Pojęcie wolności w optyce dychotomii swoi–obcy w tekstach sowieckiego ideologicznego subdyskursu o kulturze lat 1953–1957

• Authors: Zemszał Piotr

Title variants

EN

The term of freedom as perceived in the us-them dichotomy in texts of the soviet ideological subdiscourse about culture in 1953–1957

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Pojęcie wolności należy do kluczowych pojęć społecznych i etyczno-moralnych w rosyjskiej lingwokulturze. Jego dychotomiczna struktura przejawia się w dwóch podstawowych realizacjach: воля i свобода. Zasadniczą kwestią dla zrozumienia jego funkcjonowania w warunkach totalitarnych jest uwzględnienie realnego stosunku nadawców do kwestii wolności oraz analiza retorycznego wykorzystania tego konceptu w tekstach propagandowych i dokumentalnych. Przeanalizowany materiał pozwala stwierdzić, że tradycyjna dla rosyjskiej lingwokultury dychotomia свобода – воля uległa w ramach badanego dyskursu znaczącej reinterpretacji, która polegała w pierwszej kolejności na wyeliminowaniu drugiego z jej elementów jako konotującego brak ograniczeń i jednocześnie nacechowanego pozytywnie, a zatem, z punktu widzenia propagandy systemu, potencjalnie szkodliwego oraz aktualizacji trzech kategorii odpowiadających trzem zasadniczym zbiorowościom, o których mowa w dyskursie. Pierwszą z nich jest kategoria MY (SWOI), której odpowiada настоящая свобода, drugą – kategoria ONI (OBCY, wróg zewnętrzny, мнимая свобода), trzecią – ONI (OBCY, wróg wewnętrzny, произвол).

EN

The term of freedom belongs to crucial social, ethical and moral issues in the Russian languaculture. Its dichotomous structure is reflected in two basic embodiments: воля and свобода. An issue crucial for understanding its functioning in conditions of totalitarianism is taking into account the actual perception of freedom by senders, and an analysis of the rhetorical use of this concept in propaganda and documentary texts. On a basis of the analysed material it can be said that the dichotomy of свобода — воля, traditional for the Russian languaculture, underwent significant reinterpretation under the analysed discourse, first by elimination of its second components as implying a lack of restrictions, while having a positive meaning, and thus being potentially harmful from the system propaganda point of view, and then by updating the three categories corresponding to three basic groups mentioned in the discourse. US (FRIENDS ) is the first of these categories, to which настоящая свобода corresponds, THEM (STRANGERS , an external enemy мнимая свобода) form the second of these categories, while the third one describes THEM (STRANGERS ,an internal enemy, произвол).

Keywords

PL

wolność; sowiecki dyskurs ideologiczny; odwilż

EN

freedom; liberty; soviet ideological discourse; thaw

• Publisher: Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk
• Journal: Socjolingwistyka
• Year: 2019
• Issue: 33
• Pages: 113-125

Dates

issued

2019

Contributors

author

Zemszał Piotr

• Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

References

• Afiani V.Û. (red.) 2001: Apparat CK KPSS i kul'tura, 1953–1957: Dokumenty, Moskva: Rosspèn.
• Arutûnova N.D. 2003: Volâ i svoboda, [w:] Arutûnova N.D. (red.), Logičeskij analiz âzyka. Kosmos i Haos: konceptualʹnye polâ poradka i besporâdka, Moskva: Indrik, 73–99.
• Benveniste È. 1995: Slovarʹ indoevropejskih socialʹnyh terminov, t. 1, Moskva: Progress-Univers.
• Egorova O.S., Kirillova O.A. 2012: „Svoboda” i „volâ” kak klûčevye koncepty russkoj kulʹtury, Âroslavskij pedagogičeskij vestnik 4/1, 161–167.
• Fedotov G.P. 1992: Rossiâ i svoboda, [w:] Fedotov G.P., Sudʹba i grehi Rossii, t. 2, Sankt-Petersburg: Sofiâ, 276–303.
• Kataeva N.M. 2005: Volâ, [w:] Karasik V.I., Sternin I.A. (red.) Antologiâ konceptov, t. 1, Volgograd: Paradigma, 42–58.
• Lihačev D. 1981: Zametki o russkom, Moskva: Sovetskaâ Rossiâ.
• Ožegov S.I. (sost.) 1953: Slovarʹ russkogo âzyka, Moskva: Gosudarstvennoe izdatelʹstvo inostrannyh i nacionalʹnyh slovarej.
• Petrovyh Н.М. 2002: Koncepty volâ i svoboda v russkom âzykovom soznanii, Izvestiâ uralʹskogo gosudarstvennogo universiteta 24, 207–217.
• Sadowski J. 2009: Między Pałacem Rad i Pałacem Kultury. Studium kultury totalitarnej, Kraków: Libron.
• Šmelev A.D. 2002: Russkaâ âzykovaâ modelʹ mira, Moskva: Âzyki slavânskoj kulʹtury.
• Vežbicka A. 1999: Semantičeskie universalii i opisanie âzykov, Moskva: Âzyki russkoj kulʹtury.
• Zemszał P. 2017: Relacje władza — artysta w sowieckim ideologicznym subdyskursie o kulturze w latach 1953–1957, [w:] Sładkiewicz Ż, Klimkiewicz A. (red.), Perswazja językowa w różnych dyskursach, t. 1, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 187–203.
• Zemszał P. 2018a: Kultura — ideologia — metafora. Metaforyczne dychotomie związane z kategoriami SWOICH i OBCYCH w ideologicznym subdyskursie o kuturze w ZSRR w latach 1953–1957, Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• Zemszał P. 2018b: Ideologema i ideologemnoe slovo — k opredeleniû terminov, Przegląd Rusycystyczny 2(166), 150–170.
• Zlobin A.A. 2007: Svoboda i volâ: sopostavitelʹnyj aspekt harakteritiki, Vestnik VGU. Filologiâ. Žurnalistika 2, 56–59.

Identifiers

DOI

10.17651/SOCJOLING.33.7