Zbliżenie na biedronkę. Konwicki, Mach i ujęcie z niebyłej adaptacji

• Authors: Kaniecki Przemysław

Title variants

EN

Close-up on the Ladybug. Konwicki, Mach and a Shot from an Unrealized Adaptation

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Przedmiotem artykułu jest podobieństwo motywu biedronki w scenariuszu (autorstwa Tadeusza Konwickiego, Jerzego Kawalerowicza i Wilhelma Macha) niezrealizowanego filmu o wyprawach kosmicznych Witaj, Ziemio (1959) oraz bliźniaczego motywu w powieści Wniebowstąpienie (1967) Konwickiego. Autor wykazuje, że motyw ten stanowi jedynie nieświadomej reminiscencji, ale został wprowadzony przez pisarza do tekstu powieści z rozmysłem i w konkretnych celach, które zostają tu zrekonstruowane. Omawia znaczenia figury biedronki w maszynopisie scenariusza oraz sensy, które nawiązanie to wnosi do Wniebowstąpienia. Przedstawia również komplikacje z zakresu teorii literatury ujawniające się przy opisie tego nawiązania. Wynikają one z tego, że tekst, do którego Konwicki się odwołał, nie funkcjonuje w obiegu (zatem trudno mówić o aluzji literackiej, skoro odbiorcy nie mogli wiedzieć, że motyw jest aluzją). Problemy te spiętrza jeszcze milczenie pisarza na temat scenariusza – nie opowiadał o nim ani nawet nie sugerował jego związków z Wniebowstąpieniem. Autor próbuje więc dociec, jakie mogły być intencje Konwickiego i jak podobieństwa obu motywów można wpisać w kategorie teoretycznoliterackie.

EN

The article discusses the similarity between the motif of the ladybug in the screenplay (by Tadeusz Konwicki, Jerzy Kawalerowicz, and Wilhelm Mach) of an unrealized film about space expeditions, Witaj, Ziemio [Welcome, Earth] (1959), and the twin motif from Kowicki’s novel Wniebowstąpienie [Ascension] (1967). The author shows that the appearance of the ladybug is not just an unconscious reminiscence, but the motif was deliberately introduced by Konwicki into the text of the novel, for specific purposes that are reconstructed here. He discusses the meanings of the motif in the screenplay’s typescript, and the contribution of this reference to the meanings of Ascension. He also presents the literary-theoretical complications that arise in describing the reference, which result from the fact that the text evoked by Konwicki is not in circulation; it is difficult to speak of a literary allusion if the readers did not understand that the motif is an allusion. These complications are compounded by the writer’s silence about the script – he did not talk about it or even hint at its connection to Ascension. The author tries to find out what Konwicki’s intentions might have been and how the similarities between the two motifs can be put into literary-theoretical categories.

Keywords

PL

Tadeusz Konwicki; Wilhelm Mach; scenariusz; filmy niezrealizowane; aluzja literacka

EN

Tadeusz Konwicki; Wilhelm Mach; screenplay; unrealised films; literary allusion

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Kwartalnik Filmowy
• Year: 2022
• Issue: 118 Jedno ujęcie
• Pages: 42-57

Contributors

author

Kaniecki Przemysław

• https://orcid.org/0000-0002-3280-8501

References

• Bereś, S. (2003). Pół wieku czyśćca. Rozmowy z Tadeuszem Konwickim. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
• Bolecki, W. (1987). „Sztuka aluzji literackiej. Żeromski – Berent – Joyce”, Jerzy Paszek, Katowice 1984: [recenzja]. Pamiętnik Literacki, (1), ss. 375-389.
• Bolecki, W. (1991). Pre-teksty i teksty. Z zagadnień związków międzytekstowych w literaturze polskiej XX wieku. Warszawa: PWN.
• Górski, K. (1964). Z historii i teorii literatury. Seria druga, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Grabień, K. (1965). Kinematografia polska – „szara” czy „kontrastowa”?. Film, (35), ss. 6-7.
• Kaniecki, P., Konwicki, T. (2011). W pośpiechu. Tadeusz Konwicki rozmawia z Przemysławem Kanieckim. Wołowiec: Czarne.
• Konwicki, T. (2010). Dziura w niebie. Warszawa: Agora (Publikacja oryginału: 1959).
• Konwicki, T. (2010). Wniebowstąpienie. Warszawa: Agora. (Publikacja oryginału: 1967).
• Kostkiewiczowa, T. (1976). Aluzja literacka. W: J. Sławiński (red.), Słownik terminów literackich. Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk: Wydawnictwo Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, ss. 19-20.
• Lubelski, T. (1984). Poetyka powieści i filmów Tadeusza Konwickiego (na podstawie analiz utworów z lat 1947-1965). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Mach, W., Konwicki, T., Kawalerowicz, J. (1959). „WITAJ ZIEMIO”. Scenariusz filmowy na podstawie książki Wilhelma Macha „Życie duże i małe”. Archiwum Filmoteki Narodowej – Instytutu Audiowizualnego. Sygn. FINA S1470.
• Nycz, R. (1978). Teufelsdrockh redivivus, albo o pewnym dialogu tekstowym. Teksty, (1), ss. 101-121.
• Paszek, J. (1984). Sztuka aluzji literackiej. Żeromski – Berent – Joyce. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Śmiałowski, P. (2018). Niewidzialne filmy, uparci debiutanci. Kraków: Universitas.