Kwestie i spory religijne na terenie Rusi Zakarpackiej w czechosłowackim epizodzie jej dziejów

• Authors: Jarnecki Michał , Palinczak Mykoła

Title variants

EN

The issues and religious disputes in Carpathian Ruthenia in Czechoslovak period and its echoes behind the Atlantic

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Na Rusi Zakarpackiej w okresie międzywojennym, podczas jej przynależności do Czechosłowacji, jednym z ostrzejszych konfliktów był spór pomiędzy dwoma chrześcijańskimi Kościołami. Faktycznie rywalizacja dwóch Kościołów zaczęła się wcześniej, za rządów węgierskich – przed 1918 rokiem, ale rozgorzała z nową intensywnością w okresie międzywojennym, kiedy władze czeskie, zachowywały neutralność w tych konfesyjnych sporach, w przeciwieństwie od poprzedników, faworyzujących unitów. Spór miał także aspekt polityczny – ocierając się o konflikt między orientacjami narodowymi: ukraińską i rosyjską. Oba Kościoły nie były monolitami i wstrząsały nimi także wewnętrzne napięcia, w tym na tle politycznym. Konflikty na tle religijnym miały też swoje zaoceaniczne korzenie i echa, gdzie część grekokatolickich emigrantów zakarpackich nie chciała się podporządkować amerykańskiej hierarchii katolickiej, nie dostrzegającej specyfiki tej grupy wychodźców. Podczas okresu międzywojennego Kościół unicki odnotował odpływ wiernych na rzecz prawosławia, o prawie 5% (z prawie 55 do 50,2%), a Cerkiew Prawosławna przyrost o mniej więcej o ten sam odsetek – do ponad 15% mieszkańców.

EN

In Subcarpathian Ruthenia in the interwar period – during her membership in Czechoslovakia, one of the sharper conflict was a dispute between two Christian churches. In fact, the rivalry of the two churches began even earlier, during the Hungarian reign – before 1918, but broke out with the new intensity in the interwar period. The Czech authorities, retained neutrality in the confessional disputes, unlike its predecessors, favoring the units. The dispute also had political significance – namely in the conflict between national orientations: Russophile and Ukrainian. Both churches were not monoliths and shook them as internal tensions, including politically motivated ones. Religious conflicts had also their roots and echoes on the other side of the Atlantic. Part of the Greek-Catholic immigrants Transcarpathian did not want to submit to the American Catholic hierarchy, who failed to see the specifics of this group of emigrants. During the period between the Uniate Church recorded outflow faithful to the Orthodox Church, by almost 5% (from nearly 55% to 50.2%) and Orthodox increase by approximately the same proportion – over 15% of the population.

Keywords

EN

Subcarpathian Rus; Greek-Catholic (Uniate) Church; Orthodox church; carpathorusinian emigration in USA; the rivarly two religious camps

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Slawistyki PAN
• Journal: Sprawy Narodowościowe
• Year: 2014
• Issue: 45
• Pages: 88-105

Dates

published

2014-12-31

Contributors

author

Jarnecki Michał

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza [Adam Mickiewicz University], Poznań, Poland

author

Palinczak Mykoła

• Ужгородський національний університет [Uzhhorod National University], Ужгород [Uzhhorod], Ukraine

References

• Baranovsky, M. (1997). Niekolko poznamok k stranicko-politickej strukture na Podkarpatskej Rusi. W Česko-slovenska historička ročeka ’97 (ss. 83–92). Brno: Masarykova Univerzita v Brne.
• Dehtiarev, A. (1936). Pravoslavie na Podkarpats’koĭ Rusy. W Podkarpats’ka Rus’ za 1919-1936 gg. (ss. 97–100). Uzhhorod.
• Gruchała, J. (1996). T. G. Masaryk. Wrocław: Ossolineum.
• Jarnecki, M. (2004). Portret oportunisty. Polityczne wybory i meandry posła S. Fencika. Studia Historica Slavo-Germanica, 25, 131–152.
• Jarnecki, M. (2005). Droga do identyfikacji narodowej. Stosunki narodowościowe na Rusi Zakarpackiej w przededniu I wojny światowej i okresie międzywojennym. Sprawy Narodowościowe, (27), 101–118.
• Katolicka hierarchia. Pobrano 1 stycznia 2013, z http://www.catholic-hierarchy.org/bishop
• Magocsi, P. R. (1978). The shaping of a national identity. Subcarpathian Rus 1848-1948. London: Harvard Univerity Press.
• Masaryk, T. G. (1902). Los von Rom. Boston: Unitarian Society.
• Masaryk, T. G. (1910/1974). Jan Hus and the Czech Reformation. W The meaning of Czech history (ss. 3–14). Chapel Hill: The University of North Carolina Press.
• Masaryk, T. G. (1925). Masarykův sborník. (V. Kaprálek Škrach, Red.) (T. 1). Praha: Nakladatelství Čin.
• Němec, L. (1955). Church and state in Czechoslovakia. New York: Vantage Press, Inc.
• Palinchak, M. (1996). Derzhavno-tserkovni vidnosyn na Zakarpatti ta v Skhidniĭ Slovachchyni v 20-seredyni 30-kh rokiv XX-stolittia. Uzhhorod.
• Palinchak, M., & Boldyzhar, M. (1995). Religiia i tserkva na Zakarpatti v 20-30 rr. W I. Hranchak (Red.), Narysy istoriї Zakarpattia (T. 2: 1918–1945, ss. 437–447). Uzhhorod: Zakarpattia.
• Pekar, A. (1966a). Ternistyĭ put’ vladyki-pionera. Svet, (3), 100–102.
• Pekar, A. (1966b). Ternistyĭ put’ vladyki-pionera. Svet, (4), 147.
• Pekar, A. (1967). Narysy istoriї tserkvy Zakarpattia. Rome.
• Pekar, A. (1971). Bazilian Reform in Transkarpathia. Rome. (Analecta OSBM: T. 7).
• Pekar, A. (1989). Sheptyts’kyi and the Carpatho-Ruthenians in the United States. W P. R. Magocsi (Red.), Morality and reality: the life and times of Andrei Sheptyts’kyi. Cambridge, MA: Cambridge University Press.
• Podkarpatske hlasy: politicky kalendař Podkarpatske Rusi. (1936). Praha.
• Přehled o šiřeni se pravoslavneho vyznani na Podkarpatkej Rusi. (1933). Zpravy Státniho Úřadu statistickeho Republiky Československe, 14(170).
• Ročenka Československe republiky. (1931). Praha.
• Sbornik zakonů ČSR. (1926). Nr 122.
• Shandor, V. (1996). Armiia i Karpats’ka Sich. W W. Chudanicz (Red.), Karpats’ka Sich (ss. 33–72). Uzhhorod: MPP Hrazhda.
• Stercho, P. (1994). Karpato-Ukraїns’ka Derzhava. Kyїv: Vydavnytstvo imeny Oleny Teligy.
• Tomaszewski, J. (1997). Czechosłowacja. Warszawa: Wydawnictwo Trio. (Historia państw świata w XX w.).
• Vanat, I. (1979). Narysy novitnoї istoriї ukraїntsiv Skhidnoї Slovachyny (T. 1). Presov: Slovenske pedagogične vydavnictvo.
• Vašečka, F. (1957). Buržoázny štát a cirkev: Typické formy spolupráce buržoázneho štátu s náboženskými organizáciami so zvláštnym zretelom na cirkevnopolitickú prax predmnichovskej ČSR. Bratislava: Slovenska Akademia Ved.
• Vehesh, M., & Tokar, M. (2010). Relihiĭne pytania v Karpats’kiĭ Ukraїni. W M. Vehesh & C. Fedynets (Red.), Zakarpattia 1919-2009: istoriia, polityka, kul’tura. Uzhhorod: Lira.
• Zawadowski, Z. (1931). Ruś Podkarpacka i jej stanowisko prawno-polityczne. Warszawa: Wydawnictwo Sprawy Obce.

Identifiers

DOI

10.11649/sn.2014.025