BADANIE ROLI CZYNNIKA NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI W TWORZENIU UMYSŁOWEJ REPREZENTACJI KATEGORII ZŁOŻONEJ

• Authors: Nawoja Mikołajczak-Matyja

Title variants

EN

INVESTIGATING THE ROLE OF DISABILITY FACTOR IN BUILDING MENTAL REPRESENTATION OF COMPOUND CATEGORY

Abstracts

PL

Artykuł stanowi przyczynek do badań nad integracją poprzez sugestię uzupełnienia ich o badania psychosemantyczne, których przedmiotem są mentalne reprezentacje kategorii osób niepełnosprawnych. Proponuje się tu badanie struktury kategorii odnoszących się do podgrup osób niepełnosprawnych, podlegających tzw. wielokrotnej opresji. Kategorie takie należy rozpatrywać jako złożone, stanowiące subkategorie więcej niż jednej kategorii nadrzędnej/prostej, a strukturę kategorii złożonej można ujmować w terminach stopnia podobieństwa do każdej z kategorii nadrzędnych. W artykule przedstawiono przykład badania psychosemantycznego dotyczącego kategorii kobiet niepełnosprawnych. Niepowtarzalna specyfika opresji, charakterystyczna dla tej podgrupy, wyznaczająca budowę kategorii złożonej i jej związek z kategoriami nadrzędnymi (kategorią kobiety i osoby niepełnosprawnej), wynika z postrzegania dysfunkcji jako czynnika oddalającego kobiety niepełnosprawne od prototypowej kobiecości, utrudniającego pełnienie tradycyjnych ról kobiecych. Wyniki badania testem skojarzeń i testem skal potwierdzają duże różnice między kategorią kobiet z niepełnosprawnością i ogólną kategorią kobiety, a jednocześnie znacznie silniejszą i dominującą rolę czynnika niepełnosprawności w budowie tej kategorii złożonej.

EN

The paper makes a contribution to the problem of integration by suggesting the possibility of including into the spectrum of research on issues related to integration psychosemantic analyses - the study of mental representations of categories related with disability. A method of analysing the structure of categories of subgroups of disabled people (which are subject to the so called “multiple oppression”) is proposed. Such type of categories should be analysed as compound categories subordinate to two or more superordinate/simple categories, and the structure of the compound category should be examined in terms of the degree of its similarity to each superordinate category. The example of psychosemantic research on the category of disabled women is presented. The unique specifics of oppression typical for this subgroup of disabled people, determining the structure of the compound category and its relations with superordinate categories (a woman and a disabled person), can be seen as the result of treating dysfunction as a factor creating a gap between disabled women and prototypical femininity by hindering the effective fulfilment of traditional female roles. The results of the presented study – test of associations and test of scales – confirm a very large difference between the narrower category of disabled woman and the more general category of woman as well as the much stronger and dominant role of the disability factor in the process of building the representation of the compound category.

Keywords

PL

pojęcia; reprezentacja umysłowa; pamięć semantyczna; słownik umysłowy niepełnosprawność; feminizm; kobieta niepełnosprawna integracja

EN

concepts; mental representation; semantic memory; mental lexicon; disability; feminism; disabled woman; integration

• Publisher: Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
• Journal: Forum Pedagogiczne
• Year: 2016
• Issue: 1
• Pages: 81-100

Dates

published

2016

Contributors

author

Nawoja Mikołajczak-Matyja

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Wydział Neofilologii

References

• Aitchison J. (2003). Words in the mind. An introduction to the mental lexicon. Oxford (UK), Cambridge (USA): Blackwell.
• Atran S. (1999). Itzaj Maya folkbiological taxonomy: cognitive universals and cultural particulars. W: Medin D.L., Atran S. (red.). Folkbiology. Cambridge (Mass.): MIT Press, s. 119–203.
• Barnes C., Mercer G. (2003). Disability. Cambridge: Polity Press.
• Biernat M., Dovidio J.F. (2003). Stigma and stereotypes. W: Heatherton T.F., Kleck R.E., Hebl M.R., Hull J.G. (red.). The social psychology of stigma. New York: Guilford, s. 88–125.
• Byra S. (2010). Mechanizmy kształtowania się stereotypów dotyczących osób z niepełnosprawnością. W: Chodkowska M., Byra S., Kazanowski Z., Osik-Chudowolska D., Parchomiuk M., Szabała B. Stereotypy niepełnosprawności. Między wykluczeniem a integracją. Lublin: UMCS, s. 33–48.
• Collins A.M., Loftus E.F. (1975). A spreading-activation theory of semantic processing. „Psychological Review”, nr 82, s. 407–428.
• Collins A.M., Quillian M.R. (1969). Retrieval time from semantic memory. „Journal of Verbal Learning and Verbal Behavior”, nr 8, s. 240–247.
• Conklin H.C. (1962). Lexicographical treatment of folk taxonomies. W: Householder F.W., Saporta S. (red.). Problems in lexicography. Bloomington: University of Indiana, s. 119–141.
• Connor D., Bejoian L. (2007). Crippling school curricula: 20 ways to teach disability. „Review of Disability Studies: An International Journal”, nr 3, s. 3–13.
• Deegan M.J. (1985). Multiple minority groups: a case study of physically disable women. W: Deegan M.J., Brooks N.A. (red.). Women and disability. The double handicap. New Brunswick (USA), Oxford (UK): Transaction Books, s. 37–55.
• Dykcik W. (2005). Pedagogika specjalna wobec aktualnych sytuacji i problemów osób niepełnosprawnych. Poznań: PTP.
• Eyre P. (2014). Impaired or empowered? W: Bolt D. (red.). Changing social attitudes toward disability. Perspectives from historical, cultural, and educational studies. London, New York: Routledge, Taylor & Francis Group, s. 99–108.
• Fawcett B. (2000). Feminist perspectives on disability. Harlow, London, New York: Prentice Hall.
• Fine M., Asch A. (1988). Beyond pedestals. W: Fine M., Asch A. (red.). Women with disabilities: essays in psychology, culture and politics. Philadelphia: Temple University Press.
• Fine M., Asch A. (1985). Disabled women: sexism without the pedestal. W: Deegan M.J., Brooks N.A. (red.). Women and disability. The double handicap. New Brunswick (USA), Oxford (UK): Transaction Books, s. 6–22.
• Garland-Thomson R. (2004). Integrating disability, transforming feminist theory. W: Smith B.G., Hutchison B. (red.). Gendering disability. New Brunswick (USA), London: Rutgers University Press, s. 73–103.
• Gorajewska D. (2006). Fakty i mity o osobach z niepełnosprawnością. Warszawa: Integracja.
• Graham H. (1997). Feminist perspectives on caring. W: Bornat J., Johnson J., Pereira C., Pilgrim D., Williams F. (red.). Community care: a reader. Basingstoke: Open University Press/Macmillan, s. 124–133.
• Grzesiak H. (2011/2012). Kulturowe aspekty niepełnosprawności. W: Piekut-Brodzka D.M. (red.). Zrozumieć odmienność. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe ChAT, s. 34–58.
• Hodkinson A. (2014). Ethnic cleansing? Disability and the colonisation of the intranet. W: Bolt D. (red.). Changing social attitudes toward disability. Perspectives from historical, cultural, and educational studies. London, New York: Routledge, Taylor & Francis Group, s. 121–131.
• Kutza E.A. (1981). Benefits for the disabled: how beneficial for women? „Journal of Sociology and Social Welfare”, nr 8, s. 2.
• Kwiatkowska A. (1999). Siła tradycji i pokusa zmiany, czyli o stereotypach płciowych. W: Miluska J., Boski P. (red.). Męskość – kobiecość w perspektywie indywidualnej i kulturowej. Warszawa: Instytut Psychologii PAN, s. 143–172.
• Lejzerowicz M., Książkiewicz I. (2012). Osoba z niepełnosprawnością a instytucje pomocowe. Wrocław: Gaskor.
• Levinson S.C. (1999). From outer to inner space: linguistic categories and non-linguistic thinking. W: Nuyts J., Pederson E. (red.). Language and conceptualization. Cambridge: University Press, s. 13–45.
• Lonsdale S. (1990). Women and disability. The experience of physical disability among women. New York: St. Martin’s Press.
• Łuszczyńska M., Baum M. (2011/2012). Inność – stygmat czy wyzwanie rozwojowe? W: Piekut-Brodzka D.M. (red.). Zrozumieć odmienność. Warszawa: Wydawnictwo ChAT, s. 7–33.
• Macrae C.N., Bodenhausen G.V., Milne A.B. (1995). The dissection of selection in social perception: inhibitory processes in social stereotyping. „Journal of Personality and Social Psychology”, nr 69, s. 397–407.
• Marszałek L. (2006). Niepełnosprawność – kobiecość – rodzina. Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
• Martínez-Manrique F. (2010). On the distinction between semantic and conceptual representation. „Dialectica”, nr 64, s. 57–78. DOI: 10.1111/j.1746-8361.2010.01226.x.
• Matthews G.F. (1983). Voices from the shadows: women with disabilities speak out. Toronto: The Women’s Press.
• Meekosha H., Dowse L. (1997). Distorting images, invisible images: gender, disability and the media. „Media International Australia”, nr 84, s. 91–101.
• Mikołajczak-Matyja N. (2016). Disability or femininity? The role of disability factor and sex factor in building mental representation of a compound social category. „Journal of Global Research in Education and Social Science”, 7 (4), 188–199.
• Mikołajczak-Matyja N. (2008). Hierarchiczna struktura leksykonu umysłowego. Relacje semantyczne w leksykonie widzących i niewidomych użytkowników języka. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Mikołajczak-Matyja N., Niećko-Bukowska B., Anders J. (2013). Stereotypy kobiet w badaniach semantycznych. Porównawcze obrazy pojęciowych reprezentacji kategorii złożonych. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Miller G.A., Johnson-Laird P.N. (1976). Language and perception. Cambridge, London, Melbourne: Cambridge University Press.
• Neef M., Vater H. (2006). Concepts of the lexicon in the theoretical linguistics. W: Wunderlich D. (red.). Advances in the theory of the lexicon. Berlin, New York: Mouton de Gruyter, s. 27–55.
• Nowak A. (2012). Zagrożenie wykluczeniem społecznym kobiet niepełnosprawnych. Katowice: Uniwersytet Śląski.
• Ogden C.K, Richards I.A. (1923). The meaning of meaning: a study of the influence of language upon thought and of the science of symbolism. London: Kegan Paul, Trench, Trubner & Co.
• Oliver M. (1996). Understanding disability: from theory to practice. Basingstoke: Macmillan.
• Ostrowska A (2000). Niepełnosprawność. W: Encyklopedia socjologii. T. 2. Warszawa: Oficyna Naukowa.
• Ostrowska A. (2002). Społeczeństwo polskie wobec osób niepełnosprawnych. Przemiany postaw i dyskursu. W: Sikorska J. (red.). Społeczne problemy osób niepełnosprawnych. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, s. 51–64.
• Ostrowska A., Sikorska J. (1997). Niepełnosprawność kobiet. Płeć jako dodatkowy czynnik marginalizujący. „Problemy Rehabilitacji Społecznej i Zawodowej”, nr 1, s. 54–64.
• O’Toole C.J. (2004). The sexist inheritance of the disability movement. W: Smith B.G., Hutchison B. (red.). Gendering disability. New Brunswick (NJ), London (UK): Rutgers University Press, s. 294–300.
• Panek M. P. (2012). Wymiary niepełnosprawności. Gdynia: Novae Res Wydawnictwo Innowacyjne.
• Przyłuska-Fiszer A. (2013). Niepełnosprawność jako przedmiot refleksji bioetycznej. Kraków: Wydawnictwo Fall.
• Renzetti C.M., Curran D.J. (2003). Women, men, and society. Boston: Allyn & Bacon.
• Schneider D.J. (2004). The psychology of stereotyping. New York, London: The Guilford Press.
• Schneider D.J. (1999). Współczesne badania nad stereotypami: niedokończone zadanie. W: Macrae, C.N., Stangor Ch., Hewstone M. (red.). Stereotypy i uprzedzenia, tłum. Majchrzak M., Kacmajor A., Kacmajor M., Nowak A. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, s. 335–367.
• Schur L. (2004). Is there still a „double handicap”? Economic, social, and politic disparities experienced by women with disabilities. W: Smith B.G., Hutchison B. (red.). Gendering disability. New Brunswick (USA), London: Rutgers University Press, s. 253–271.
• Shakespeare T. (1996). Disability, identity, difference. W: Barnes C., Mercer G. (red.). Exploring the divide: ilness and disability. Leeds: The Disability Press, s. 94–113.
• Shaul S., Dowling P.J., Laden B.F. (1985). Like other women: perspectives of mothers with physical disabilities. W: Deegan M.J., Brooks N.A. (red.). Women and disability. The double handicap. New Brunswick (USA), Oxford (UK): Transaction Books, s. 33–142.
• Smith B.G. (2004). Introduction. W: Smith B.G., Hutchison B. (red.). Gendering disability. New Brunswick (USA), London: Rutgers University Press, s. 1–6.
• Thomas C. (1999). Female forms. Experiencing and understanding disability. Buckingham, Philadelphia: Open University Press.
• Tulving E. (1972). Episodic and semantic memory. W: Tulving E., Donaldson W. (red.). Organization of memory. New York: Academic Press, s. 380–402.
• Vernon A. (1996). Fighting two different battles: unity is preferable to enmity. „Disablity and Society”, nr 11, s. 285–290.
• Zahorodna K. (2015). Problem reprezentacji umysłowych w rozszerzonych systemach poznawczych. Wrocław: Fundacja na rzecz Nauki Polskiej, dostępny na www.academia.edu/14373594/Katarzyna_Zahorodna (otwarty 1.03.2016).

Identifiers

DOI

10.21697/fp.2016.1.06