Z filologii śledczej. Marina Cwietajewa jako świadek w sprawie o zabójstwo Ignacego Reissa w świetle dwóch protokołów przesłuchania

• Authors: Ojcewicz Grzegorz

Title variants

EN

From Investigative Philology. Marina Tsvetaeva as a witness in the Ignace Reiss’ assassination case in the light of two interrogation protocols

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Temat udziału Mariny Cwietajewej (1892–1941) w postępowaniu przed organami państwowymi – paryskim sądem i paryską prefekturą – w związku ze skrytobójczym zabójstwem radzieckiego agenta, Ignacego Reissa (1889–1937), nie jest naukowo opracowany w polskiej rusycystyce. W artykule opisuję, analizuję i interpretuję dwa protokoły przesłuchań rosyjskiej poetki, która zeznawała w charakterze świadka w paryskiej prefekturze 22 X i 27 XI 1937 roku. Zeznania Cwietajewej bardziej jednak dotyczą agenturalnej działalności jej męża, Siergieja Efrona (1893–1941), aniżeli kwestii mordu w Lozannie i dlatego nie wniosły niczego istotnego do sprawy o zabójstwo Ignacego Reissa. W protokołach utrwalono przy okazji błędy merytoryczne związane głównie z biografią samego świadka, jak też jej córki. Wydaje się, że przyczyną istotnych pomyłek może być zła kondycja psychofizyczna i intelektualna Cwietajewej w tamtych trudnych dniach, a ona sama odegrała rolę, do której się wcześniej przygotowała.

EN

The issue of the involvement of Marina Tsvetaeva (1892–1941) in the proceedings held by national authorities (the court and prefecture in Paris) in relation to the assassination of a Soviet spy Ignace Reiss (1889–1937) has never been a topic of scientific elaboration in the field of Russian studies in Poland. My article describes and provides analysis and interpretation of two interrogation protocols of the Russian poet who testified as a witness at the Paris prefecture on 22 October and 27 November 1937. Tsvetaeva’s testimony, however, was focused mostly on the activities of her husband, Sergei Efron (1893–1941) as an agent rather than on the issue of the Lausanne murder. As a result, they did not bring any substantial information related to Ignace Reiss’ assassination case. The protocols also contain factual mistakes regarding the events in the witness’ life and the life of her daughter. It may seem that the reason for the mistakes was Tsvetaeva’s poor mental, physical and intellectual health in those times of hardship. Maybe she simply played a role that she had previously prepared for herself..

Keywords

PL

Marina Cwietajewa, Siergiej Efron, zabójstwo Ignacego Reissa, stalinowskie służby agenturalne w Paryżu

EN

Marina Tsvetaeva, Sergei Efron, the assassination of Ignace Reiss, Stalin’s intelligence agency in Paris

• Publisher: Uniwersytet Gdański. Wydział Filologiczny
• Journal: Studia Rossica Gedanensia
• Year: 2018
• Issue: 5
• Pages: 279-315

Dates

published

2018-12-30

Contributors

author

Ojcewicz Grzegorz

• Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie, Wydział Humanistyczny, Instytut Słowiańszczyzny Wschodniej, Zakład Literatur Wschodniosłowiańskich, ul. Kurta Obitza 1, 10-725 Olsztyn, Polska

References

• Berberowa, N. (1998). Podkreślenia moje. Autobiografia. Przeł. E. Siemaszkiewicz. Warszawa: Noir sur blanc.
• Duff, W. E. (1999). A Time for Spies: Theodore Stepanovich Mally and The Era of The Great Illegals. Nashville and London: Vanderbilt University Press.
• Huber, P., D. Künzi (1991). Paris dans les années 30: Sur Serge Efron et quelques agents du NKVD. W: Cahiers du Monde Russe et Soviétique. Vol. 32 (2), avril-juin, s. 285–310.
• Janczuk, E. (2013). Język poetycki Mariny Cwietajewej. Warszawa: Uniwersytet Warszawski (ebook, PDF).
• Kudrowa, I. (1998). Tajemnica śmierci Mariny Cwietajewej. Tłum. i posł. K. Tur. Białystok: Wydawnictwo „Łuk”,.
• Maciejewski, Z. (1982). Proza Maryny Cwietajewej jako program i portret artysty, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Majmieskułow, A. (1992). Провода под лирическим током. Цикл Марины Цветаевой «Провода», Bydgoszcz: Wydawnictwo Uczelniane WSP.
• Ojcewicz G. (2016). Biorytmika jako źródło interpretacji zdarzeń. W: Myślak, D. A. Ojcewicz, G. (red.). Stara Dusza. Fenomen Matki Marii (Skobcowej). Badania i materiały. Szczytno: Wydawnictwo „GregArt”, s. 347–372.
• Ojcewicz, G. (2017). Z filologii śledczej. Praca agenturalna stalinowskich służb specjalnych za granicą na przykładzie sprawy o zabójstwo Ignacego Reissa. Studia Rossica Gedanensia, t. 4, s. 297–332.
• Piwkowska, A. (2017). Wyklęta. Poezja i miłość Mariny Cwietajewej. Warszawa: Iskry.
• Pollak, S. (1968). Wstęp. W: Cwietajewa, M. Poezje. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Poretsky, E. K. Léon Trotsky (1969). Les Nôtres: vie et mort d'un agent soviétique (Our own people). Tłum. O. Simon. Paris: Denoël, Les Lettres nouvelles.
• Poretsky, E. K. (1969). Our Own People: A Memoir of “Ignace Reiss” and His Friends. London: Oxford University Press.
• Raetz, E. (2006). Hôtel de la Paix. Ein politischer Mord in Lausanne. Bretten: INFO Verlag.
• Reiss, E. (1938). Ignace Reiss: In Memoriam. New International. (September), s. 276–278.
• Sudopłatow, P. (1999). Wspomnienia niewygodnego świadka. Tłum. J. Markowski. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona.
• Вейхман, В. (2008). Каждый день я прихожу на пристань. Урал, № 7. Online: https://proza.ru/2009/10/31/512 (31.05.2017).
• Каган, Ю. М. (1992). Марина Цветаева в Москве. Путь к гибели. Москва: Отечество.
• Клот, Л. Знакомые лица: романдцы века на наших страницах | Le général Guisan élu Romand du siècle. Online: http://nashagazeta.ch/news/12648 (1.06.2017).
• Клот, Л. Игнатий Рейсс: загадочная смерть советского шпиона под Лозанной | Ignace Reiss, mort d’un espion soviétique à Lausanne. Online: http://nashagazeta.ch/news/14121 (20.05.2017).
• Кривошеина, К. (2016). Неэвклидов палиндром имен и судеб, небесных и не очень. Online: http://mere-marie.com/life/neevklidov-palindrom-imen-i-sudeb/ (22.10.2016); Новый журнал, № 10. Online: http://newreviewinc.com/kseniya_krivosheina/ (18.10.2016).
• Кудрова, И. (1997). Гибель Марины Цветаевой. Москва: Независимая Газета.
• Кудрова, И. (2002). Жизнь Марины Цветаевой: документальное повествование. Звезда.
• Кудрова, И. (2016). Марина Цветаева: беззаконная комета Ирма Кудрова Биографии и мемуары. Москва: Издательство: АСТ.
• Кудрова, И. (2002). Путь комет. Жизнь Марины Цветаевой. Москва: Вита Нова.
• Лебедев, В. (1997). Пераст (Perast). Пер. на фр. М. Цветаева. Москва: Дом-музей Марины Цветаевой.
• Лосская, В. (1992). Марина Цветаева в жизни: неизданные воспоминания современников). Москва: Культура и традиции; Дом Марины Цветаевой.
• Порецкая, Е. К. (1992). Наши. Воспоминания об Игнатии Райссе и его товарищах. Москва: Издательство ВДА. Online: http://militera.lib.ru/memo/russian/poretskya_ek/index.html (17.06.2017).
• Прохоров, Д. П., Лемехов, О. И. Перебежчики. Заочно расстреляны. Online: http://coollib.com/b/271956/read (17.06.2017).
• Прянишников, Б. (2004). Незримая паутина: ОГПУ–НКВД против белой эмиграции. Москва: Яуза–Эксмо.
• Роговин, В. З. (1996). Прозрение и гибель Игнатия Райса. В: Роговин, В. З. 1937. Москва: (brak danych o wydawnictwie). Online: http://www.litres.ru (wersja PDF) (dostęp: 11 VI 2017) .
• Роговин, В. З. (1996). Прозрение и гибель Игнатия Райса. В: Роговин, В. З. 1937. Москва: (brak danych o wydawnictwie).
• Саакянц, A. (2002). Жизнь Цветаевой. Бессмертная птица-феникс. Москва: Центрполиграф.
• Соколов, М. Дмитрий Сеземан: Марина Цветаева, Георгий Эфрон и возвращение в СССР. Ч. 1. Online: https://www.svoboda.org/a/262693.html; Ч. 2. Online: https://www.svoboda.org/a/262899.html (17.06.2017).
• Тверитинов, А. Александр Александрович Тверитинов. Крестный путь на Родину. Online: http://www.history-ryazan.ru/node/5880 (16.05.2018).
• Тени замка Арсин. Online: http://www.travel-journal.ru/phenomenons/2/576/ (6.06.2017).
• Хубер, П. (1991). Смерть в Лозанне. Новое время, № 21.
• Цветаева, М. И. (1990). Письма к Ариадне Берг: (1934–1939). Подг. текста, пер. и примеч. Н. А. Струве. Париж: YMCA-Press.
• Эфрон, Г. Дневник. Online: http://thelib.ru/books/efron_georgiy/dnevniki.html (18.05.2018).
• Шаховская, З. А. (1975). Отражения: эссе, письма. Paris: YMCA-Press.
• Źródła internetowe
• http://archive.svoboda.org/programs/sp/2002/sp.090802-1.jpg (17.05.2018).
• http://litresp.ru/chitat/ru/%D0%9A/kudrova-irma-viktorovna/putj-komet-razoblachennaya-moroka (20.05.2018).
• http://rusrazvedka.narod.ru/base/htm/guct.html (9.06.2017).
• http://tsvetaeva.narod.ru/WIN/kudrova/kudrG11.html (10.05.2018).
• http://www.history-ryazan.ru/node/5880 (16.05.2018).
• http://www.litres.ru (wersja PDF, s. 678).
• http://www.livelib.ru/author/13108 (11.06.2017).
• http://www.mysilverage.ru/2015/11/29/lebedev-v-perast-perevod-na-fr-m-cvetaevoj/ (15.05.2018).
• http://www.rulit.me/author/poznyakov-nikolaj-sergeevich/predannyj-dar-izbrannye-stihotvoreniya-download-free-199786.html (17.05.2018).
• http://www.stihi.ru/2014/08/31/5%C2%A0 (17.05.2018).
• http://www.vekperevoda.com/1887/poznyakov.htm (17.05.2018).
• http://русский-путь.рф/store/element.php?IBLOCK_ID=30&SECTION_ID=0&ELEMENT_ID=6222 (15.05.2018).
• https://coollib.com/a/104871 (17.05.2018).
• https://fr.m.wikipedia.org/wiki/Brigades_régionales_de_police_mobile (12.05.2018).
• https://mtdata.ru/u30/photo2DF9/20320237997-0/original.jpg#20320237997 (19.05.2018).
• https://nekropole.info/ru/Gertruda-Shildbah (11.05.2017).
• https://persons-info.com/persons/TSVETAEVA_Marina_Ivanovna (19.05.2018).
• https://ru.wikipedia.org/wiki/Позняков_Николай_Сергеевич (17.05.2018).
• https://sites.google.com/t-n-v.com/aru/б-и-журавлев.а-а-тверитинов (16.05.2018)
• https://unotices.com/book.php?id=178320&page=96 (17.06.2017).
• https://www.geni.com/people/Антонина-Клепинина/6000000006373302671 (6.06.2017).
• https://www.persee.fr/doc/cmr_0008-0160_1991_num_32_2_2282 (11.05.2018).
• www.livelib.ru/author/17617/top-irma-kudrova (13.05.2018).