działalność kulturalno-oświatowa Karaimów w Drugiej Rzeczypospolitej. Trans Humana, 2015b.
• Zaborski, Andrzej. „Tadeusz Kowalski (1889–1948)”. Uniwersytet Jagielloński. Złota księga wydziału filologicznego, red. Jan Michalik, Wacław Walecki, Księgarnia Akademicka, 2000, s. 409–417.
• Zajączkowski, Ananiasz. Literatura karaimska (Szkic bibljograficzny). „Myśl Karaimska”, t. 1, z. 3, 1926, s. 7–17.
• Zajączkowski, Ananiasz. Najstarsza wiadomość o języku tureckim Karaimów w Polsce (z XVII w.). „Myśl Karaimska”, z. 12 (1937–1938), 1939, s. 90–99.
• Zajączkowski, Michael. Jomach lar pratorunlarha. Nakładem autora, Trakai, 2012.

Identifiers

DOI

10.33896/POrient.2022.1–4.3