Nabór pracowników do państwowych gospodarstw rolnych w województwie zielonogórskim w latach 1950–1956

• Authors: Halczak Bohdan

Title variants

EN

„Mobilization of pioneers”. Recruitment of employees to the State Farms in the Zielona Gora province in the years 1950–1956

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W niniejszym artykule ukazany został nabór pracowników do państwowych gospodarstw rolnych (PGR) w województwie zielonogórskim prowadzony przez władze komunistyczne w latach 1950–1956. Województwo zielonogórskie zostało utworzone w 1950 r. w zachodniej części kraju. Do roku 1945 tereny te należały do Niemiec. Po II wojnie światowej region został przyłączony do państwa polskiego. Ludność niemiecką wysiedlono, a region zasiedlili polscy osadnicy. Dużą część terenów rolniczych województwa zielonogórskiego zajmowały PGR-y, utworzone w miejsce dawnych niemieckich majątków ziemskich. Po II wojnie światowej majątki te przeszły na własność państwa. PGR-y potrzebowały dużej liczby pracowników, lecz chętnych do zatrudnienia było niewielu. Praca w PGR-ach była ciężka i nisko płatna. Nie zapewniano także zatrudnianym mieszkań. Władze komunistyczne zwabiały do PGR-ów fałszywymi obietnicami młodych ludzi z całego kraju. Akcję tę nazywano „zaciągiem pionierskim”. Po przybyciu na miejsce zwerbowani przekonywali się, że zostali oszukani. Wynagrodzenie, które otrzymywali, nie wystarczało nawet na wyżywienie. Mieszkali często w urągających człowiekowi warunkach. Byli brutalnie wyzyskiwani. Władze komunistyczne wiedziały, że pracownicy PGR-ów znajdują się w trudnej sytuacji. Nie uczyniły jednak niczego, aby tym ludziom pomóc. W 1956 r. akcja „zaciągu pionierskiego” została zakończona.

EN

The article presents the recruitment of employees to the State Farms in the Zielona Gora province, run by the communist authorities in the years 1950–1956. The Zielona Gora province was created in 1950 in the western part of the country. Up to 1945 these areas belonged to Germany. After World War II, the region was attached to the Polish state. The German population was displaced and the region was settled by Polish citizens. A large part of the agricultural areas of the Zielona Gora region was occupied by State Farms. They were former German estates. After World War II, the property was taken over by the state. State Farms needed a large number of employees, but there were few willing to do this job. Work at the State Farms was hard and low paid. Flats were not provided for employees. The communist authorities lured false promises of young people from all over the country to work at the State Farms. This action was called the “mobilization of pioneers”. Upon arrival, young people became convinced that they had been cheated. The remuneration they received for their work was not even enough for food. They often lived in terrible conditions. Young people were brutally exploited. The communist authorities knew that employees of State Farms were in a very difficult situation. However, the authorities did nothing to help these people. In 1956, the “mobilization of pioneers” action was completed.

Keywords

PL

komunizm; rolnictwo; ziemie zachodnie i północne państwa polskiego; osadnictwo; państwowe gospodarstwa rolne

EN

communism; agriculture; western and northern lands of the Polish state; settlement

• Publisher: Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
• Journal: UR Journal of Humanities and Social Sciences
• Year: 2019
• Issue: 4(13)
• Pages: 69-83

Contributors

author

Halczak Bohdan

• Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Zielonogórskiego w Zielonej Górze

References

• Opracowania
• Babicki M.A., (brak daty wydania), Polityka władz PRL wobec społeczności romskiej. Ewidencjonowanie ludności romskiej w PRL w 1955 roku, Związek Romów Polskich, Szczecinek.
• Dominiczak H., 1975, Proces zasiedlania województwa zielonogórskiego w latach 1945– 1950, Lubuskie Towarzystwo Naukowe, Zielona Góra.
• Izdebski H., 2001, Historia administracji, LIBER, Warszawa.
• Kaliński J., 1995, Gospodarka Polski w latach 1944–1989. Przemiany strukturalne, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
• Koteluk D., 2011, W nowych realiach. Wieś zielonogórska w latach 1945–1956, Wydawnictwo Eternum, Zielona Góra.
• Kubis B., 2007, Poznawcze i kształcące walory literatury dokumentu osobistego (na przykładzie relacji Polaków wysiedlonych z Kresów Wschodnich oraz Niemców wysiedlonych ze Śląska w latach 1944–1946), Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole.
• Kwadrans Ł., 2010, Romowie [w:] Mniejszości narodowe i etniczne w Polsce po II wojnie światowej, Zakład Wydawniczy NOMOS, Kraków.
• Machałek M., 2012, Przemiany wsi zachodniopomorskiej w latach 1945–1956, Wydawnictwo „Kadruk”, Szczecin.
• Müller T.S., 2015, „W ten sposób wolny, ale musi sam troszczyć się o siebie”. Na progu ery przemysłowej: dolnołużyckie rolnictwo w epoce modernizacji i reform agrarnych [w:] Historia krajobrazu kulturowego Dolnych Łużyc i południowej części województwa lubuskiego, red. G. Bayerl, L.C. Belzyt, A. Zutz, Brandenburgische Technische Universität Cottbus – Senftenberg – Uniwersytet Zielonogórski, Cottbus.
• Nowacka E., 2006, Samorząd terytorialny w systemie władzy publicznej w Polsce. Studium politycznoprawne, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
• Nowak-Małolepsza F., 2011, Mniejszości narodowe na Ziemi Lubuskiej po II wojnie światowej, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra.
• Skobelski R., 2002, Ziemie Zachodnie i Północne Polski w okresie realizacji planu sześcioletniego 1950–1955, Redakcja Wydawnictw Humanistyczno-Społecznych Uni- wersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra.
• Towpik W., 2015, Przesiedlenie ludności z ZSRS do Polski po II wojnie światowej [w:] Ziemia Lubuska. Dziedzictwo kulturowe i tożsamość regionu w perspektywie powojennego siedemdziesięciolecia, red. T. Nodzyński, M. Tureczek, wyd. Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Zielonej Górze, Zielona Góra – Gorzów Wlkp.
• Witkowski W., 2007, Historia administracji w Polsce 1764–1989, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Ziemska M., 2018, Warunki życia Polaków na zesłaniu i ich powrót do ojczyzny [w:] Zielonogórscy Sybiracy, red. C. Osękowski, Stowarzyszenie na rzecz Pomocy Zesłańcom Sybiru, Zielona Góra.
• Akty normatywne
• Ustawa z dnia 28 czerwca 1950 r. o zmianach podziału administracyjnego Państwa, DzU 1950, nr 28, poz. 255.
• Ustawa z dnia 20 marca 1950 r. o terenowych organach jednolitej władzy państwowej, DzU 1950, nr 14, poz. 130.
• Uchwała Rady Ministrów z dnia 31 maja 1950 r. Instrukcja nr 7 w sprawie zakresu spraw objętych terenowymi planami gospodarczymi oraz trybu składania projektów tych planów, MP 1950, nr 70, poz. 813.
• Dokumenty
• Archiwum Państwowe w Zielonej Górze (APZG), Protokół z I-szej Plenarnej uroczystej Sesji Wojewódzkiej Rady Narodowej w Zielonej Górze, odbytej w dniu 8 lipca 1950 r., PWRN w Zielonej Górze, sygn. 158.
• APZG, Protokół z przebiegu IV zwyczajnej Sesji Wojewódzkiej Rady Narodowej w Zielonej Górze, odbytej w dniu 14 czerwca 1955 roku, PWRN w Zielonej Górze, sygn. 165.
• APZG, Uzasadnienie projektu nowego województwa lubuskiego z siedzibą w Zielonej Górze, KW PZPR w Zielonej Górze, sygn. 191.
• APZG, Sprawozdanie z działalności Wojewódzkiej Rady Narodowej w Zielonej Górze oraz jej organów za III kwartał 1952 r., KW PZPR w Zielonej Górze, sygn. 486.
• APZG, Protokół 10 posiedzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Zielonej Górze w dniu 8 sierpnia 1950 r., PWRN w Zielonej Górze, sygn. 594.
• APZG, Protokół z posiedzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej odbytego w dniu 19 lutego 1951 r., PWRN Zielona Góra, sygn. 614.
• APZG, Protokół z posiedzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej odbytego w dniu 15 września 1953 r., PWRN Zielona Góra, sygn. 639.
• APZG, Protokół z posiedzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej odbytego w dniu 22 lutego 1955 r., PWRN Zielona Góra, sygn. 667
• APZG, Protokół z posiedzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej odbytego w dniu 23 lutego 1956 r., PWRN w Zielonej Górze, sygn. 689.
• APZG, Protokół z posiedzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej odbytego w dniu 26 lipca 1956 r., PWRN Zielona Góra, sygn. 699.
• Archiwum Rady Ministrów (ARM), Wykaz powierzchni w rozbiciu powiatowym oraz stan ludności na dzień 30.III.54 r. na terenie województwa, Urząd Rady Ministrów (URM), Wydział Podziału Terytorialnego, sygn. 663/17/61.
• Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Poznaniu (IPNPo). Informacje dzienne nr 19/51 z dnia 14.02.1951 r. sporządzone na podstawie meldunków PUBP, Informacje dzienne kierowane do I Sekretarza KW PZPR w Zielonej Górze dotyczące zaistniałych wydarzeń na terenie województwa zielonogórskiego w 1951 r., sygn. 060/44/60/2.
• Wywiady
• Wywiad z Hieronimem Szczegółą, byłym członkiem Prezydium WRN w Zielonej Górze, przeprowadzony 24 listopada 2016 r., w posiadaniu autora.
• Wywiad z Józefem Grzelakiem, byłym członkiem Prezydium WRN w Zielonej Górze, przeprowadzony 8 grudnia 2016 r., w posiadaniu autora.