„Mane nobiscum Domine”. Tradycja pielgrzymek do Świętej Hostii w pomorskich Osiekach

• Authors: Romanik Henryk

Title variants

EN

“Mane nobiscum domine”. The tradition of pilgrimages to the Holy Host in seaside Osieki

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Gotycki kościół stojący na wschodnim brzegu jeziora Jamno i na południe od Góry Chełmskiej pod Koszalinem z jej tradycjami średniowiecznego sanktuarium Maryjnego również cieszy się wiekową legendą pielgrzymowania. Rozległe prace konserwatorskie rozpoczęte obecnie wiążą się z poszukiwaniem śladów historycznych osieckiego kultu Cudownej Hostii od ok. 1400 r. do początków reformy luterańskiej na Pomorzu (1535). Osiecka tradycja (dawniej Wusseken) rozpatrywana jest w kontekście rozwoju ruchu eucharystycznego w XV w. wokół sanktuariów Pomorza (w historycznych granicach), Meklemburgii i Brandenburgii. Architektura i historia rozbudowy świątyni podpowiadają ślady dynamicznego rozwoju życia religijnego w tym nadmorskim zakątku Polski. Znajdujemy liczne informacje o osieckim cudzie eucharystycznym w kronikach i w dziedzictwie liturgiczno-literackim pomorskiego Kościoła epoki Reformy. Historiografia dawniejsza i współczesna wymaga krytycznej lektury opracowań powielających często negatywne stereotypy w opowieściach o „ciemnych wiekach” i ich zabobonach widzianych w różnych przejawach katolickiej pobożności. Zachowane wyposażenie osieckiej świątyni pochodzi przeważnie z XVII w. i nosi typowe cechy luterskiego baroku (ambona z 1672 r., ołtarz z 1616 r., chrzcielnica z ok. 1650 r., epitafium z 1710 r.). Wyraża ono ówczesną duchowość zakorzenioną w Biblii i skupioną na tradycji apostolskiej. Przygotowanie projektu konserwatorskiego obejmuje wczytanie się w najstarszą tradycję religijną świątyni wyrażoną w gotyckiej estetyce i symbolice. Prowokuje to nową twórczość poetycko-modlitewną, które pomogą w nowoczesnym ukształtowaniu duszpasterstwa eucharystycznego w Osiekach otwartego na regularne życie parafialne, na ruch turystyczny w sezonie wakacyjnym oraz na przyjmowanie pielgrzymów przemierzających Pomorską Drogę św. Jakuba, Szlak Cysterski i inne lokalne itineraria. Wieloaspektowe prace wokół osieckiej świątyni łączą się z nadzieją, że to święte miejsce może stać się ciekawym celem pątniczych wypraw przemierzających europejskie szlaki tworzące sieć chrześcijańskiej cywilizacji.

EN

The Gothic church which stands on the eastern shore of Lake Jamno and to the south of Mountain Chełmska near Koszalin with its traditions of medieval shrine of the Virgin Mary also enjoys the legend of pilgrimages. The extensive restoration work is associated with the search for historical traces of worship of Osieki Miraculous Host from 1400 to the beginning of the Lutheran reform in Pomerania (1535). The Osieki tradition (formerly Wusseken) is considered particularly with the Eucharistic movement in XV century around the shrines of Pomerania (within the historical boundaries), Mecklenburg and Brandenburg. The architecture and history of the expansion of the temple suggest the dynamic development of religious life in this seaside part of Poland. We have found plenty of information about Osieki Eucharistic miracle in the annals and literary heritage of the Church of Pomerania during Reformation. The older and contemporary historiography requires critical reading of studies that often duplicates negative stereotypes in stories about the “dark ages” and their superstitions seen in various forms of Catholic piety. The preserved equipment of the temple comes mostly from XVII century and has the typical characteristics of Lutheran baroque (a pulpit from 1672, an altar from 1616, a baptismal font from about 1650, an epitaph from 1710). It expresses the spirituality of that time rooted in the Bible and focused on the apostolic tradition. The preparation of the conservation draft requires the knowledge about the oldest religious tradition of the temple expressed in the Gothic aesthetics and symbolism. It provokes a new poetic creativity in prayer that helps in shaping modern Eucharistic ministry in Osieki that is open to regular parish life, tourists during holiday and pilgrims to host on their Pomeranian Way of St. James or the Cistercian Way. The multifaceted work around the temple in Osieki combines with the hope that this holy place become an interesting place for pilgrimages paths forming a European Christian civilization.

Keywords

PL

gotyk; Eucharystia; reformacja; sanktuarium; Pomorze; pielgrzymowanie

EN

Gothic; Eucharist; Reformation; sanctuary; Pomerania; pilgrimage

• Publisher: Biblioteka Wyższego Seminarium Duchownego Diecezji Koszalińsko-Kołobrzeskiej
• Journal: Rocznik Skrzatuski
• Year: 2015
• Volume: 3
• Pages: 131-146

Contributors

author

Romanik Henryk

• ks. lic., kapłan diecezji koszalińsko kołobrzeskiej (1985), proboszcz parafii w Osiekach (2013), diecezjalny konserwator zabytków (2010), biblista i poeta; wykładowca nauk biblijnych i historii sztuki sakralnej w Wyższym Seminarium Duchownym i Instytucie Teologicznym w Koszalinie (1991-2014)

References

• „Mane nobiscum Domine”, Kraków 2004.
• Boettger L., Die Bau – und Kunstdenkmaeler des Regierungbezirks Koeslin, B. 1. Heft 1, Die Kreise, Koeslin, Colberg-Koerlin, Schlawe, Stettin 1889, s. 116.
• Bracha K., Kontrowersje wokół cudu w Wilsnaku w świetle dyskusji w późnym średniowieczu, w: Pielgrzymki w kulturze średniowiecznej Europy. Materiały XIII seminarium mediewistycznego, red. J. Wiesiołowski, Poznań 1993, s. 167.
• Chrześcijaństwo na Pomorzu w X-XX wieku, red. J. Borzyszkowski, Gdańsk-Słupsk 2001.
• Cramer D., „Kirchenchronikon”, Buch 3, Kap. 32, s. 89.
• Cramer D., Grosses Pommrisches Kirchenchronicon, 1628, Buch 2, Kap. 32, s.78.
• Cremer F., Die St. Nikolaus – und Heiligblut Kirche zu Wilsnack (1383-1552), B. 1-2, Scaneg Verlag Muenchen 1996.
• Haken C.W., Versuch einer Diplomatischen Geschichite der Koeniglich Preussischen Hinterpommerschen Immediat – und vormaligen Fuerst-und Bischoeflichen Residenzstadt Coeslin…, Lemgo 1765;
• Halm J., Wie in Wussecken eine blutende Hostie wurde und welches Ende sie nahm!, w: Unsere Heimat. Beilage zur Koesliner Zeitung, 1928, s. 3;
• Heyden H., Wallfahrtswesen in Pommern, w: Blaetter fuer Kirchengeschichte Pommerns, 1940, H.22/13, s. 17.
• http://ekai.pl/wydarzenia/wywiad/x87189/z-bogiem-jest-dobrze-wywiad-z-markiem-kaminskim. Huebner W., Chronik der Kirchengemeinde Wussecken. Kreis Koeslin, Stralsund 1931.
• J.D. Wendland, Geschichte der Stadt Coeslin von ihrer Gruendung bis auf gegenwaertige Zeit, Coeslin 1840, s. 112f.
• Kantzow T., Pomerania. Kronika pomorska z XVI wieku, T. 1, ks. 1-2, Szczecin 2005, s. 475, tamże przyp. 761, 762, 763.
• Kempis a T., Ks. 4, Gorąca zachęta do Komunii świętej, s. 195-235.
• Kempis a T., O naśladowaniu Chrystusa, tłum. A. Kamieńska, Warszawa 1984.
• Kochanowska J., Perły Pomorza, Szczecin 2011.
• Kuehne H., Ziesak A.-M., Wunder, Wallfahrt, Widersacher. Die Wilsnackfahrt, Verlag Friedrich Pustet, Regensburg 2005.
• Łysiak W., Święta przestrzeń. O pielgrzymkach, pielgrzymowaniu, miejscach pielgrzymkowych i pobożności ludowej w dawnym Księstwie Pomorskim, Poznań 2010.
• Łysiak W., Z pielgrzymim kijem przez średniowieczne Pomorze, w: Życie dawnych Pomorzan, t. 2, red. W. Łysiak, Bytów-Słupsk, 2003, s. 45-52;
• Ober M., Architektura średniowiecznych kościołów wiejskich Pomorza na wschód od Regi (na zlec. PSOZ Koszalin), Szczecin 1993, s. 288-296.
• Paner H., Średniowieczne świadectwa kultu Maryjnego. Pamiątki pielgrzymie w zbiorach Muzeum Archeologicznego w Gdańsku, Gdańsk 2013.
• Pilgerzeichen und Pilgerzeichenforschung in Mecklenburg-Vorpommern, w: Wallfahrer aus dem Osten. Mittelalterliche Pilgerzeichen zwischen Ostsee, Donau und Seine (Tagung in Prag, 2010), wyd. H. Kuehne, L. Lambacher, J. Hrdina, Europaeische Wallfahrtstudien, Band 10, s. 81-143 = http://www.academia.edu/2429673/Pilgerzeichen_und_Pilgerzeichenforschung_in_Mecklenburg... Tenże/tamże: artykuł o Sternbergu, s. 92-96.
• Poettgen J., Europaeische Pilgerzeichenforschung. Die Zentrale Pilgerzeichenkartei (PZK), Kurt Koesters (+1986) in Nuernberg und der Forschungsstand nach 1986, w: Jahrbuch
• fuer Glockenkunde 7/8 1995/1996, wyd. H. Kuehne, K. Herbers, „Pilgerzeichen – Pilgerstrassen“, Gunter Narr Verlag, Tuebingen 2013.
• Pommersche Provinzialblaetter fuer Stadt und Land, Band 2, 1821, s. 93f.
• Prokop K.R., Biskupi zachodniopomorscy (X-XX w.), Koszalin 2003, s. 136-142.
• Rypniewska K., Z historii przedwojennej posiadłości w Osiekach, w: Historia i kultura Ziemi Sławieńskiej, t. 2, red. W. Rączkowski, J. Sroka, Sławno 2013, s. 65-82.
• Schematyzm diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej 2012, red. K. Klawczyński, Koszalin 2012, s. 46.
• Schulz F., Sagen, Ueberlieferung und Schwaenke aus dem Kreise Koeslin, Koeslin 1925, s. 132-133;
• Siemiński A., Świadectwo prawdzie. Wspomnienia, Sianów 2006, s. 49-50.
• Sprawozdanie z badań konserwatorskich kościoła parafialnego [pw.] Św. Antoniego Padewskiego w Osiekach, red. P. Gorek, Gorek Restauro, Warszawa 2014.
• Średniowieczne pielgrzymki na Pomorzu Zachodnim. Mit i rzeczywistość, w: Chrześcijaństwo na Pomorzu w X-XX wieku, red. J. Borzyszkowski, Gdańsk-Słupsk 2001, s. 145-165 (Osieki 161).
• Średniowieczne znaki pielgrzymie z Einsiedeln w zbiorach Muzeum Archeologicznego w Gdańsku, „Archeologia Historica Polona” (2013), t. 21, s. 171-184.
• Wendland J.D., Eine Sammlung unterschiedlicher die Historie der Stadt Coeslin betreffende Sachen, Koszalin 2006.
• Wisłocki M., Sztuka protestancka na Pomorzu 1535-1684, Szczecin 2005.
• Ziesak A.-K., Das Ende des Wallfahrten zum Heiligen Blut, w: Wunder, Wallfahrt, Widersacher. Die Wilsnackfahrt, red. H. Kuehne, A.-K. Ziesak, Regensburg 2005, s. 197-211.