Epigrammata longiora sine vitio. Egzemplifikacje Jakuba Masena w cyklu Narodzenie Chrystusa

• Authors: Jarosław Nowaszczuk

Title variants

EN

Epigrammata longiora sine vitio. Jacob Masen’s long-short epigrams in the cycle De Christo nato

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Niemiecki jezuita, Jakub Masen, w traktacie z dziedziny poetyki pod tytułem Ars nova argutiarum przedstawia obok treści teoretycznych również przygotowane przez siebie utwory ilustrujące omawiane koncepcje. W ósmym rozdziale dysertacji prezentuje, inaczej niż we wcześniejszej partii dzieła, utwory rozbudowane. Dzieli je na dwa cykle. Przedmiotem zainteresowania w obecnym artykule stały się wiersze dotyczące Bożego Narodzenia, zgromadzone w zbiorze pod tytułem De Christo nato. Spośród dziewięciu znajdujących się w tej grupie przetłumaczono i poddano analizie siedem, które – jakkolwiek autor uznał je za rozbudowane – nie odbiegają znacznie od zwyczajowo przyjętej wielkości utworów. Jak się okazało, potwierdzają one w wielu miejscach erudycję autora. Stosuje on barwne słownictwo; sięga po wyrazy niepospolite, pochodzące z mitologii, neologizmy poetyckie. Sięga ponadto po bardzo szeroki zestaw środków stylistycznych i figur. Korzystając z descriptio a partium numeratione, stosuje niezwykle obrazowy sposób przedstawienia. Punktem wyjścia jest często samo Dzieciątko Jezus, ukazane z perspektywy zwykłego obserwatora bądź świadomego dokonujących się rzeczy teologa. Kiedy indziej bierze za punkt wyjścia którąś z okoliczności zdarzeń (circumstantiae) i na jej kanwie buduje całe przedstawienie. Wszystkie wiersze zostały opracowane na bazie podanej w dysertacji teorii źródeł (fontes) i żył (venae). Mieszczą się one w obrębie poezji nie tyle nawet zretoryzowanej, co „zlogizowanej”. Przedstawione epigramaty nie posiadają szczególnie wyrazistych argucji, lecz jest to również zgodne z założeniem wstępnym przyjętym przez poetę. Wszystkie natomiast stanowią rodzaj itinerarium do zrozumienia barokowej poezji, która niejednokrotnie – ze względu na swoje zagmatwanie – wydaje się mało interesująca, a nawet bezwartościowa. Analiza kilku zaledwie utworów Masena przekonuje, że w jej obrębie należy posłużyć się swoistymi metodami literaturoznawczymi, które pozwolą odnaleźć całe spektrum myśli i rozwiązań „utajonych” w utworze przez poetę.

EN

The German Jesuit, Jacob Masen, in his poetics treatise entitled Ars nova argutiarum, in addition to the theoretical content, he presents work he prepared himself illustrating the concepts under discussion. Unlike in the earlier part of the work, in Chapter 8 of his dissertation, he presents elaborate poems. He divides them into two cycles. This article is concerned with epigrams on Christmas, which appear in the collection entitled De Christo nato. Out of this group of nine, seven were translated and analysed, and although they were considered by the author as long, their length did not exceed the commonly accepted length for such type of work. As it turned out, the poems prove in many places the author’s erudition. He uses vivid vocabulary, extraordinary words and words originating from mythology and poetic neologisms. At the same time he introduces a wide range of stylistic devices and figures of speech. By the use of descriptio rerum a partium numeratione his topics are presented in an extremely vivid way. The starting point for his descriptions is often the Child Jesus himself depicted from the perspective of an ordinary observer or a conscious of things theologian. Some other time, the scholar starts from the circumstances of the event (circumstantiae) and on their basis the whole performance is built. All the poems are built based on the theory of sources (fontes) and veins (venae) expounded in the dissertation. These pieces of his work are not so much within the rhetorized poetry as within poetry guided by logic. They do not have particularly distinct argutias but this is also in line with the preliminary assumption made by the poet. On the other hand they all form a sort of itinerarium necessary to understand baroque poetry which often, due to its intricacy, appears to be not much interesting and even worthless. It is enough to analyse just a few epigrams by Masen to see that to find the whole range of ideas and solutions concealed by the poet in his poems unconventional literary methods should be used within his poetry.

Keywords

PL

epigramat jezuicki; teoria Jakuba Masena; epigramaty o narodzeniu Chrystusa; zwięzłość wyrażenia; długie epigramaty

EN

Jesuit epigram; Jakob Masen theory; Epigrams of the birth of Christ; brevity of expression; long epigrams

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Humanistyczne
• Year: 2015
• Volume: 63
• Issue: 3: Filologia Klasyczna
• Pages: 123-147

Contributors

author

Jarosław Nowaszczuk

• Katedra Historii Kościoła i Patrologii Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Szczecińskiego

References

• Abusch T.: The Epic of Gilgamesh and the Homeric Epics, [w:] Mythology and Mythologies. Methodological Approaches to Intercultural Influences, R.M. Whiting (ed.), Melammu Symposia 2. Helsinki: The Neo-Assyrian Text Corpus Project 2001, s. 1-6.
• Anderson W.S.: Calypso and Elysium, „The Classical Journal” 54(1958), s. 2-11.
• Burgess J.S.: Gilgamesh and Odysseus in the otherworld, „Échos du monde classique” 18(1999), s. 171-210.
• Burkert W.: The Orientalizing Revolution: Near Eastern Influence on Greek Culture in the Early Archaic Age, Cambridge, Mass.: Harvard University Press 1992.
• Crane G.: Calypso: Backgrounds and Conventions of the Odyssey, Frankfurt: Athenäum 1988.
• Dowden K.: West on the East: Martin West’s East Face of Helicon and Its Forerunners The East Face of Helicon: West Asiatic Elements in Greek Poetry and Myth by M.L. West, „The Journal of Hellenic Studies” 121(2001), s. 167-175.
• Eliade M.: Sacrum i profanum, Warszawa: Wydawnictwo KR 1999.
• George A.R.: The Babylonian Gilgamesh Epic. Introduction, Critical Edition and Cuneiform Texts (vol. I-II), Oxford–New York: Oxford Univeristy Press 2003.
• Germain G.: Genèse de l’Odyssée. Le fantastique et le sacré, Paris: Presses Universitaires de France 1954.
• Gresseth G.K.: The Gilgamesh Epic and Homer, „The Classical Journal” 70(1975), s. 1-18.
• Haubold J.: Greece and Mesopotamia: Dialogues in Literature, New York: Cambridge University Press 2013.
• Jensen P.: Das Gilgameš-Epos und Homer, „Zeitschrift für Assyriologie” 16(1902), s. 125-134.
• Karahashi F., López-Ruiz C.: Love Rejected: Some Notes on the Mesopotamian “Epic of Gilgamesh” and the Greek Myth of “Hippolytus”, „Journal of Cuneiform Studies” 58(2006), s. 97-107.
• Kirk G.S.: The Songs of Homer, Cambridge University Press 1962.
• Kovacs M.G.: The Epic of Gilgamesh, Stanford Calif.: Stanford University Press 1989.
• Lord A.B.: Gilgamesh and Other Epics, w: T. Abusch, J. Huehnergard, P. Steinkeller (eds.), Lingering Over Words: Studies in Ancient Near Eastern Literature in Honor of William L. Moran, “Harvard Semitic Studies” 37, Atlanta, Ga.: Scholars Press1990.
• Louden B.: Homer’s Odyssey and the Near East, Cambridge: Cambridge University Press 2011.
• Łyczkowska K.: Epos o Gilgameszu, Warszawa: Agade 2010.
• Michaux G.: Gilgamesh and Homer. A comparative study of motif sets, distinctions and similarities, „Mathesis” 12(2003), s. 9-25.
• Morris S.: Homer and the Near East, w: I. Morris, B. Powell (ed.), A New Companion to Homer, Leiden–New York: Brill 1997, s. 599-623.
• Parandowski J.: Homer. Odyseja (tłum.), Warszawa: Prószyński i Sk-a 1998.
• Stella L.A.: Il poema di Ulisse, Florence: La Nuova Italia 1955.
• Ungnad A.: Gilgamesch-Epos und Odyssee (Kulturfragen, H. 4/5), Breslau: Selbstverlag 1923, w: K. Oberhuber (Hrsg.), Das Gilgamesch-Epos, Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft 1977, s. 104-137.
• Webster T.B.L.: From Mycenae to Homer, London: Methuen & Co 1958.
• West M.L.: The East Face of Helicon: West Asiatic Elements in Greek Poetry and Myth, Oxford: Clarendon Press 1997.
• West M.L.: “Odyssey” and “Argonautica”, „The Classical Quarterly” 55(2005), s. 39-64.
• West M.L.: Gilgamesh, w: M. Finkelberg (ed.), The Homer Encyclopedia, vol.1, Chichester: Wiley-Blackwell 2011, s. 313-314.
• Wirth H.: Homer und Babylon, Freiburg im Breisgau: Mo. Herder & Co. 1921.
• von der Mühl P. (ed.): Homeri Odyssea, Stuttgart: Teubner 1984.

Identifiers

DOI

10.18290/rh.2015.63.3-8