Znaczenie traktatu monetarnego Meditata Mikołaja Kopernika dla rozwoju myśli ekonomicznej (w 500 rocznicę jego powstania)

• Authors: Bochenek Mirosław

Title variants

EN

The Significance of the Monetary Treaty Meditata by Nicolaus Copernicus for the Development of Economic Thought (on the 500. Anniversary of Its Creation)

RU

Значение монетарного труда Meditata Николая Коперника для развития экономической мысли (в 500 годовщину его создания)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W 1517 r. Mikołaj Kopernik, genialny astronom polski, ukończył pierwszą wersję traktatu monetarnego zatytułowanego Meditata. Z okazji 500 rocznicy tego wydarzenia autor artykułu przedstawia główne idee zawarte w tych traktatach oraz ocenia ich rolę w rozwoju myśli ekonomicznej. Powyższy traktat był pierwszą rozprawą ekonomiczną napisaną w Polsce; stąd data jego powstania może być uznana za datę narodzin polskiej myśli ekonomicznej. Praktycznym celem pism ekonomicznych Kopernika było przygotowanie założeń reformy monetarnej. W tym celu Kopernik sformułował (niezależnie od Arystofanesa) „prawo gorszego pieniądza”, przypisywane również Tomaszowi Greshamowi lub Mikołajowi Oresme, które można traktować jako odkrycie wielokrotne. Wydobyte z zapomnienia po kilku wiekach traktaty monetarne Kopernika nadal budzą szerokie zainteresowanie wśród polskich ekonomistów, będąc przedmiotem długo trwającej debaty naukowej.

EN

In 1517, Nicolaus Copernicus, the Polish astronomic genius, completed the first version of his monetary treatise, entitled Meditata. On the quincentenary of that event, the author of the paper presents the main ideas incorporated in those treaties, assessing their role in the development of economic thought. The quoted treaty was the first economic thesis written in Poland; therefore, the date of its creation can be perceived as the birth date of Polish economic thought. The practical aim of economic writings of Copernicus was to prepare the principles of monetary reform. For this purpose Copernicus has formulated (independently of Aristofanes), the law of inferior money, ascribed also to Thomas Gresham or Nicole Oresme, which may be considered to be a multiple discovery. Brought to light after several centuries, monetary treaties written by Copernicus still arouse wide interest among Polish economists, being a subject of long-lasting scientific debate.

RU

В 1517 г. Николай Коперник, гениальный польский астроном, закончил первый вариант монетарного труда под заголовком Mediata. По случаю 500 годовщины этого события, автор статьи излагает его главные идеи и оценивает их роль в развитии экономической мысли. Вышеназванный труд был первой экономической работой написанной в Польше и поэтому дату его появления можно признать в качестве зарождения польской эко- номической мысли. Практическая цель экономических трудов Коперника заключалась в подготовке основ монетарной реформы. С этой целью Коперник сформулировал (неза- висимо от Аристофана) «закон худших денег», авторство которого приписывается также Томасу Грешему или Николаю Оресму, что можно рассматривать в качестве многократ- ных открытий. Даже по прошествии нескольких веков, монетарные труды Коперника продолжают возбуждать широкий интерес среди польских экономистов и являются предметом научной дискуссии.

Keywords

EN

history of economic thought; mercantilism; monetary policy; the law of inferior; money

• Publisher: Komitet Nauk Ekonomicznych PAN, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne
• Journal: Ekonomista
• Year: 2017
• Issue: 6
• Pages: 699-718

Contributors

author

Bochenek Mirosław

• Dr hab. Mirosław Bochenek, prof. UMK – Katedra Ekonomii, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu

References

• Arnold S., Podłoże gospodarczo-społeczne polskiego Odrodzenia, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1953.
• Arystofanes, Żaby, Ossolineum, Wrocław 1955.
• Birkenmajer L.A., Mikołaj Kopernik jako uczony, twórca i obywatel w 450-tą rocznicę jego urodzin, PAU w Krakowie, Kraków 1923.
• Biskup M., Działalność publiczna Mikołaja Kopernika, Towarzystwo Naukowe w Toruniu, Toruń 1971.
• Biskup M., Zygner L., Pisma ekonomiczne i administracyjne, w: M. Kopernik, Dzieła wszystkie, t. 3, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2007.
• Boniecki W., Poglądy ekonomiczne Mikołaja Kopernika, w: Studia z historii myśli społeczno-ekonomicznej (W 500 rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika), red. W. Boniecki, Międzyuczelniane
• Zeszyty Naukowe nr 24, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków 1975.
• Bujak F., Traktat Kopernika o monecie, w: Mikołaj Kopernik. Księga zbiorowa wydana częściowo z zasiłku Wydziału Nauki Ministerstwa W. R. i O. P., Lwowski Komitet Obchodu 450 Rocznicy Urodzin M. Kopernika – Książnica Polska Towarzystwa Naucz. Szkół Średnich i Wyższych, Lwów–Warszawa 1924.
• Cackowski S., Mikołaj Kopernik jako ekonomista, Towarzystwo Naukowe w Toruniu, Toruń 1970.
• Czarkowski J., Myśl ekonomiczna Mikołaja Kopernika, PWN, Warszawa–Kraków 1973a.
• Czarkowski J., Poglądy monetarne Mikołaja Kopernika, „Ekonomista” 1973b, nr 4.
• Daszyńska-Golińska Z., Kopernik jako ekonomista, „Przegląd Warszawski” 1924, t. 4.
• Dmochowski J., Dokumenty archiwalne, w: Mikołaja Kopernika rozprawy o monecie i inne pisma ekonomiczne oraz J.L. Decjusza traktat o biciu monety, oprac. J. Dmochowski, Gebethner i Wolff, Warszawa 1923 (1923a).
• Dmochowski J., Kopernik jako działacz gospodarczy, w: Mikołaja Kopernika rozprawy o monecie i inne pisma ekonomiczne oraz J.L. Decjusza traktat o biciu monety, oprac. J. Dmochowski, Gebethner i Wolff, Warszawa 1923 (1923b).
• Dmochowski J., Kopernik jako teoretyk monetarny, w: Mikołaja Kopernika rozprawy o monecie i inne pisma ekonomiczne oraz J.L. Decjusza traktat o biciu monety, oprac. J. Dmochowski, Gebethner i Wolff, Warszawa 1923 (1923c).
• Drohomirecki J., Mikołaj Kopernik – rzecznik nowoczesnej koncepcji pieniądza w europejskiej myśli ekonomicznej, w: Studia z historii myśli społeczno-ekonomicznej (W 500 rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika), red. nauk. W. Boniecki, Międzyuczelniane Zeszyty Naukowe nr 24, Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków 1975.
• Dunajewski H., Mikołaj Kopernik. Studia nad myślą społeczno-ekonomiczną i działalnością gospodarczą, PWN, Warszawa 1957.
• Dunajewski H., Poglądy ekonomiczne Mikołaja Kopernika, „Kwartalnik Historyczny” 1953, nr 3.
• Dunajewski J., Słowo „O zasadach bicia monety” (Ratio cudendae monetae) Mikołaja Kopernika, w: Dwa pierwsze publiczne posiedzenia Akademii Umiejętności w Krakowie, Czcionkami Drukarni „Czasu” – Wydanie staraniem Akademii, Kraków 1873.
• Fierich J., Historia doktryn ekonomicznych, Akademia Handlowa w Krakowie, Kraków 1958.
• Fisher I., The Purchasing Power of Money: Its Determination and Relation to Credit, Interest and Crises, The Macmillan Company, New York 1920.
• Galbraith J.K., Pieniądz: pochodzenie i losy, PWE, Warszawa 1982.
• Gide K., Zasady ekonomji politycznej, wyd. 7, Fiszer i Majewski, Poznań 1929.
• Głąbiński S., Ekonomika społeczna, t. 1, Z Drukarni Pillera i Ski, Lwów 1905.
• Głąbiński G., Historia ekonomiki, t. 2, Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego we Lwowie, Lwów 1939.
• Głąbiński S., Wykład ekonomiki społecznej wraz z zarysem polityki ekonomicznej i z historyą ekonomiki, Tow. Nauczycieli Szkół Wyższych, Lwów 1913.
• Górski J., Wkład Polaków w rozwój nauk ekonomicznych, w: Wkład Polaków do kultury świata, red. M.A. Krąpiec, P. Taras, J. Turowski, Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1976.
• Górski J., Zarys historii ekonomii politycznej, wyd. 2, Książka i Wiedza, Warszawa 1984.
• Grażyński M., Memorjał Mikołaja Kopernika o zasadach bicia monety, „Przegląd Współczesny” 1923, nr 14 (1923a).
• Grażyński M., Przyczynki do historji myśli ekonomicznej w Polsce w w. XVI, „Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne” 1923, nr 1−2 (1923b).
• Gumowski M., Moneta złota w Polsce średniowiecznej, „Rozprawy Akademii Umiejętności w Krakowie” 1912, t. 55.
• Gumowski M., Poglądy Mikołaja Kopernika w sprawach monetarnych, w: Kopernik na Warmii. Życie i działalność publiczna – Działalność naukowa – Środowisko – Kalendarium, Stacja Naukowa Polskiego Towarzystwa Historycznego (Instytut Mazurski) – Ośrodek Badań Naukowych im. W. Kętrzyńskiego, Olsztyn 1973.
• Hilferding R., Das Finanzkapital, Verlag der Wiener Volksbuchhandlung, Wien 1927.
• Hoszowski S., Działalność publiczna i gospodarcza Mikołaja Kopernika, w: Studia z historii myśli społeczno-ekonomicznej (W 500 rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika), red. W. Boniecki, Międzyuczelniane Zeszyty Naukowe nr 24, Akademia Ekonomiczna w Krakowie, Kraków 1975.
• Hoszowski S., Kopernik jako ekonomista, „Życie Gospodarcze” 1953, nr 25 (1953a).
• Hoszowski S., Wkład Kopernika w postępową myśl ekonomiczną, „Życie Szkoły Wyższej” 1953, nr 10 (1953b).
• Jarzębowski L., Biblioteka Mikołaja Kopernika, Towarzystwo Naukowe w Toruniu, Toruń 1971.
• Kopernik M., De estimatione monete, w: Mikołaja Kopernika rozprawy o monecie i inne pisma ekonomiczne oraz J.L. Decjusza traktat o biciu monety, oprac. J. Dmochowski, Gebethner i Wolff, Warszawa 1923 (1923c).
• Kopernik M., Rozmyślania o reformie monetarnej Prus Królewskich (Meditata), Olsztyn, 15 sierpnia 1517 r., w: M. Kopernik, Dzieła wszystkie, t. 3, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2007 (2007a).
• Kopernik M., Sposób bicia monety, w: Mikołaja Kopernika rozprawy o monecie i inne pisma ekonomiczne oraz J.L. Decjusza traktat o biciu monety, oprac. J. Dmochowski, Gebethner i Wolff, Warszawa 1923 (1923b).
• Kopernik M., Traktat o monetach, w: Mikołaja Kopernika rozprawy o monecie i inne pisma ekonomiczne oraz J.L. Decjusza traktat o biciu monety, oprac. J. Dmochowski, Gebethner i Wolff, Warszawa 1923 (1923c).
• Kopernik M., Traktat o reformie monetarnej Prus Królewskich i Książęcych Zasady bicia monety, przed kwietniem 1526 r., w: M. Kopernik, Dzieła wszystkie, t. 3: Pisma pomniejsze, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2007 (2007b).
• Krzyżanowski A., Nauka o pieniądzu i kredycie. Zasad ekonomiki część trzecia, Nakładem Księgarni J. Czernieckiego, Kraków 1922.
• Krzyżanowski A., Pieniądz, Akademia Umiejętności – Fundusz W. Spasowicza, Kraków 1911.
• Krzyżanowski A., Prawo Greshama, w: Sprawozdania z czynności i posiedzeń. Rok 1909, Akademia Umiejętności w Krakowie, Kraków 1910.
• Lange O., Ekonomia polityczna, t. 1, PWN, Warszawa 1959.
• Lewiński J.S., Kopernik jako ekonomista, „Ekonomista” 1924, t. 1.
• Lipiński E., Historia polskiej myśli społeczno-ekonomicznej do końca XVIII wieku, Ossolineum, Wrocław 1975.
• Lipiński E., O interpretację myśli ekonomicznej Kopernika, „Ekonomista” 1956, nr 1 (1956a).
• Lipiński E., Poglądy ekonomiczne Mikołaja Kopernika, PWN, Warszawa 1955.
• Lipiński E., Studia nad historią polskiej myśli ekonomicznej, PWN, Warszawa 1956 (1956b).
• Macaulay T.B., The Works of Lord Macaulay. History of England, t. 6, Longmans Green and Co., London 1898.
• Macleod H.D., The Elements of Political Economy, Longman, Brown, Green, Longmans, and Roberts, London 1858.
• Macleod H.D., The Theory of Credit, t. 2, cz. 1, Longmans, Green and Co., London–New York 1890.
• Newcomb S., Principles of Political Economy, Harper & Brothers, New York 1885.
• Oresme M., Traktat o powstaniu, istocie, prawie i zmianach monet, w: J.S. Lewiński, Pieniądz, kredyt i ceny, Wyższa Szkoła Handlowa w Warszawie, Warszawa 1932.
• Polkowski I., Żywot Mikołaja Kopernika, Drukiem J.B. Langiego, Gniezno 1873.
• Radziszewski H., Podręcznik ekonomi politycznej do użytku szkół średnich w Polsce, wyd. 2 uzup., Wyd. M. Arcta, Warszawa 1919.
• Roover R. de, Gresham Thomas, w: Handwörterbuch der Sozialwissenschaften, vierter Band, Gustav Fischer – J.C.B. Mohr (Paul Siebeck) – Vandenhoeck & Ruprecht, Stuttgart–Tübingen–Göttingen 1965.
• Rutkowski J., W sprawie „Zarysu historii polskiej myśli ekonomicznej”, „Ekonomista” 1953, nr 1.
• Sadowski Z., Pieniądz a początki upadku Rzeczypospolitej w XVII wieku, PWN, Warszawa 1964.
• Schumpeter J.A., Geschichte der Ökonomischen Analyse, erster Teilband, Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen 1965.
• Sikorski J., Mikołaj Kopernik na Warmii. Kalendarium życia i działalności, w: Kopernik na Warmii. Życie i działalność publiczna – Działalność naukowa – Środowisko – Kalendarium, Stacja Naukowa Polskiego Towarzystwa Historycznego (Instytut Mazurski) – Ośrodek badań Naukowych im. W. Kętrzyńskiego, Olsztyn 1973.
• Skimborowicz H., O Mikołaju Koperniku, Drukarnia Jana Jaworskiego, Warszawa 1873.
• Strasburger E., Poglądy ekonomiczne w Polsce w XV i XVI wieku (Odbitka z „Ekonomisty”),
• Drukarnia i Litografja p. f. „Jan Cotty”, Warszawa 1918.
• Studentowicz K., Reforma światowego systemu walutowego, PWN, Warszawa 1980.
• Szulc D., Życie Mikołaja Kopernika, Drukarnia Gazety Codziennej, Warszawa 1855.
• Szelągowski A., Pieniądz i przewrót cen w XVI. i XVII. wieku w Polsce, Towarzystwo Wydawnicze, Lwów 1902.
• Taylor E., Historia rozwoju ekonomiki, t. 1, PWN, Poznań 1957.
• Traictie de la première invention des monnoies de Nicole Oresme textes français et latin d’après les manuscrits de la bibliothèque impériale et traité de la monnoie de Copernic texte latin et traduction française, publiés et annotés par M. L. Wolowski, Librairie de Guillaumin, Paris 1864.
• Traktaty M. Kopernika, Biblioteka Czartoryskich, Kraków, rkps 259.
• Zawadzki A.W., Teoria pieniądza w średniowieczu, „Ekonomista” 1933, t. 3.