Struktura społeczna i pochodzenie terytorialne uczniów Realschule w Sulechowie w latach 1787–1873 w świetle drugiej części księgi Sprawy szkolne z Archiwum Państwowego w Zielonej Górze

• Authors: Konopnicka Małgorzata

Title variants

EN

The social structure and territorial origins of the Realschule in Sulechów in the period 1787—1873 on the basis of the register Sprawy szkolne fromt eh State Archive in Zielona Gora

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest przedstawienie wyników analizy źródła historycznego dotyczących struktury społecznej i pochodzenia terytorialnego uczniów Realschule w Sulechowie na przestrzeni 86 lat. W 1719 r. w leżącym na pograniczu śląsko-brandenburskim miasteczku powstał sierociniec, który wkrótce przekształcono w instytucję wychowawczoedukacyjną oferującą kształcenie na wielu poziomach. Program tamtejszej szkoły nawiązywał do wypracowanych przez pietystów z Halle wzorców, stanowiących novum w dotychczasowych rozwiązaniach edukacyjnych. Sulechowska placówka funkcjonowała do 1945 r. Dzięki wydaniu spisu uczniów tejże szkoły z lat 1787–1873 można z pomocą metod kwantytatywnych ocenić zakres oddziaływania tego małego ośrodka, atrakcyjność proponowanego przez sulechowskich pietystów programu nauczania oraz ich znaczenie dla rozwoju edukacji nie tylko na forum lokalnym. Przeprowadzona analiza pozwoliła na stwierdzenie zmian w zasięgu oddziaływania terytorialnego szkoły, wyraźnie określiła profil społeczny uczniów i ich rodzin oraz pokazała zachodzący w mikroskali proces uprzemysławiania i zmiany struktury zawodowej wśród społeczności małego miasta.

EN

The purpose of the article is to present the results of an analysis of a historical source regarding the social structure and territorial origin of pupils from Realschule in Sulechów over 86 years of its functioning. In 1719, an orphanage was established in the town on the border between Silesia and Brandenburg, which was soon transformed into an educational institution offering tuition at many levels. The school's curriculum referred to the patterns developed by the pietists of Halle, constituting a novelty among contemporary educational solutions. The facility operated until 1945. By means of the census of the school's pupils from 1787–1873, it is possible to quantify the impact of this small centre, the attractiveness of the curriculum proposed by the pietists of Sulechów and their importance for the development of not only local education. The analysis made it possible to identify the changes in the range of territorial impact of the school, clearly defined the social profile of its pupils and their families, and revealed a microscale process of industrialisation and some changes in the professional structure of the small town community.

Keywords

PL

historia szkolnictwa; szkoła realna; pietyści; Sulechów

EN

history of education; real school; pietists; Sulechów

• Publisher: Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
• Journal: UR Journal of Humanities and Social Sciences
• Year: 2019
• Issue: 4(13)
• Pages: 5-22

Contributors

author

Konopnicka Małgorzata

• Instytut Historii, Wydział Humanistyczny Uniwersytetu Zielonogórskiego

References

• Archiwum Państwowe w Zielonej Górze, Akta miasta Sulechów (jako APZG, AmS), Sprawy szkolne, sygn. 3755.
• Źródła drukowane
• Brauns C.E, Theobald F.A, 1837, Statistisches Handbuch der deutschen Gymnasien, Cassel, t. 1.
• Burda B. (red.), 2018, Protokoły szkolne Realschule w Sulechowie z lat 1787–1857. Źródła i materiały, Zielona Góra.
• Burda B., Husak B. (red.), 2018, Uczniowie Realschule w Sulechowie w latach 1787– 1873. Źródła i materiały, Zielona Góra.
• Handbuch über den königlich preussischen Hof und Staat, 1874, Berlin.
• Jahresbericht der k.k. Ober-Realschule am Schottenfelde in Wien, 1857, Wien.
• Steinbart G.S., 1786, G. S. Steinbart's Nachricht von der jetzigen Verfassung der Erziehungsanstalten zu Züllichau…, Züllichau.
• Opracowania
• Berg Ch., 1987, Handbuch der deutschen Bildungsgeschichte: 18. Jahrhundert, vom späten 17. Jahrhundert bis zur Neuordnung Deutschlands um 1800, Berlin.
• Bratring F.W.A., 1968, Statistisch-topographische Beschreibung der gesamten Mark Brandenburg, Berlin, t. 3.
• Bujkiewicz Z., 2019, Materiały archiwalne dotyczące Fundacji Steinbarta w zasobie Archiwum Państwowego w Zielonej Górze [w:] Halle i Sulechów – ośrodki pietyzmu i edukacji. Tło religijno-historyczne, powiązania europejskie, red. B. Burda, A. Chodorowska, B. Husak, B. Klosterberg, Zielona Góra.
• Burda B., 1985, Uczniowie polscy w Królewskim Gimnazjum Pedagogicznym w Sulechowie w latach 1768–1818, „Przegląd Lubuski”, nr 1–2.
• Burda B., Szymczak, M. (w druku), Ubi sunt? Uczniowie Królewskiego Pedagogium w Sulechowie (do 1911 roku). Znaczenie ośrodka sulechowskiego dla rozwoju edukacji na pograniczu na przestrzeni wieków (XVIII/XIX), Zielona Góra.
• Chachaj M., 1979, Metryki zagranicznych uniwersytetów i akademii jako źródło do dziejów kultury polskiej (XVI–XVIII w.) [w:] Studia z dziejów epoki renesansu, red. H. Zins, Warszawa.
• Chachaj M., 2000, Protestanci polscy na studiach w katolickich uniwersytetach zagranicznych w latach 1564–1660 [w:] Z dziejów stosunków wyznaniowych w Rzeczypospolitej XVI–XVII wieku, red. H. Gmiterek, „Rocznik Historyczny”, z. 10.
• Epstein T., 1998, Edukacja dzieci i młodzieży w polskich rodzinach ziemiańskich na Wołyniu, Podolu i Ukrainie w II poł. XIX w, Warszawa.
• Hellbrügge T., 1988, Das Kind im 18. Jahrhundert: Beiträge zur Sozialgeschichte des Kindes, Berlin.
• Lemberg H., Havránek J., 1988, Bildungsgeschichte, Bevölkerungsgeschichte, Gesellschaftsgeschichte in den böhmischen Ländern und in Europa, Prag.
• Marpergers P.J., 1723, Beschreibung des Tuchmacher-Handwercks und der aus grob und fein sortierter Wolle…, Dresden und Leipzig.
• Mentzel F.F., 1997, Pietismus und Schule. Die Auswirkung des Pietismus auf das Berliner Schulwesen 1691–1797 [w:] Pietismus und Neuzeit, hrsg.v. M. Brecht, Göttingen.
• Michalkiewicz S., 1975, Wpływ industrializacji na strukturę społeczno-zawodową ludności na Śląsku w drugiej poł. XIX w., „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka”, nr 4.
• Mieck I., 2013, Vom Merkantilismus zum Liberalismus [w:] Moderne Preußische Geschichte 1648–1947, hrsg.v. O. Büsch, W. Neugebauer, Berlin.
• Müller K.W., 1862, Zu den öffentlichen Prüfungen sämmtlicher Classen des Fürstlichen Gymnasiums und der Realschule, Rudolstadt.
• Pawlak M., 1988, Studia uniwersyteckie młodzieży z Prus Królewskich w XVI–XVIII w., Toruń.
• Pfeiffer, F.A., 1867, Programm der Haupt- und vollständigen Unter-Realschule (Bürgerschule) in der Vorstadt Wieden, Wien.
• Schöler W., 2015, Geschichte des naturwissenschaftlichen Unterrichts im 17. bis 19. Jahrhundert: Erziehungstheoretische Grundlegung und schulgeschichtliche Entwicklung, Berlin.
• Schloms A., 2019, Die Waisenhausgründung Siegmund Steinbarts in Züllichau als Imitation Glauchaschen Anstalten bei Halle [w:] Halle i Sulechów – ośrodki pietyzmu i edukacji. Tło religijno-historyczne, powiązania europejskie, red. B. Burda, A. Chodorowska, B. Husak, B. Klosterberg, Zielona Góra.
• Simon O.,1902, Die Fachbildung des Preußischen Gewerbe- und Handelsstandes im 18. und 19. Jh., Berlin.
• Stoiński J., 1972, Szkolnictwo średnie w Wielkim Księstwie Poznańskim w I połowie XIX wieku, Poznań.
• Szafer K., 2005, Ziemiaństwo jako elita społeczeństwa polskiego w Wielkopolsce na przełomie XIX i XX wieku, Zielona Góra.
• Wedekind E.L., 1851, Neue Chronik der Stadt Züllichau von den ersten Zeiten ihrer Entstehung bis auf die gegenwärtige Zeit, Züllichau.
• Wiese L.A., 1864, Das höhere Schulwesen in Preussen. Historisch-statistische Darstellung, Berlin, t. 1.
• Zaunstöck H., Grunewald T., 2019, Im Netz des Waisenhauses. Die Waisenhäuser in Züllichau und Halle im 18 Jahrhundert [w:] Halle i Sulechów – ośrodki pietyzmu i edukacji. Tło religijno-historyczne, powiązania europejskie, red. B. Burda, A. Chodorowska, B. Husak, B. Klosterberg, Zielona Góra.
• Zedlitz L., 1828, Die Staatskräfte der Preussischen Monarchie unter Friedrich Wilhelm III, Berlin, t. 3.
• Ziegler T., 1909, Geschichte der Pädagogik, München.
• Żołądź-Strzelczyk D., 1996, Pergrinatio academica. Studia młodzieży polskiej z Korony i Litwy na akademiach i uniwersytetach niemieckich w XVI i pierwszej połowie XVII wieku, Poznań.