Funkcje antyku w antropologicznej refleksji Józefa Wybickiego. Na podstawie „Rozmów i podróży ojca z dwoma synami”, „Moich godzin szczęśliwych” oraz „Życia mojego”

• Authors: Bąkowska Patrycja

Title variants

EN

The Functions of Antiquity in Józef Wybicki’s. Anthropological Thought the Cases of “Rozmowy i podróże ojca z dwoma synami” (“Conversations and Travels of a Father and His Two Sons”), “Moje godziny szczęśliwe” (“My Happy Hours”), and “Życie moje” (”My Life”)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł poświęcony został kwestii roli antyku w antropologicznej refleksji Józefa Wybickiego. Teksty pisane przezeń po upadku Rzeczypospolitej stanowią próbę odpowiedzi na pytanie o to, jak żyć godnie w czasach dziejowych zawirowań i niepewności. W tej sytuacji zwrot ku tradycji antycznej, ważnej w dobie staropolskiej i odgrywającej istotną rolę w oświeceniu stanisławowskim, ma charakter kompensacyjny. W świecie podlegającym nieustannym zmianom wzorce zachowań wywiedzione ze starożytności pozwalają wskazać na wartości uniwersalne, którymi człowiek powinien się kierować, by być szczęśliwym (mimo niesprzyjających okoliczności). Duże znaczenie ma też autokreacyjny charakter pism Wybickiego – dzięki przyjęciu postaw zalecanych przez antycznych mistrzów sam poniekąd staje się wzorem godnym naśladowania. Zwraca on przede wszystkim uwagę na własną użyteczność. Pozbawiony możliwości działania w sferze politycznej, poświęca się wychowaniu dzieci i aktywności pedagogicznej.

EN

The paper is devoted to the role of antiquity in Józef Wybicki’s anthropological thought. The pieces Wybicki composed after the fall of Polish Republic attempt to answer the question how to live a decent life in the times of historical uneasiness and discomfort. In such a situation, a shift to antique tradition, which proved its vitality in old-Polish epoch and played an important function in the Enlightenment period of Stanisław August Poniatowski, is of compensatory nature. In the ever-changing world the patterns of behaviour derived from antiquity allow to point at the universal values that a man needs to follow to live happily in spite of adverse circumstances. Auto-creative character of Wybicki’s writing is equally significant: adopting the stances of antique paragons, he himself in some way becomes a worth to follow figure. Predominantly, he pays attention to his own usableness—devoid of possibility to act in the world of politics, he resorts to bringing up children and pedagogical activities.

Keywords

PL

antropologia; antyk; Józef Wybicki; wychowanie; nauka

EN

anthropology; antiquity; Józef Wybicki; education; science

• Publisher: Instytut Badań Literackich PAN
• Journal: Pamiętnik Literacki
• Year: 2025
• Volume: 116
• Issue: 1
• Pages: 49-62

Dates

printed

2025-03-25

Contributors

author

Bąkowska Patrycja

• Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, Poznań

Identifiers

ISSN

0031-0514

EISSN

2719-5376

DOI

10.18318/pl.2025.2.3