Obraz kultury chłopskiej w myśli politycznej wybranych partii ludowych działających w II Rzeczypospolitej

• Authors: Wichmanowski Marcin

Title variants

EN

The image of peasant culture in the political thought of selected people’s parties of the Second Polish Republic

RU

Крестьянская культура в политической мысли избранных народных (крестьянских) партий, действующих во Второй Речи Посполитой

• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

Culture formed a significant element of political thought of every major political movement, both during the final years of partition of Poland, and after it regained its independence. The scope of interest of people’s parties covered almost everything that had a rural context, relating to the many millions of peasants. The present article analyzes the program assumptions of the Polish People’s Party “Piast” [Pol. Polskie Stronnictwo Ludowe “Piast”], Polish People’s Party “Wyzwolenie” [Pol. Polskie Stronnictwo Ludowe “Wyzwolenie”], Peasant’s Party [Pol. Stronnictwo Chłopskie] and the People’s Party [Pol. Stronnictwo Ludowe] relating to the aforesaid category of political sciences. These parties played a significant role in the history of people’s movement, influencing the shape of the recreated Polish state during the interwar bi-decade. The political thought of people’s parties aimed at bestowing the peasant’s culture with both autonomous, and nationwide value. These ideological assumptions were included in the political programs of people’s parties.

RU

Культура являлась важным элементом политической мысли каждого из крупных политических движений периода конца Разделов и затем в независимой Польше. Интерес народных партий к культуре охватывал все, что имело деревенский, крестьянский контекст и относилось к многомиллионным крестьянским массам. Предметом анализа в данной статье являются программные положения Польской крестьянской партии «Пяст», Польской крестьянской партии «Освобождение» („Wyzwolenie”), Крестьянской партии и Народной партии (Stronnictwo Ludowe) относительно рассматриваемой политологической категории. В межвоенное двадцатилетие эти партии сыграли существенную роль в истории народного (крестьянского) движения и оказали влияние на строй возрожденной Польши. Политическая мысль народных (крестьянских) партий стремилась придать кре¬стьянской культуре ее автономные и, одновременно, общенародные ценности. Такие идеологические положения вошли в политические программы народных (крестьянских) партий.

Keywords

EN

political thought; culture; peasant’s creativity; people’s movement; Second Polish Republic

RU

политическая мысль; культура; крестьянское творчество; народное (крестьянское) движение; Вторая Речь Посполитая

• Publisher: Wydawnictwo Adam Marszałek
• Journal: Nowa Polityka Wschodnia
• Year: 2020
• Volume: 2(25)
• Pages: 177–203

Contributors

author

Wichmanowski Marcin

• Uniwersytet Marie Curie-Skłodowskiej

References

• Archiwum Akt Nowych w Warszawie, sygn. 110/I, II, V, Stronnictwo Ludowe 1932–1939 (mf. 2530).
• Archiwum Zakładu Historii Ruchu Ludowego w Warszawie, sygn. 55, Zespół Stronnic¬two Ludowe 1931–1939.
• Program Polskiego Stronnictwa Ludowego Piast. (1920, 15 lutego). W: S. Lato, W. Stankie¬wicz (1969). Programy stronnictw ludowych: Zbiór dokumentów (177–181). Warsza¬wa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Program Polskiego Stronnictwa Ludowego Wyzwolenie. (1925, 16 marca). W: S. Lato, W. Stankiewicz (1969). Programy stronnictw ludowych: Zbiór dokumentów (229–244). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Program Stronnictwa Chłopskiego. (1927, czerwiec). W: S. Lato, W. Stankiewicz (1969). Programy stronnictw ludowych: Zbiór dokumentów (281–287). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Program Stronnictwa Ludowego. (1931, 15 marca). W: S. Lato, W. Stankiewicz (1969). Programy stronnictw ludowych: Zbiór dokumentów (299–311). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Program Stronnictwa Ludowego. (1935, 8 grudnia). W: S. Lato, W. Stankiewicz (1969). Programy stronnictw ludowych: Zbiór dokumentów (313–318). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• A.P. (1932, 27 marca). Kamień Kościuszki. Piast. 13, s. 3.
• Babinianin z Babicy w rzeszowskim, Czytelnik z Cyranki w mieleckim (1919, 17 sierp¬nia). Listy do redakcji. Piast, 33, s. 10.
• Bardel, F. (1926, 4 kwietnia). Dom Ludowy Wisła w Krakowie. Piast, 14, s. 10.
• Bentkowski, A. (1919, 7 września). List do redakcji. Piast, 36, s. 10.
• Bogusławski, A. (1923, 20 maja). O organizacji skarbowej w państwie, cz. 6. Wydatki na cele kulturalne i gospodarcze. Siew, 19/20, s. 8.
• Bojko, J. (1926, 28 marca). Michałko. Bohater chłopskich wojen szwedzkich. Piast, 13, s. 5–8.
• Bożek, E. (1937, 11 grudnia). Niecodzienna uroczystość w powiecie tarnobrzeskim. Piast, 28, s. 4.
• Breowicz, W. (1933, 9 lipca). W sprawie organu twórczości chłopskiej, Piast, 28, s. 5.
• Brodacki, J. (1926a, 25 lipca). Antichamizm. Piast, 31, s. 1.
• Brodacki, J. (1926b, 5 grudnia). Wyczerpujące i dokładne sprawozdanie z przebiegu obrad V Kongresu PSL Piast – Pochód na Wawel. Piast, 50, s. 1–2.
• Brodacki, J. (1926c, 5 grudnia). Przedstawienie w teatrze miejskim. Piast, 50, s. 4.
• Bujak, F. (1939, listopad). Szlachecka czy chłopska kultura. Wieś i Państwo, 7, s. 489–490.
• Byczek, W. (1920, 8 sierpnia). Na bój. Piast, 32, s. 3.
• Ciepiela K. z Chicago (1929, 18 sierpnia). Wspomnienie o mej wiosce. Piast, 33, s. 5.
• Czado, A. (1920, 28 marca). Podniesienie kultury wsi. Piast, 13, s. 7–8.
• Dąbski, J. (1927, 6 listopada). A gdzież chłopscy inteligenci. Gazeta Chłopska, 45, s. 1–2.
• Drwal, A. (1920a, 7 listopada). Zagadnienia polityki ludowej (Tło historyczne. Dążenia wyzwoleńcze ludu w Polsce. Wskazania na przyszłość). Piast, 45, s. 6–8.
• Drwal, A. (1920b, 14 listopada). Zagadnienia polityki ludowej (Tło historyczne. Dążenia wyzwoleńcze ludu w Polsce. Wskazania na przyszłość) cd. Piast, 48, s. 12–13.
• Dunikowski, J. (1919, 14 września). Na cele oświaty. Piast, 37, s. 8.
• Dziewczyna wiejska z Kobierzyc, S.M. Przyszowa (1919, 8 czerwca). Życie gospodarcze i umysłowe wsi – Listy: Informacja o wystawieniu sztuki Wł. Anczyca. Piast, 23, s. 14.
• Flisak, S. (1939, 9 kwietnia). Idealizm naszego ludu. Przydrożne i polne kapliczki. Piast, 15, s. 5.
• Francesco (1920, 8 sierpnia). Jako żołnierz ma w niebie pierwszeństwo przed królami (pieśń odpustowa dziadowska). Piast, 32, s. 3.
• Gołba, Ks. (1920, 19 września). Ludowe szkoły rolnicze. Piast, 38, s. 14–15.
• J.B. (1937, 26 grudnia). Chłopi w Polsce wczoraj i dziś. Piast, 50, s. 8.
• J.M. (1918a, 3 marca). W sprawie zakładania bibliotek. Wyzwolenie, 9, s. 86–87.
• J.M. (1918b, 22 września). Co nam mówią wskazania dziejów Polski. Wyzwolenie, 38, s. 337–338.
• Janiszewski, T. (1926a, 14 lutego). Ideologia ruchu ludowego. Piast, 7, s. 3.
• Janiszewski, T. (1926b, 28 lutego). Ideologia ruchu ludowego (c.d.). Piast, 9, s. 3.
• Jantek z Bugaja (1926, 3 października). Hej orły. Piast, 41, s. 7.
• Jantek z Bugaja (1929a, 6 stycznia). 1929. Piast, 1, s. 1.
• Jantek z Bugaja (1929b, 6 stycznia). O moi bracia... Piast, 1, s. 1.
• Jantek z Bugaja (1929c, 14 kwietnia). Judasze. Piast, 15, s. 3.
• Kapuściński, J. (1926, 3 stycznia). Moja gawęda. Piast, 1, s. 10.
• Kasprzyk, L. (1938, 6 listopada). Przechodzić przez strumień: O ile zmieniła się wieś? Piast, 45, s. 3.
• Kolanko, J. (1927, 9 stycznia). Walka o nowy ustrój szkolny. Gazeta Chłopska, 2, s. 3.
• Komar, T. (1919, 21 grudnia). Do młodych sióstr i braci. Piast, 51, s. 7.
• Konopnicka, M. (1926, 21 listopada). W rocznicę Szopena. Piast, 48, s. 13.
• Kostrzewa, J. (1928, 3 czerwca). Staniemy do ostatecznej rozgrywki. Piast, 23, s. 1.
• Kraszewski, J., I. (1928, 15 stycznia). Stara baśń. Piast, 3, s. 3.
• Kuba (1920, 26 grudnia). W dzień Bożego Narodzenia. Piast, 52, s. 1–2.
• Langier, A. (1934, 7 styczeń). Kastowość inteligencji. Zielony Sztandar, 3, s. 4.
• Lasocki, Z. (1934, 8 kwietnia). Tylko nie przesadzać. Piast, 21, s. 3.
• Liszka, P. (1927, 22 maja). 3-ci Maja w Dobrej, pow. Limanowski. Piast, 20, s. 7.
• Lubas, W., Czarnota, J. (1919, 11 maja). Życie gospodarcze i umysłowe wsi – Listy. Piast, 19, s. 8.
• M.B. (1937, 9 maja). M. Dąbrowska – przyjaciółka wsi. Piast, 16, s. 7.
• Mandziara, S. (1919, 24 sierpnia). Godne naśladowania. Piast, 34, s. 6.
• Matysik, S. (1938, 22 maja). A. Świętochowski znakomity pisarz – myśliciel – publicysta. Piast, 21, s. 7.
• Migawa, J. (1921, 9 stycznia). Nowa sztuka ludowa Konstantego Krumłowskiego. Piast, 2, s. 15.
• Młot, J. (1927, 5 czerwca). Co można robić przez samorządy. Wyzwolenie, 35, s. 345–346.
• Moskal, M., Jarosz, J. (1926, 3 stycznia). Koło młodzieży w Mikołajowicach. Piast, 1, s. 10–11.
• Mucha (1920, 12 września). Znasz – li ten kraj? Piast, 37, s. 13.
• Nędza, S. (1935, 7 kwietnia). Przed muzyką. Piast, 14, s. 7.
• Nędza–Kubiniec, S. (1935, 27 stycznia). Na muzyce. Piast, 4, s. 10.
• Niwicka, T. (1920, 29 sierpnia). Wincentemu Witosowi. Piast, 35, s. 3.
• Orzech, S. (1920, 15 sierpnia). Ojczyzna woła. Piast, 33, s. 3.
• P.B. (1935, 15 grudnia). O chłopskie podłoże kultury narodowej. Piast, 50, s. 3.
• Pluta, A. (1919, 7 września). Wrażenia z Zakopanego. Piast, 31, s. 3–4.
• Rączkowski, J. (1919, 14 grudnia). Do chłopskich synów uczących się w szkołach. Piast, 50, s. 7.
• Redakcja (1918, 24 listopada). O ubiory Polskie... Piast, 47, s. 5.
• Redakcja (1919a, 30 marca). Piastowy dzień w Krakowie. Piast, 13, s. 1–3.
• Redakcja (1919b, 30 marca). Przyjęcie delegacji. Piast, 13, s. 3.
• Redakcja (1919c, 25 maja). Obchody uchwalenia Konstytucji 3-Maja (tarnowskie, strzy¬żowskie, jarosławskie). Piast, 21, s. 14–15.
• Redakcja (1919d, 14 września). Pochód na Wawel. Piast, 37, s. 1–2.
• Redakcja (1920a, 19 września). Co mówi do ludowca kosa. Piast, 38, s. 13.
• Redakcja (1920b, 29 sierpnia). Popłatne zajęcie. Piast, 35, s. 9.
• Redakcja (1920c, 31 października). Do działaczy ludowych i inteligencji PSL! Piast, 44, s. 18.
• Redakcja (1921, 16 stycznia). O kulturę ludu. Piast, 3, s. 12.
• Redakcja (1922, 1 stycznia). Kurs dramatyczny dla kierowników teatrów włościańskich. Piast, 1, s. 9–10.
• Redakcja (1926a, 31 stycznia). Kursy słowiańskiej kultury. Piast, 5, s. 10.
• Redakcja (1926b, 5 grudnia). Przedstawienie w Teatrze miejskim. Piast, 50, s. 4.
• Redakcja (1927, 23 sierpnia). Precz z Witosem znaczy precz z chłopami. Piast, 35, s. 3.
• Redakcja (1929a, 4 sierpnia). Nie samym chlebem żyje człowiek. Piast, 31, s. 2.
• Redakcja (1929b, 17 listopada). Konkurs na sztukę ludową. Piast, 46, s. 6.
• Redakcja (1930a, 30 marca). W teatrze miejskim – uroczyste przedstawienie sztuki Anczyca „Kościuszko pod Racławicami”. Piast, 13, s. 3.
• Redakcja (1930b, 6 lipca). Kultura wsi. Piast, 27, s. 3.
• Redakcja (1935a, 27 stycznia). Typy literatów w Polsce – po dwu stronach barykad. Piast, 4, s. 10.
• Redakcja (1935b, 27 stycznia). Kronika literacka: Nurt. Piast, 4, s. 10.
• Redakcja (1935c, 17 lutego). Ważniejsze wydarzenia w świecie literackim w Polsce w 1934 roku. Mirek – Związek Zawodowy Literatów Ludowych w Polsce. Piast, 7, s. 8.
• Redakcja (1935d, 21 lipca). Wielka manifestacja wsi polskiej. Piast, 29, s. 3.
• Redakcja (1935e, 4 sierpnia). Życie na wsi... Piast, 31, s. 2.
• Redakcja (1937a, 13 czerwca). Praca i kultura wsi. Piast, 24, s. 8.
• Redakcja (1937b, 11 lipca). Maria Kasprowiczowa w gronie młodzieży wiejskiej. Piast, 28, s. 5.
• Redakcja (1938, 8 maja). Aleksander Świętochowski 1849–1938. Piast, 19, s. 3.
• Rouppertowa (1919, 14 grudnia). O szkołach rolniczych. Piast, 50, s. 2–3.
• Sochacki, S. (1926, 4 kwietnia). I błogosławi... Piast, 14, s. 8.
• Tatara, J., K. (1918, 8 grudnia). Ból serce ściska, rozpacz człowieka ogarnia. Piast, 49, s. 8.
• Venus (1935, 16 czerwca). Dyplomowane chamy. Piast, 24, s. 7.
• Waleron, A. (19 III 1927, 19 marca). Organizacja młodzieży chłopskiej. Gazeta Chłopska, 11, s. 1–2.
• Wieski, J. (1929, 6 stycznia). Z ruchu młodzieży wiejskiej w Polsce. Piast, 1, s. 3.
• Witos, W. (1924, 23 listopada). Czcigodny Panie! List do Władysława Reymonta na wieść o przyznaniu mu nagrody Nobla. Piast, 47, s. 1.
• Witos, W. (1925, 23 sierpnia). Podziękowanie. Piast, 34, s. 1.
• Zet (1918, 1 grudnia). Stosunek inteligencji do ludu. Piast, 48, s. 1.
• Budrewicz, Z. (1996). Treści humanistyczne w ludowych szkołach rolniczych z lat 1918–1932. W: A. Meissner (red.). Chłopi – naród – kultura, t. 4, (221–228). Rzeszów: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Rzeszowie.
• Bukraba-Rylska, I. (2008). Socjologia wsi polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN SA.
• Burszta, J. (1985). Chłopskie źródła kultury. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Chrobak, T. (1998). Filozoficzne przesłanki agraryzmu. Studium wybranych zagadnień. Rzeszów: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
• Cimek, H. (2007). Myśl polityczna stronnictw ludowych w kwestii niepodległości Polski w latach 1914–1919. Warszawa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Cła i Logistyki.
• Czarnota, A. (1988). Problemy syntezy polskiej myśli politycznej – rozważania wstęp¬ne. W: W. Wrzesiński (red.). Polska myśl polityczna XIX i XX wieku, t. 7: Państwo w polskiej myśli politycznej (265–279). Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź: Wydawnictwo Ossolineum.
• Dejworek, B. (1965). Ignacy Solarz jako wychowawca i działacz społeczny. W: F. Popław¬ski, S. Dyksiński (wybór i oprac.). Ignacy Solarz i jego uniwersytet ludowy 1924–1939. Materiały z seminarium naukowego odbytego w Warszawie 5 i 6 X 1962 r. (16–51). Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Garlicki, A. (1966). Powstanie Polskiego Stronnictwa Ludowego Piast 1913–1914. War¬szawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Garlicki, A. (1981). Wstęp. W: A. Garlicki (red.). Przewroty i zamachy stanu: Europa 1918–1939 (5–9). Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza Czytelnik.
• Grabski, W. (1928). Kultura wsi polskiej i nauczanie powszechne. Warszawa: Nakładem Księgarni F. Hoesicka.
• Hampel, J. (2002). Koncepcja Polski ludowej w programach i działalności ruchu ludo¬wego w latach 1918–1947. W: A. Kołodziejczyk, W. Paruch (red.). Dzieje i przyszłość polskiego ruchu ludowego, t. 1: Od zaborów do okupacji (1895–1945) (27–38). War¬szawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Jachymek, J. (1983). Myśl polityczna PSL Wyzwolenie 1918–1931. Lublin: Wydawnictwo Lubelskie.
• Jachymek, J. (1993). Neoagraryzm i trzecia droga. Przebudowa i walka o nową Polskę, Lublin: Wydawnictwo Czas.
• Jachymek, J. (2001). Ruch ludowy. W: J. Jachymek, W. Paruch (red.). Więcej niż niepodle¬głość: Polska myśl polityczna 1918–1939 (221–257). Lublin: Wydawnictwo Uniwer¬sytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Jachymek, J. (2002). Ludowcy w pierwszym półwieczu zorganizowanej działalności po¬litycznej. W: A. Kołodziejczyk, W. Paruch (red.). Dzieje i przyszłość polskiego ruchu ludowego, t. 1: Od zaborów do okupacji (1895–1945) (27–38). Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Jachymek, J., Paruch, W. (2001). Wstęp. W: J. Jachymek, W. Paruch (red.). Więcej niż niepodległość: Polska myśl polityczna 1918–1939 (9–14). Lublin: Wydawnictwo Uni¬wersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Jajecznik, K. (2006). Myśl polityczna – próba standaryzacji badań. Rocznik Nauk Poli¬tycznych, 9, 255–270.
• Jakubowska, B. (1995). Historiozofia ruchu ludowego w II Rzeczypospolitej. Roczniki Dziejów Ruchu Ludowego, 29, 29–53.
• Kopaliński, W. (1967) Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Warszawa: Wiedza Powszechna.
• Kowalski, P. (1996). Kultura ludowa – utopie humanistyki. W: A. Meissner (red.). Chłopi – naród – kultura, t. 4: Kultura i oświata wsi (27–40). Rzeszów: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
• Król, M. (1998). Historia myśli politycznej: Od Machiavellego po czasy współczesne. Gdańsk: Wydawnictwo Arche.
• Kuranc-Szymczak, M. (2019). Bohaterowie minionych czasów, W: E. Kirwiel, E. Maj, E. Podgajna, M. Wichmanowski (red.). Myśl polityczna – demokracja – wolność. Księ¬ ga Jubileuszowa dedykowana Profesorowi Janowi Jachymkowi z okazji 80. rocznicy urodzin (213–232). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Łazuga, W. (2013). Kalkulować… Polacy na szczytach C.K. Monarchii. Poznań: Wydaw¬nictwo Zysk i Sk-a.
• Łuczak, A. (1982). Społeczeństwo i państwo w myśli politycznej ruchu ludowego. Warsza¬wa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Maj, E., Wójcik, A. (2008). Wstęp. W: E. Maj, A. Wójcik (red.). Myśl polityczna w Polsce po 1989 roku. Wybrane nurty ideowe (7–11). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Olszewski, E. (2015). Wybrane problemy myśli politycznej: idea, ideologia, doktry¬na polityczna. W: E. Maj, E. Kirwiel, E. Podgajna (red.). Myśl polityczna w społe¬czeństwie informacyjnym (153–174). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Paruch, W. (1997). Od konsolidacji państwowej do konsolidacji narodowej: Mniejszości narodowe w myśli politycznej obozu piłsudczykowskiego (1926–1939). Lublin: Wy¬dawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Paruch, W. (1999). Myśl polityczna – refleksje metodologiczne o pojęciu. W: Z.J. Pietraś, A. Wójcik, W. Paruch (red.). Państwo – ludowcy – myśl polityczna (27–39). Lublin: Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio K: Politologia.
• Paruch, W. (2004). Między wyobrażeniami a działaniami. Wybrane aspekty przedmioto¬we badań politologicznych nad myślą polityczną, Polityka i Społeczeństwo, 1, 9–38.
• Paruch, W. (2005). Myśl polityczna obozu piłsudczykowskiego 1926–1939. Lublin: Wy¬dawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Paruch, W. (2009). Kategorie ekonomiczne a zakres pojęcia „myśl polityczna” – refleksje metodologiczne. W: E. Maj, S. Michałowski, A. Wójcik (red.). Idee – Państwo – Lu¬dowcy. Księga jubileuszowa z okazji 70. rocznicy urodzin Profesora Jana Jachymka (37–46). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Paruch, W. (2015). Konsekwencje definiowania myśli politycznej dla kwestionariusza badań politologicznych. Humanities and Social Science, 22(1), 157–174.
• Podgajna, E. (2011). Stronnictwo Chłopskie (1926–1931). Studium z dziejów myśli poli¬tycznej, Lublin 2011: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Skarzyński, R. (1990). Intelektualiści a ideologia. Myśl polityczna jako przedmiot badań politologa. Studia Nauk Politycznych, 4–6, 9–27.
• Skarzyński, R. (1992). Historia myśli politycznej w ujęciu politologicznym: Zarys kon¬cepcji. Studia Polityczne, 1, 107–119.
• Strzelecki, M. (2008). Wizje wychowania społecznego w polskiej myśli politycznej lat 1918–1939. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
• Szaflik, J.R. (1970). Polskie Stronnictwo Ludowe Piast 1926–1931. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Szczepański, J. (1988). Chłopi i kultura chłopska w społeczeństwie polskim. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
• Szmyd, J. (1996). Tożsamość chłopska – charakter i ethos narodowy – polskość. W: A. Meissner (red.). Chłopi – naród – kultura, t. 4: Kultura i oświata wsi (11–26). Rzeszów: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
• Turkowski, R. (1983). Wiejskie organizacje młodzieżowe a wychowanie obywatelskie chłopów w okresie międzywojennym, Przegląd Humanistyczny, 4(211), 83–102.
• Wapiński, R. (1987). Badania nad dziejami polskiej myśli politycznej schyłku XIX i XX wieku. Przegląd Humanistyczny, 9(264), 51–70.
• Wapiński, R. (1990). Badania nad dziejami polskiej myśli politycznej schyłku XIX i XX wieku W: J. Maternicki (red.). Historia najnowsza jako przedmiot badań i nauczania (169–178). Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
• Wichmanowski, M. (2010). Działalność i myśl polityczna Aleksandra Bogusławskiego (1887–1963) polityka ruchu ludowego. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Wichmanowski, M. (2019). Demokracja w myśli politycznej ludowców w okresie międzywojennym: Wybrane problemy. W: E. Kirwiel, E. Maj, E. Podgajna, M. Wi¬chmanowski (red.). Myśl polityczna – demokracja – wolność. Księga Jubileuszowa dedykowana Profesorowi Janowi Jachymkowi z okazji 80. rocznicy urodzin (311–328). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Wichmanowski, M. (2017). Myśl polityczna Polskiego Stronnictwa Ludowego Piast 1913/14–1931. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Wichmanowski, M. (2013a). Oświata w myśli politycznej i działalności Aleksandra Bogusławskiego. W: M. Wichmanowski (red.). Nauka, edukacja. Kultura w polskiej myśli politycznej XX i XXI wieku (35–57). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Wichmanowski, M. (2013b). Wstęp. W: M. Wichmanowski (red.). Nauka, edukacja. Kultura w polskiej myśli politycznej XX i XXI wieku (7–11). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Wojdyło, W. (1985). Geneza i rozwój polskiego ruchu ludowego w latach 1895–1985. To¬ruń: Instytut Kształcenia Nauczycieli.
• Wójcik, A. (1992). Myśl polityczna Stanisława Augusta Thugutta 1873–1941. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Zakrzewski, A. (1988). Państwo w programach stronnictw ludowych. W: W. Wrzesiński (red.). Polska myśl polityczna XIX i XX wieku, t. 7: Państwo w polskiej myśli po¬litycznej (121–135). Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź: Wydawnictwo Ossolineum.
• Zieliński, H. (1975). O potrzebie i trudnościach badania dziejów polskiej myśli politycz¬nej. W: H. Zieliński (red.). Polska myśl polityczna XIX i XX wieku, t. 1: Polska i jej sąsiedzi (7–26). Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Wydawnictwo Ossolineum.
• Kultura – pojęcie. Pobrane z: http://polskiwdwunastce.edu.pl/wiedza-o-kulturze/54/ kultura-pojecie.
• Kultura jako jedno z podstawowych pojęć humanistyki współczesnej. Pobrane z: http:// etyka.wyklady.org/wyklad/769_kultura-jako-jedno-z-podstawowych-pojec-huma¬nistyki-wspolczesnej.html.
• Wokół pojęcia „kultura”. Pobrane z: http://pl.shvoong.com/social-sciences/1929336-wok %C3%B3%C5%82-poj%C4%99cia-kultura/.