Początki polskiej pedagogiki przedszkolnej

• Authors: Krzysztof Jakubiak

Title variants

EN

The Origins of Polish Preschool Pedagogy

Abstracts

PL

Początki polskiej pedagogii przedszkolnej sięgają lat 40. XIX wieku. Wraz z powstawaniem ochronek i ogródków dziecięcych oraz seminariów kształcących kandydatki na ochroniarki i wychowawczynie, zaczęły powstawać w polskim piśmiennictwie zupełnie oryginalne prace na temat rozwoju psychicznego, potrzeb i wychowania małego dziecka (B.F. Trentowski). Od tego też czasu były wydawane pierwsze polskie podręczniki dla ochroniarek, a później freblanek. Do lat 70. XIX wieku były to jednak tylko przykłady i przeróbki dzieł obcych, głównie J.V. Svobody i L. Chimaniego. Przełom XIX/XX wieku przyniósł z sobą stopniowy zanik tłumaczeń oraz przeróbek i pojawienie się coraz większej ilości książek oryginalnych, będących dorobkiem polskiej myśli pedagogicznej. Pierwsze z nich jednak, autorstwa Marii Weryho-Radziwiłłowiczowej i Justyny Strzemeskiej, bazowały jeszcze na mniej lub bardziej modyfikowanym systemie F.W. Froebla, popartym własnymi doświadczeniami pedagogicznymi i ówczesną wiedzą psychologiczną. Od początku XX wieku w polskiej pedagogii przedszkolnej wykształciły się dwa nurty, aktualne aż do lat 30. Pierwszy, bardziej tradycyjny, związany był ze zmodyfikowanym systemem F.W. Froebla, drugi natomiast rozwijał się pod wpływem ówczesnych osiągnięć psychologii oraz metod Marii Montessori i Owidiusza Decroly’ego. Bazując na tych dwóch orientacjach teoretyczno-metodycznych opracowywano podręczniki dla wychowawczyń przedszkoli. Prekursorami polskiej pedagogii przedszkolnej byli: August Cieszkowski, Teofil Nowosielski, Stanisław Karpowicz oraz Maria Weryho-Radziwiłłowiczowa, Justyna Strzemeska, Stefania Marciszewska-Posadzowa i Jadwiga Chrząszczewska.

EN

The origins of Polish preschool pedagogy date back to the 1840s. Along with the development of kindergartens, children’s playgrounds, and colleges educating candidates for indergarten educators and teachers, completely original works on the development of psychological and educational needs of the small child (B.F. Trentowski) began to appear in the Polish literature on the subject. It was at that time that the first Polish textbooks for kindergarten educators and later kindergarten teachers (Froebel’s Kindergärtnerinnen) began to be published. Until the 1870s, however, these were only examples and adaptations of foreign works, mainly by J.V. Svoboda and L. Chimani. The turn of the 19th and the 20th centuries was marked by the gradual disappearance of translations and adaptations, and the emergence of a growing number of original books, representing the achievements of Polish pedagogical thought. The first of them, however, by Maria Weryho-Radziwiłłowiczowa and Justyna Strzemeska, were still based on F.W. Froebel’s system, more or less modified, supported by their own pedagogical experience and contemporary psychological knowledge. At the beginning of the 20th century, two trends, valid until the 1930s, developed in Polish preschool pedagogy. The former, more traditional one, was associated with F.W. Froebel’s modified system, while the latter developed under the influence of contemporary achievements of psychology, and the methods of Maria Montessori and Ovide Decroly. It was from these two theoretical and methodological perspectives-orientations that coursebooks for preschool educators were developed. August Cieszkowski, Teofil Nowosielski, Stanisław Karpowicz and Maria Weryho-Radziwiłłowiczowa, Justyna Strzemeska, Stefania Marciszewska-Posadzowa and Jadwiga Chrząszczewska were the precursors of Polish preschool pedagogy.

Keywords

PL

pedagogia i pedagogika przedszkolna; podręczniki; ochroniarki; freblanki

EN

preschool pedagogy and education; textbooks; kindergarten educators; Froebel’s kindergarten teachers

• Publisher: Akademia Ignatianum w Krakowie, Instytut Nauk o Wychowaniu, ul. Kopernika 26, 31-501 Krakow, Poland
• Journal: Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce
• Year: 2015
• Issue: 4(38)
• Pages: 109-118

Contributors

author

Krzysztof Jakubiak

References

• Cieszkowski A., O ochronkach wiejskich, s.n., Warszawa 1842.
• Heltmanowa H., Przedszkole Stanisława Karpowicza, „Przedszkole”, (1935)8–9.
• Karpowicz S., Gry i zabawy jako czynnik wychowawczy, Księgarnia Naukowa, Warszawa 1905.
• Marciszewska-Posadzowa S., Biblioteka Wychowania Przedszkolnego, Księgarnia św. Wojciecha, Poznań–Warszawa–Wilno–Lublin 1923–1939.
• Montessori M., Domy dziecięce (Le Case dei Bambini). Metoda pedagogii naukowej stosowana w wychowaniu najmłodszych dzieci, Lindenfeld H., Wende E., Warszawa 1913.
• Opiela M.L., Wkład kobiet w rozwój teorii i praktyki wczesnej edukacji w Polsce XIX i XX wieku, „Paedagogia Christiana”, 34(2014)2, s. 101–119.
• Pape-Carpantier M., Rady dla prowadzących ochrony, s.n., Warszawa 1860.
• Podręcznik dla ochroniarek, pr. zb. pod red. Sekcji Wychowania Przedszkolnego Polskiego Towarzystwa Pedagogicznego przy współudziale S. Progulskiego, I.M. Schätzel, B. Żulińskiej, J. Warchałowskiej, M. Sariusz- Jaworskiej, Polskie Towarzystwo Pedagogiczne, Lwów 1920.
• Schätzel I.M., Idea wychowania przedszkolnego. Casa dei Bambini jako szkółka wszechstronnej pracy dziecka, Polskie Towarzystwo Pedagogiczne, Lwów 1919.
• Strzemeska J., Weryho M., Wychowanie przedszkolne. Podręcznik dla wychowawców, T. Paprocki, Warszawa 1895.
• Trentowski B.F., Chowanna czyli system pedagogiki narodowej jako umiejętności wychowania, nauki i oświaty, słowem wykształcenia naszej młodzieży, t. 1–2, Księgarnia Nowa, Poznań 1842.
• Weryho-Radziwiłłowicza M., Wskazówki dla osób zakładających i prowadzących ochrony (z planami budynków), Biblijoteka Polska, Warszawa 1921.
• Wołowska Z., Sysłem daltoński a przedszkole, „Wychowanie Przedszkolne”, (1929)12, s. 824–829.
• Wróbel M., Wychowanie przedszkolne w Polsce w latach 1918–1939, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN, Wrocław 1967.