Czas wolny w (dla) edukacji kulturalnej dzieci

• Authors: Renata Pater

Title variants

EN

Free Time (for) the Cultural Education of Children

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Współcześnie pojęcie czasu wolnego jest przedmiotem badań specjalistów wielu dziedzin nauki: ekonomii, psychologii, filozofii, socjologii, pedagogiki. Pedagogika czasu wolnego, czy edukacja do czasu wolnego jest szczególnie istotnym obszarem badań w kontekście rozwijanych teorii społeczeństwa czasu wolnego. Obecnie czas wolny definiowany jest częściej poprzez wzrost egzystencjalnej przyjemności, dokonywania własnych, wolnych wyborów, związanych z autosterownością, samodzielnym zarządzaniem dowolnie i dobrowolnie wybranymi zajęciami, przekłada się tym samym na wybór i realizacje wolicjonalnie wyznaczanych celów i zadań. Czas pracy i czas wolny przeplatają się i warunkują wzajemnie. W niniejszym artykule przedstawiono koncepcje rozumienia i definiowania czasu wolnego w ujęciu historycznym, wskazując na szczególne znaczenie w jego planowaniu i wykorzystaniu działań podejmowanych przez dzieci w edukacji kulturalnej, rozumianej jako aktywność kulturalna w szerokim rozumieniu rozwoju kompetencji kulturowych. Wyzwania przyszłości stawiają współczesnej edukacji wymagania, w której upatruje się antidotum na problemy człowieka XXI wieku. Twórczość, innowacyjność to terminy często wymieniane w kontekście rozwoju społeczeństwa i potrzebnych kompetencji w mierzeniu się z wyzwaniami współczesności. Autorka podkreśla wartość edukacji artystycznej, wychowania przez sztukę, partycypacji kulturalnej w planowaniu, organizowaniu i przeżywaniu czasu wolnego dzieci, który to w istotnej mierze zależy od kultury czasu wolnego dorosłych. Ważnym aspektem edukacji kulturalnej są działania podejmowane przez instytucje kultury. Szczególnie dynamiczne działania w zakresie edukacji kulturalnej, artystycznej podejmują muzea, przygotowując programy i kierując docelowe działania, dla zróżnicowanych grup odbiorców, w tym dzieci i młodzieży. Czas wolny jest w tych instytucjach spędzany i przeżywany w sposób szczególny, gdyż ma za każdym razem wymiar poznawczy i w pewnym stopniu wychowawczy. Odwołując się do programów i statystyk muzealnych autorka wskazuje na istotne zmiany, jakie dokonują się współcześnie poprzez podejmowane działania instytucjonalne w obszarze kreowania kultury czasu wolnego. Autorka analizując badania i prace dotyczące czasu wolnego, wskazuje na konieczność edukacji i wychowania najmłodszych do kultury czasu wolnego. Podkreśla potrzebę przygotowania do partycypacji w kulturze czasu wolnego. Umiejętność organizacji i odpowiedzialnego zarządzania czasem wolnym na każdym etapie życia ma kluczowe znaczenie dla „jakości życia” rozumianej tutaj jako ars vivendi.

EN

Nowadays, the idea of leisure time is the subject of research for the scientists of many fields such as economy, psychology, philosophy, sociology and pedagogy. The pedagogy of free time or the education to leisure activities especially are under the research in the context of developing theories of the leisure time society. Recently, free time is much more often defined by the rise of existential pleasure, making unconstrained and free decisions which are connected not only with expressing own intentions but also with an unassisted management of independently chosen activities. It is translated into the choice and realization of volitionally appointed goals and tasks.Work time and spare time intertwine and condition each other. In the article the conception of understanding and defining leisure time is presented from the historical perspective. It is shown that planning the free time and making use of actions undertaken by the children in the cultural education, which is conceived as cultural activity in the broad sense of the development of cultural competence are highly important.The challenges of the future demand a lot from the education of the recent times, which is sought as the antidote to the problems of the 21st century human beings. Creation and innovations, these are the terms often mentioned in the context of the society development and the competence facing the challenges of the recent world. The author underlines the values of the artistic education, the education through art as well as the cultural participation which are highly meaningful in planning, organizing and experiencing the children’s free time that essentially is depended on the free time culture of the adults.

Keywords

PL

edukacja do czasu wolnego; czas wolny; edukacja kulturalna; twórczość; wychowanie estetyczne; wychowanie artystyczne; edukacja muzealna

EN

education to leisure; cultural education; creation; aesthetic education; museum education

• Publisher: Akademia Ignatianum w Krakowie, Instytut Nauk o Wychowaniu, ul. Kopernika 26, 31-501 Krakow, Poland
• Journal: Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce
• Year: 2015
• Issue: 1(35)
• Pages: 11-31

Contributors

author

Renata Pater

References

• Bockhorst H., Reinwand V. I., Zacharias W., Handbuch Kulturelle Bildung, Schriftenreihe Kulturelle Bildung 30, München 2012.
• Desmurget M., Teleogłupianie. O zgubnych skutkach oglądania telewizji (nie tylko przez dzieci), przekł. E. Kaniowska, Wyd. Czarna Owca, Warszawa 2012.
• Dudzikowa M., Czerpaniak-Walczak M. (red.), Wychowanie. Pojęcia. Procesy. Konteksty, Tom 2., GWP, Gdańsk 2007.
• Dumazedier J., Loisir et Pedagogie, „International Review of Education” 1(1955)2.
• Encyklopedia pedagogiczna XXI wieku, Tom I A-F, Warszawa 2003.
• Fratyga B., „Czas wolny” Raport o stanie i zróżnicowaniach kultury miejskiej w Polsce. Raport opracowano na zlecenie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, red. M. Duchowski, B. Fatyga, J. Nowiński, M. Pęczak, E. A. Sekuła, T. Szlendak, W. Burszta, A. Hupa, Warszawa 2009.
• Ingarden R., Książeczka i człowieku, Wyd. Literackie, Kraków 1998.
• Jankowski D., Edukacja kulturalna w życiu człowieka, Instytut Pedagogiczno-Artystyczny UAM, Kalisz 1999.
• Jedlewska B., Pedagogika czasu wolnego – utopia czy konieczność? [w:] Dziecko w kręgu wychowania, red. B. Jedlewska, Impuls, Kraków 2002.
• Kamiński A., Czas wolny i jego problematyka społeczno-wychowawcza, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław-Warszawa-Kraków 1965.
• Kargul J. (red.), Upowszechnianie, animacja, komercjalizacja kultury,. PWN, Warszawa 2012.
• Migdał K., Psychologia czasu wolnego, Wyd. AlmaMer, Warszawa 2011.
• Milerski B., Śliwerski B. (red.), Pedagogika Leksykon, Impuls, Warszawa 2000.
• Mroczkowska D. (red.), Czas wolny. Refleksje, dylematy, perspektywy, Wyd. Difin, Warszawa 2011.
• Mroczkowska D. Czas wolny jako kategoria społecznie i kulturowo zmienna. Przeobrażenia w czasowej organizacji oraz doświadczaniu czasu, [w:] „Czas ukoi nas” Jakość życia i czas wolny we współczesnym społeczeństwie, red. W. Muszyński, Wyd. Adam Marszałek, Toruń 2011.
• Muszyński W. (red.), Rodzina w świecie wartości. Religia, praca i czas wolny, Wyd. Adam Marszałek, Toruń 2011.
• Pater R., Wychowanie estetyczne w edukacji muzealnej, [w:] Sztuka i wychowanie, red. K. Pankowska, „Żak”, Warszawa 2010.
• Pater R., Muzea dla dzieci i młodzieży – współczesne przestrzenie edukacji, [w:] Kierunki rozwoju edukacji, red. A. Cudowska, Wyd. Trans Humana, Białystok 2011.
• Pater R., Edukacja estetyczno-artystyczna w środowisku lokalnym „życia szkoły”. Miedzy przeszłością a przyszłością [w:] Szkoła XXI wieku szkołą edukacji estetycznej, red. M. Zalewska-Pawlak, A. Pikała, Wyd. Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2011.
• Pięta J., Pedagogika czasu wolnego, Wyd. Wyższa Szkoła Ekonomiczna, Warszawa 2004.
• Read R., Wychowanie przez sztukę, (tłum.) A. Trojanowska-Kaczmarska, Wstęp: I. Wojnar, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław –Warszawa – Kraków - Gdańsk 1976.
• Schiller F., Listy o estetycznym wychowaniu człowieka i inne rozprawy, (tłum.). I. Krońska, J. Prokopiuk, wstęp J. Prokopiuk, Czytelnik, Warszawa 1972.
• Słowińska S., Idee (koncepcje) edukacji kulturalnej, [w:] Upowszechnianie, animacja, komercjalizacja kultury, red. J. Kargul, PWN, Warszawa 2012.
• Surma B., Teoretyczne założenia kształtowania postawy twórczej dzieci w wieku przedszkolnym, „Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce” 26(2012)4.
• Torowska J., Aktualność koncepcji wychowania przez sztukę Herberta Reada [w:] Sztuka i wychowanie. Współczesne problemy edukacji estetycznej, red. K. Pankowska, „Żak”, Warszawa 2010.
• Truszkowska-Wojtkowiak M., Fenomen czasu wolnego, Wyd. Harmonia Universalis, Gdańsk 2012.
• Winiarski R. (red.), Rekreacja i czas wolny. Studia humanistyczne, „Łośgraf”, Warszawa 2011.