Andrychów - historia lnem tkana. W 250. rocznicę nadania praw miejskich

• Authors: Fryś Andrzej , Putek Teresa , Rusin Daria

Title variants

EN

Andrychów - history woven by linen

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

EN

In 2017 Andrychow is celebrating 250 years of its urban rights. The article presents cross-sectional history of the town from the Middle Ages to the outbreak of the World War II, focusing on important moments in the history of Andrychów. The settlement, founded in the early 1300s by immigrants from Moravia, for the first centuries of its existence underwent periodic depopulations and did not play much role. It was probably in the sixteenth century, and certainly in the seventeenth, inhabitants of the village and its surroundings, unable to support themselves exclusively from farming, began to be in craft weaving. As a result in the eighteenth century Andrychów has already became an important centre of linen industry, which gathered weavers not only from surrounding villages, but also from further centres. The linen produced here was sold by peasants from Smyrna (Izmir) to Barcelona and Hamburg. Andrychów’s development of industry and trade contributed to the fact that on 24th October 1767 king Stanisław August Poniatowski granted a charter allowing for foundation of a town in the rural location on Magdeburg rights. After the 1st partition of Poland, Andrychów got under Austrian rule. The nineteenth century was a period of economic regression of the town. As a result of the appearance of cotton as the new raw material on the market, and outwork system as the new way of organizing production, Andrychów was not able to compete with new textile centres emerging on Polish, Czech and Austrian lands. The breakthrough came only in 1907, when the “Czeczowiczka brothers First Galician Mechanical Weaving for Cotton Products” was established. After Poland regained independence in 1918, the city struggled with many difficulties conomic crisis, unemployment problems), but at the same time this was a time of rapid development for Andrychów, which was attempted to be promoted as an attractive tourist resort and climatic spa. These efforts were interrupted by the outbreak of World War II.

Keywords

PL

Andrychów; prawa miejskie; jubileusz; tkactwo; rękodzieło

• Publisher: Wadowickie Centrum Kultury im. Marcina Wadowity
• Journal: Wadoviana. Przegląd historyczno-kulturalny
• Year: 2016
• Issue: 19
• Pages: 7 - 46

Dates

published

2016

Contributors

author

Fryś Andrzej

author

Putek Teresa

author

Rusin Daria

References

• Długosz J., Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis, t. I, w: Joannis Dlugossii Senioris Canonici Cracoviensis.
• Opera omnia, vol. VII, wyd. A. Przeździecki, Kraków 1863.
• Dziennik podroży Stanisława Staszica, 1789–1805, wyd. Cz. Leśniewski, Kraków 1931.
• Kaufmann A., Kronika miasta Cieszyna, przeł. W. Iwanek, Cieszyn 2007.
• Komoniecki A., Chronografia albo dziejopis żywiecki, wyd. S. Grodziski i I. Dwornicka, Żywiec 1987.
• Kontinuacja wyroków y rozkazów powszechnych w Galicyi y Lodomeryi Królestwach od dnia 1 stycznia aż do ostatniego grudnia roku 1794 wypadłych, Lwów 1795.
• Lehns und Besitzurkunden Schlesiens und seiner einzelnen Furstenthumer im Mittelalter, wyd. C. Grunhagen i H. Markgraf, t. 2, Lipsk 1883.
• Lustracja dróg województwa krakowskiego z roku 1570, wyd. B. Wyrozumska, Wrocław 1971.
• Lustracja województwa krakowskiego z 1564 r., wyd. J. Małecki, cz. 1, Warszawa 1962.
• Monumenta Poloniae Vaticana, t. 2, Acta Camerae Apostolicae. vol. 2, 1344–1374, wyd. J. Ptaśnik, Kraków 1913.
• Niesiecki K., Herbarz Polski, wyd. J. N. Bobrowicz, T. VIII, Lipsk 1841.
• Pawiński A., Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, t. XIV, Małopolska, w: Źródła dziejowe, Warszawa 1886.
• Sprawozdanie z czynności Komitetu względem dopełnienia uchwały Vtej przeszłego zgromadzenia, tyczącej się uprawy lnu i konopi, czytane przez Maurycego Kraińskiego na ogólnym zgromadzeniu dnia 29 stycznia 1847, w: Rozprawy C. K. Galicyjskiego Towarzystwa Gospodarskiego, t. II, R. 1847.
• Wołek F., W powietrzu pachnie wojną, w: Pokojem darzyć dni świata tego, Andrychów w latach 1939-1945 – próba antologii, Andrychów 1990.
• Zbiór dokumentów małopolskich, wyd. S. Kuraś i I. Sułkowska-Kurasiowa, cz. 2, Wrocław 1963.
• Zbiór dokumentów małopolskich, wyd. S. Kuraś i I. Sułkowska-Kurasiowa, cz. 4, Wrocław 1969.
• Zieliński W., Mój wrzesień, w: Pokojem darzyć dni świata tego, Andrychów w latach 1939-1945 – próba antologii, Andrychów 1990.
• Żychliński T., Złota księga szlachty polskiej, t. 1, Poznań 1879.
• „Czas”, 1859, nr 295 (24 XII).
• „Czas”, 1908, nr 122 (27 V).
• „Gazeta Lwowska”, 1908, nr 122 (27 V).
• „Nowa Reforma”, 1908, nr 245 (27 V).
• Andrychów jako letnisko, Kraków 1934.
• Andrychów w walce z gruźlicą, Andrychów 1937.
• Atlas historyczny Polski. Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku, cz. II, pod red. H. Rutkowskiego, Warszawa 2008.
• Beskid Andrychowski, oprac. T. Głąb, Kraków-Nowa Huta 1967.
• Cisek M., W kącie, czy na froncie. Kęty wokół legendy legionowej, Kęty 2013.
• Dzieje i rozwój Szkoły Podstawowej nr 1 1791-2001 im. T. Kościuszki w Andrychowie, pod red. J. Stawarz, Andrychów 2001.
• Grodziski S., W królestwie Galicji i Lodomerii, Kraków 1976.
• Grodziski S., Wzdłuż Wisły, Dniestru i Zbrucza. Wędrówki po Galicji dyliżansem, koleją i samochodem, Kraków 1998.
• Hajewski W., Zarys historii pracy niepodległościowej powiatu wadowickiego, Wadowice 1937.
• Herzog J., Krzyż Niepodległości Wspomnienia służby w Legionach, Nowy Jork 1994.
• Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. 1, Województwo Krakowskie, vol. 1, pod red. J. Szablowskiego, Warszawa 1953, hasło: Andrychów.
• Kubal G., Andrychów miasto gmina i okolice, Krosno 2001.
• Kulczykowski M., Andrychowski ośrodek płócienniczy w XVIII i XIX wieku, Wrocław 1972.
• Kulczykowski M., Chłopskie tkactwo bawełniane w ośrodku andrychowskim w XIX wieku, Kraków 1976.
• Kulczykowski M., Dwa wieki miasta Andrychowa (1767–1967), Kraków 1967.
• Łach J., Musiał M., Przeszłość i znaczenie tradycji dla współczesnego oblicza kulturowego góralszczyzny Beskidu Małego – zapis w krajobrazie, Wrocław 2015.
• Łoziński B., Galicyjski Sejm Stanowy (1817–1845), Lwów 1905.
• Maner H. Ch., Zwischen „Kompensationsobjekt, „Musterland” und „Glacis”. Wiener politische und militarische Vorstellungen von Galizien von 1772 bis zur Autonomieara, w: Grenzregionen der Habsburgermonarchie im 18. und 19. Jahrhundert. Ihre Bedeutung und Funktion aus der Perspektive Wiens, pod red. H. Ch. Manera, Munster 2005.
• Marczewski B., Powiat wadowicki pod względem geograficznym, statystycznym i historycznym, Kraków 1897.
• Meus K., Wadowice 1772–1914. Studium przypadku miasta galicyjskiego, Kraków 2013.
• Nowakowski A., Zarys dziejów kolei w Andrychowie (1887–2000). Przyczynek do historii kolei galicyjskiej i małopolskiej, Wadowice 2000.
• Piekosiński F., O łanach w Polsce wieków średnich, „Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Historyczno-Filozoficznego Akademii Umiejętności”, t. 21, 1888, s. 58–63.
• Plewczyński M., Jakub Secygniowski, PSB, t. 36, Warszawa-Kraków 1995–1996, s. 129.
• Prokop K. R., Księstwa oświęcimskie i zatorskie wobec Korony Polskiej w latach 1438-1513: dzieje polityczne, Kraków 2002.
• Putek J., Miłościwe pany i krnąbrne chłopy włościany, Kraków 1959.
• Putek J., O zbójnickich zamkach, heretyckich zborach i oświęcimskiej Jerozolimie, Kraków 1938.
• Schneider A., Encyklopedia do krajoznawstwa Galicyi pod względem historycznym, topograficznym, orograficznym, geognostycznym, etnograficznym, handlowym, przemysłowym, sfragistycznym etc. Etc., Lwów 1871.
• Siemionow A., Ziemia Wadowicka, Wadowice 1984.
• Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 1, z. 1, oprac. Z. Leszczyńska-Skrętowa i F. Sikora, Wrocław 1980.
• Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, J. Krzywicki i W. Walewski, t. 1, Warszawa 1880–1902, hasło: Andrychów.
• Stanek J., Z dziejow Ziemi Oświęcimskiej, Kraków 1959.
• Stanisławek-Janus J., Bobrowscy z Andrychowa. Historie zwykłe i niezwykłe, Andrychów 2014.
• Szymański J., Nauki pomocnicze historii, Warszawa 2008.
• Tradycje Ruchu Spółdzielczego w Gminie Andrychów i Gminie Wieprz, pod red. M. Skrzypiec, Tomice 2010.
• Zembroń J., Raptularz Andrychowski. Przemysł miejscowy w XX wieku, Andrychów 2002.
• Zięba P., Monografia wsi i parafii Bulowice koło Kęt, Kęty 2009.
• Ziemierski M., Szwarcenberg-Czerny Stanisław h. Nowina, PSB, t. 49, Warszawa–Kraków 2013–2014, s. 457-459.
• Zwoliński A., Miasto Ankwiczów. Z dziejów Andrychowa, Kraków 1993.
• Biel-Pająkowa M., Jedną ma się matkę i jedną ojczyznę, „Nowiny Andrychowskie”, 1998, nr 11, s. 14.
• Biel-Pająkowa M., Spóźnione domurowanie kamienia, „Nowiny Andrychowskie”, 1992, nr 19, s. 8.
• Biel-Pająkowa M., Żydzi na ziemi andrychowskiej, „Nowiny Andrychowskie”, 1991, nr 7-8, s. 5.
• Budynek Kasy Chorych, Z teki Adama Hyzińskiego, „Nowiny Andrychowskie”, 1992, nr 17.
• Budynek przedwojennej szkoły żeńskiej, Z teki Adama Hyzińskiego, „Nowiny Andrychowskie”, 1992, nr 17, s. 8.
• Bukowski W., Janeczek A., Mapa jozefińska Galicji (1779–1783) w przededniu edycji. Przedmiot i założenia programu wydawniczego, „Studia Geohistorica”, 2013, s. 91–92.
• Chmiel A., Kopera Feliks dr., O emigracyi Niemców do Polski z Weissenburga i Landau w XV i XVI wieku na podstawie badań na miejscu dokonanych zdał sprawę…, „Kwartalnik Historyczny”, R. XVII, 1903.
• Fryś A. Dlaczego dniem targowym w Andrychowie jest wtorek? Co wspólnego z naszym miastem miał austriacki Cesarz Franciszek I ?, „Nowiny Andrychowskie”, 2014, nr 10, s. 28.
• Fryś A., Notatki z historii andrychowskiej poczty, „Gronie”, 2012, nr XII, s. 82.
• Fryś A., O Andrychowskiej Tarczy Legionów, „Nowiny Andrychowskie”, 2013, nr 6, s. 32.
• Fryś A., Miodoński M., Dwa pomniki, „Nowiny Andrychowskie”, 2011, nr 7, s. 28.
• Fryś A., Putek T., Krnąbrni poddani. Przyczynek do dziejów dworu i ludu andrychowskiego w XIX wieku, „Gronie”, 2016, nr XVI.
• Fryś A., Putek T., Skrzypiec M., O uroczystości w Andrychowie, która mimowolnie stała się końcową klamrą
• Dwudziestolecia Międzywojennego, „Wadoviana. Przegląd historyczno-kulturalny”, 2010, nr 13.
• Koźbiał K., Kolumny i tarcze legionów polskich. Przykład Wadowic i okolicznych miast, „Wadoviana. Przegląd historyczno-kulturalny”, 2001, nr 6.
• Nycz M., Najstarsze wzmianki o Andrychowie, „Nowiny Andrychowskie”, 2011, nr 6.
• Oboza A., 450 lecie lokacji Rzyk na prawie wołoskim, „Wadoviana. Przegląd historyczno-kulturalny”, 2009, nr 12.
• Rusin D., Wacięga S., Edukacja ekonomiczna w oparciu o historię. Przypadek Andrychowa (2007–2014), „Kwartalnik Edukacyjny”, 2014, nr 4 (79), s. 61–62.
• Siwiec-Cielebon M., Historia wspólna czy równoległa? Polacy – Żydzi – Ziemia wadowicka 1918-1939 (zarys problematyki), „Wadoviana. Przegląd historyczno-kulturalny”, 2005, nr 9.
• Stolarczyk M., Powstanie andrychowskiej Rady Narodowej w 1848 roku, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Rzeszowie, Seria społeczno-pedagogiczna i historyczna”, 1997, z. 23, s.143–148.
• Wiktor A., Historia andrychowskiego tartaku (cz.1), „Nowiny Andrychowskie”, 1999, nr 4.
• Z teki Adama Hyzińskiego, „Nowiny Andrychowskie”, 1993, nr 5.
• Żołądź D., Studenci polscy z Korony i Litwy w Heidelbergu w okresie reformacji, „Rozprawy z Dziejów Oświaty”, t. 36, 1994.

Identifiers

ISSN

1505-0181