Zróżnicowanie oraz współzależność cech somatycznych i zdolności motorycznych dzieci zamieszkujących środowiska o różnym stopniu zurbanizowania

• Authors: Ryszard Asienkiewicz , Artur Wandycz

Title variants

EN

Diversity and Interdependence of Somatic and Motor Skills of Children Living in the Areas of Various Degrees of Urbanization

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem pracy jest ukazanie różnic oraz wzajemnych związków zachodzących pomiędzy cechami morfologicznymi a wybranymi zdolnościami motorycznymi w zespołach chłopców, i dziewcząt, w aspekcie wielkości zamieszkiwanego środowiska. Materiał stanowią wyniki badań 161 uczniów w wieku 12 lat zamieszkujących dwa różne pod względem urbanizacji środowiska (małe miasta i wsie) leżące w powiecie nowosolskim, woje-wództwo lubuskie. Zgodnie z zasadami w antropometrii wykonano pomiary wysokości i masy ciała, na podstawie których wyliczono wskaźnik smukłości. Sprawność motoryczną scharakteryzowano wybranymi próbami wchodzącymi w skład testu Ludwika Denisiuka oraz Międzynarodowego Testu Sprawności Fizycznej, które dotyczyły pomiaru siły ramion, siły eksplozywnej kończyn dolnych, zwinności, gibkości i siły mięśni brzucha. Zebrany materiał poddano analizie statystycznej, wyliczając przeciętne cech wraz z ich uzupełnieniami. Współzależność pomiędzy uzyskanymi wynikami prób motorycznych a parametrami morfologicznymi oceniono współczynnikiem korelacji Pearsona oraz równaniami regresji liniowej. Na podstawie przeprowadzonej analizy statystycznej stwierdzono: 1. Wielkość zamieszkiwanego środowiska wyraźnie różnicuje zespoły chłopców i dziewcząt w wieku 12 lat pod względem cech somatycznych i zdolności motorycznych. W porównaniu do środowiska wiejskiego, uczniowie wychowujący się w miastach są przeciętnie wyżsi i ciężsi. Dziewczęta z miast w porównaniu do rówieśniczek ze wsi uzyskują przeciętnie lepsze wyniki w próbach siły ramion, gibkości i sile mięśni brzucha, a niższe w sile eksplozywnej kończyn dolnych i zwinności. Chłopcy zamieszkujący miasta w porównaniu z kolegami ze środowiska wiejskiego charakteryzują się wyższym poziomem rozwoju motorycznego uzyskując przeciętnie lepsze wyniki we wszystkich wybranych próbach motorycznych. Odnotowane różnice między średnimi arytmetycznymi cech morfofunkcjonalnych, porównywanych zespołów obu środowisk są w większości statystycznie nieistotne (oprócz siły eksplozywnej kończyn dolnych, zwinności, gibkości). 2. Odnotowano niewielki dymorfizm badanych cech. Zespoły dziewcząt zamieszkujące środowiska miejskie i wiejskie są przeciętnie wyższe i smuklejsze od chłopców, przy różnicach statystycznie nieistotnych. Zespół chłopców zamieszkujący środowisko wiejskie w porównaniu z dziewczętami uzyskuje przeciętnie lepsze wyniki w próbach siły ramion, siły eksplozywnej kończyn dolnych i sile mięśni brzucha, a niższe w zwinności i gibkości, przy różnicach (w większości) statystycznie istotnych. W odniesieniu do środowiska miejskiego, dziewczęta uzyskują istotnie lepsze wyniki w gibkości, a niższe w sile ramion, sile eksplozywnej kończyn dolnych, zwinności i sile mięśni brzucha. 3. W zespole dziewcząt zamieszkujących miasta, w porównaniu z rówieśniczkami ze środowisk wiejskich, odnotowano istotnie silniejsze związki korelacyjne wyników prób sprawności moto-rycznej z cechami budowy ciała. W odniesieniu do chłopców stwierdzono odwrotną sytuację – silniejsza współzależność wybranych prób sprawności motorycznej z cechami somatycznymi charakteryzuje zespoły wiejskie.

EN

The aim of this paper is to show the differences and inter-relationships between morphological features and selected motor abilities in groups of boys and girls in terms of the size of the inhabited environment. The research was conducted among 161 students aged 12 years living in two differently urbanized environments (small towns and villages), located in the district of Nowa Sól, lubuskie voivodeship. Following the principles of anthropometry the children's body height and weight were measured and the slenderness ratio was calculated. Their motor fitness was characterised by means of selected trials included in Ludwik Denisiuk’s Test and the International Physical Fitness Test, that is measuring the strength of the arms, lower limbs explosive strength, agility, flexibility and the strength of abdominal muscles. The collected material was analysed statistically by calculating the average characteristics and their supplements. The correlation between the results of motor tests and morphological parameters was assessed with the Pearson correlation coefficient and linear regression equations. After the statistical analysis it has been found that: 1. The size of the inhabited environment clearly differentiates the groups of boys and girls aged 12 years in terms of their somatic and motor features. Compared to the rural environment, the students in towns are on average taller and heavier. Compared to their peers from rural areas, the girls in towns gain on average better results in the arm strength, flexibility and strength of the abdominal muscles tests, but worse results in the lower limbs explosive strength and agility tests. Compared to the boys from rural areas, those living in towns are characterized by a higher level of motor development and get better results on average in all selected trials. The observed differences between the arithmetic means of the morphofunctional characteristics of the compared groups are mostly statistically insignificant (except for lower limbs explosive strength, agility, flexibility). 2. Small dimorphism of the studied features has been observed. The groups of girls living in urban and rural environment are on average taller and more slender than boys at the differences statis-tically insignificant. In comparison to girls, the group of boys living in the rural environment achieves better results on average in the arm strength, explosive strength of the lower limbs and abdominal muscle strength tests, but worse results in the agility and flexibility trials at the dif-ferences (mostly) statistically significant. In relation to the urban environment, the girls have significantly better results in the flexibility test, and worse in the arm strength, explosive strength of lower limbs, agility and the strength of the abdominal muscles tests; 3. In comparison to the girls from rural areas, the ones living in towns have revealed significantly stronger correlations between motor performance test results and their body building. With regard to the boys, the situation is opposite: there is a stronger correlation of selected motor test results with somatic features among the boys living rural areas.

Keywords

PL

młodzież szkolna, rozwój fizyczny, sprawność motoryczna, korelacje, charakterystyka porównawcza.

• Publisher: Wydawnictwo im. Stanisława Podobińskiego Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie
• Journal: Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie Kultura Fizyczna
• Year: 2014
• Volume: 13
• Issue: 2
• Pages: 177-196

Contributors

author

Ryszard Asienkiewicz

• Uniwersytet Zielonogórski.

author

Artur Wandycz

• Uniwersytet Zielonogórski.

References

• Arska-Kotlińska M., Bartz J., Wieliński D. (2002): Wybrane zagadnienia statystyki dla studiujących wychowanie fizyczne. AWF. Poznań.
• Asienkiewicz R. (2005): Z badań związków cech somatycznych i sprawności motorycznej dzieci Zielonej Góry. [w:] Rodziewicz-Gruhn J., Małolepszy E. (red.): Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie, Seria: Kultura Fizyczna, 6, s. 119–127.
• Asienkiewicz R. (2013): Środowiskowe uwarunkowania rozwoju biologicznego i motorycznego dziewcząt gimnazjalnych. [w:] Zboina B. (red.): Zdrowie i dobrostan. Dobrostan, umysł i uroda. Wydawnictwo Naukowe NeuroCentrum, 3, s. 9–27.
• Bielicki T. (1992): Nierówności społeczne w Polsce w ocenie antropologa. Nauka Polska, 3, s. 3–18.
• Bielicki T., Szklarska A., Welon Z., Brajczewski C. (1997): Nierówności społeczne w Polsce: Antropologiczne badania poborowych w trzydziestoleciu 1965–1995. Monografie Zakładu Antropologii PAN. Wrocław.
• Cieśla E. (2000): Związki zdolności motorycznych z wybranymi cechami somatycznymi u chłopców w wieku 7–19 lat. Scripta Periodica, vol. III, 2, suppl. 1, s. 552–557.
• Cieszkowski S., Lenik J., Lenik P. (2006): Dystanse środowiskowe wybranych kondycyjnych zdolności motorycznych dzieci rzeszowskich w wieku 7–15 lat. Przegląd Naukowy Kultury Fizycznej Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2. Rzeszów, s. 146–152.
• Chrząstek-Spruch H., Dobosz-Latalska C. (1973): Rozwój fizyczny dzieci szkolnych kilku wybranych wsi województwa lubelskiego i z Lublina. Wychowanie Fizyczne i Higiena Szkolna, 10, s. 26–29.
• Dencikowska A. (2010): Somatyczne uwarunkowania poziomu sprawności fizycznej chłopców w wieku pokwitania. [w:] Buśko K., Charzewska J., Kaczanowski. K. (red.): Współczesne metody badań aktywności, sprawnościi wydolności fizycznej człowieka. AWF. Warszawa, s. 91–104.
• Denisiuk L. (1969). Opis testów motorycznych oraz metody przeprowadzania prób i oceny wyników. [w:] Rozwój sprawności motorycznej dziecii młodzieży w wieku szkolnym. PZWS. Warszawa, s. 74–83.
• Drozdowski Z. (1998): Antropometria w wychowaniu fizycznym. AWF. Poznań.
• Hulanicka B., Brajczewski C., Jedlińska W., Sławińska T., Waliszko A. (1990): Duże miasto – małe miasto – wieś. Różnice w rozwoju fizycznym dzieci w Polsce. Zakład Antropologii PAN. Wrocław.
• Jopkiewicz A. (2000): Dziecko Kieleckie. Normy rozwoju fizycznego. Instytut Technologii Eksploatacji w Radomiu, WSP w Kielcach. Kielce – Radom.
• Jopkiewicz A (2000): Różnice społeczne w wysokości i masie ciała dziecii młodzieży szkolnej na Kielecczyźnie. [w:] Jopkiewicz A. (red.): Auksologia a promocja zdrowia. Polska Akademia Nauk-Oddział w Krakowie, Kieleckie Towarzystwo Naukowe. Kielce, 2, s. 31–45.
• Kordel K. (2009): Związki cech somatycznych z wybranymi zdolnościami motorycznymi chłopców w wieku 11–13 lat. [w:] Rodziewicz-Gruhn J., Małolepszy E. (red.): Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie, Seria: Kultura Fizyczna, 7, s. 149–158.
• Malinowski A., Asienkiewicz R., Tatarczuk J., Stuła A., Wandycz A. (2005): Dziecko Lubuskie. Uniwersytet Zielonogórski. Zielona Góra.
• Malinowski A. (2007): Auksologia. Rozwój osobniczy człowieka w ujęciu biomedycznym. Uniwersytet Zielonogórski. Zielona Góra.
• Mleczko E. (1991): Przebieg i uwarunkowania rozwoju funkcjonalnego dzieci krakowskich między 7 a 14 rokiem życia. Wydawnictwo Monograficzne AWF. Kraków, 44.
• Mleczko E. (2000): Wpływ czynników społeczno-ekonomicznych na różnicowanie poziomu rozwoju morfologicznego dzieci i młodzieży z Małopolski. [w:] Jopkiewicz A. (red.): Auksologia a promocja zdrowia. Polska Akademia Nauk – Oddział w Krakowie, Kieleckie Towarzystwo Naukowe, 2,s. 95–108.
• Mucha D., Knapik H. (2006): Zależności pomiędzy podstawowymi cechami budowy ciała a siłą eksplozywną kończyn dolnych młodzieży w czasie pokwitania. Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska. Sectio D. Medicina, vol. LX, suppl. XVI, N. 5. Lublin, s. 73–75.
• Niewiadomska M. (2006): Ocena i porównanie sprawności siłowej i ilości tkanki tłuszczowej u chłopców z różnych środowisk. Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska. Sectio D. Medicina, vol. LX, suppl. XVI, N. 5. Lublin, s. 174–176.
• Nowacka-Dobosz S. (2006): Urbanizacyjne różnice w rozwoju somatycznym i motorycznym młodzieży szkolnej. Wychowanie Fizyczne i Sport, 50(1), s. 37–44.
• Osiński W. (1988): Ontogenetyczna zmienność oraz morfologiczne uwarunkowania siły mięśniowej i jej wartości względnej. Wychowanie Fizycznei Sport, 3, s. 49–61.
• Osiński W. (1988): Wielokierunkowe związki zdolności motorycznych i parametrów morfologicznych. Badania dzieci i młodzieży wielkomiejskiejz uwzględnieniem poziomu stratyfikacji społecznej. Monografie, 261. AWF. Poznań.
• Przewęda R. (1985): Uwarunkowania poziomu sprawności fizycznej polskiej młodzieży szkolnej. AWF. Warszawa.
• Przewęda R. (1996): Środowiskowe uwarunkowania motoryczności człowieka. [w:] Osiński W. (red): Motoryczność człowieka – jej struktura, zmienność i uwarunkowania. Monografie AWF. Poznań, s. 161–174.
• Przewęda R., Trześniowski R. (1992): Przemiany sprawności fizycznej młodzieży w Polsce. Wychowanie Fizyczne i Sport, 4, s. 3–16.
• Przewęda R., Dobosz J. (2003): Kondycja fizyczna polskiej młodzieży. AWF. Warszawa.
• Półtorak W. (2007): Środowiskowe uwarunkowania rozwoju morfofunkcjonalnego młodzieży w okresie pokwitania. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego. Rzeszów.
• Półtorak W. (2006): Wzajemne uwarunkowania rozwoju somatycznegoi motorycznego młodzieży w okresie pokwitania w środowisku małego miasta i wsi. Przegląd Naukowy Kultury Fizycznej Uniwersytetu Rzeszowskiego, 1. Rzeszów, s. 49–61.
• Rosiński J. (2007): Zróżnicowanie płciowe zdolności motorycznycha wskaźnik względnej masy ciała u dzieci w wieku 11–13 lat. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio D. Medicina, vol. LXII, suppl. XVIII, N. 7. Lublin, s. 121–127.
• Rosiński J. (2006): Wskaźnik względnej masy ciała BMI a sprawność motoryczna młodzieży w wieku 11–13 lat. Annales Universitatis Mariae Curie--Skłodowska. Sectio D. Medicina, vol. LX, suppl. XVI, N. 6. Lublin,s. 371–379.
• Saczuk J. (2012): Trendy sekularne i gradienty społeczne w rozwoju biologicznym dzieci i młodzieży ze Wschodniej Polski na tle zmian środowiskowych w latach 1986–2006. Monografie i Opracowania, AWF w Warszawie, Wydział Wychowania Fizycznego i Sportu. Biała Podlaska, 11.
• Szklarska A. (1998): Społeczne różnice w sprawności fizycznej dzieci i młodzieży w Polsce. Monografie Zakładu Antropologii PAN, 17. Wrocław.
• Szopa J., Arlet T. (1989): Rozwój fizyczny i motoryczny dzieci nowosądeckich między 7 a 14 rokiem życia z uwzględnieniem stratyfikacji społecznej. AWF. Kraków, 37.
• Wandycz A. (2014): Dziecko Podkarpackie. Standardy rozwojowe wysokości i masy ciała. Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego. Zielona Góra.
• Wilczewski A. (1987): Rozwój fizyczny młodzieży bialskopodlaskiej na tle rówieśników z innych regionów kraju. Wychowanie Fizyczne i Sport, 1,s. 47–64.
• Wilczewski A. (2013): Czy dystanse środowiskowe w rozwoju dzieci i młodzieży ze wschodniego regionu Polski ulegają zmianie? AWF w Warszawie, Wydział Wychowania Fizycznego i Sportu w Białej Podlaskiej. Biała Podlaska.
• Wolański N., Lasota A. (1965): Rozwój fizyczny dzieci i młodzieży wiejskiej w wieku 2–20 lat na tle rozwoju ich rówieśników z miasta. Prace i Materiały Naukowe Instytutu Matki i Dziecka, 5, s. 261–265.
• Wolański N. (2005): Rozwój biologiczny człowieka. Podstawy auksologii, gerontologii i promocji zdrowia. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa.
• Zieniewicz A., Popławska H. (2000): Związki pomiędzy sprawnością fizyczną i wybranymi cechami somatycznymi u dziewcząt i chłopców. [w:] Skład M. (red.): Wybrane wskaźniki rozwoju biologicznego dziewcząt i chłopców wiejskich z Podlasia. IWFiS. Biała Podlaska, s. 213–256.
• Żak S. (1991): Zdolności kondycyjne i koordynacyjne dzieci i młodzieżyz populacji wielkomiejskiej na tle wybranych uwarunkowań somatycznychi aktywności ruchowej. AWF. Kraków.

Identifiers

DOI

http://dx.doi.org/10.16926/kf.2014.13.12