Obywatel Imperium czy obywatel świata? Z refleksji rzymskiej Stoi

• Authors: Budzanowska-Weglenda Dominika

Title variants

EN

A citizen of the Empire or a citizen of the world? Some philosophical reflections of Roman Stoics

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Rzymska Stoa była już ostatnim (trzecim) etapem istnienia stoicyzmu, pisma jej przedstawicieli stanowią jednak źródła do poznania doktryny tej szkoły filozoficznej. W refleksji stoickiej nad tożsamością obywatelską zwracają uwagę pisma filozofów-polityków, Seneki Młodszego (I w. n.e.), a zwłaszcza Marka Aureliusza – cesarza (II w. n.e.). Rzym i poczucie „rzymskości” jest wyraźnie zaznaczone w ich pismach, zarazem jednak w ich myśli filozoficznej wybija się jeszcze mocniej stoicki pogląd, przejęty już przez Zenona z Kitio (założyciela Stoi) od cyników, o byciu obywatelem świata, kosmopolitą. Podstawową zasadą stoików było życie zgodnie z boską i rozumną naturą. Teoria, rozmyślanie łączyło się z praktyką, działaniem. Człowiek ma dbać o swój rozum (wspólny mu z bóstwem) i w duchu sympatii trudzić się dla wspólnego dobra, a zarazem swojego. Szczęśliwe życie znajduje się w każdym miejscu, najwyższym państwem człowieka bowiem jest świat. Rzym jest mniejszym państwem, częścią wielkiego, kosmicznego państwa. Cały ród ludzki tworzy jeden organizm państwowy, kierowany jednym prawem natury, rozumnej i dla każdego dobrej. Wszystko jest nawzajem powiązane świętym węzłem. Rozum świata kształtuje go harmonijnie. Stanowi również o jedności, o wspólnocie istot rozumnych. Rozum i służba obywatelska są z sobą ściśle złączone, dlatego trzeba się trudzić całym swym życiem dla ogółu, każdy ma zawsze kierować swe dążenia jedynie ku wspólnemu dobru, stosownie do potrzeb społeczeństwa. Wszyscy współdziałają dla jednego celu, pomagając sobie wzajemnie. Postępowanie zaś przeciwne, niesprawiedliwe jest objawem oderwania się od natury, rozrywa ono życie i niszczy powszechną jedność, szkodzi również samemu człowiekowi. Bóg daje jednak możliwość ponownego zjednoczenia i ponownego zajęcia miejsca członka społeczeństwa. Co jest odpowiednie dla całości, jest piękne i dokonuje się w stosownej porze, jest dobre dla jednostki. I odwrotnie: co zdarza się każdemu z osobna, jest pożyteczne dla całości wszechświata. Społeczeństwo i jego jednostki są jak ciało i poszczególne jego członki oraz jak drzewo i gałęzie ściśle złączone przez naturę.

EN

Stoic doctrine was popular in the Roman Empire. It was the last period of this philosophical school but it is very important to know its history. Roman texts of the Late Stoa are sources of all Stoicism. Seneca the Younger, Roman politician, and Marcus Aurelius, Roman Emperor, are most interesting representatives of the Late Stoa. These Roman authors describe civic identity, but they refer to the Greek idea of the Cynics and Zeno of Citium, who was a founder of the Stoic school. They teach about „citizen of the world” (Greek kosmopolitês). The basic principle of the Stoic doctrine was a force in accordance with the divine and intelligent nature. The Stoic theory, meditations closely connected to the practice of life. Every human being has to take care of your mind (common to him with the deity) and in the spirit of sympathy to toil for the common good, and also his. A happy life is in every place, because the highest state of man is the world. Rome is a smaller state, part of the great cosmic state. The whole human family creates one state, has one law of rational and good for everyone nature. Everything is linked to other by a sacred bond. Reason of the world shapes it harmoniously and creates the unity and the community of rational beings. This reason and civic service are closely united, so man have to go to the trouble his whole life to the public, everyone has always directed his efforts only toward the common good, according to the needs of society. All work together for one goal, helping each other. Other behavior is unfair and is a symptom of detachment from nature, it disrupts lives and destroys common unity, harm the man himself. God, however, gives the opportunity to reunite and re-occupy the place in society. What is appropriate for the whole, is beautiful and made in time, it is good for the individual. Conversely, what happens to each individual, it is beneficial for the whole universe. Society and individuals are like the body and its individual members as well as tree branches and closely united by nature.

Keywords

PL

stoicyzm; Seneka Młodszy; Marek Aureliusz; kosmopolityzm

EN

Stoicism; Seneca the Younger; Marcus Aurelius; cosmopolitanism

• Publisher: Instytut Historii Uniwersytetu Zielonogórskiego
• Journal: In Gremium. Studia nad Historią, Kulturą i Polityką
• Year: 2017
• Volume: 11
• Pages: 37-52

Dates

published

2017

Contributors

author

Budzanowska-Weglenda Dominika

• Uniwersytet im. Stefana Kardynała Wyszyńskiego

References

• Bocheński J., Zarys historii filozofii, Kraków 1993.
• Dzielska M., Idee polityczne Marka Aureliusza, [w:] Teoria i praktyka polityczna Marka Aureliusza, red. K. Marulewska, Warszawa 2010, s. 81-93.
• Gawin D., W poszukiwaniu mitów braterstwa. O kulturowej tożsamości jako fundamencie wspólnoty politycznej, „Nowa Res Publica” listopad-grudzień 1999, nr 11-12 (134-135), s. 13-26.
• Giliberti G., Idea cesarstwa i stoickiego kosmopolis w „Rozmyślaniach” Marka Aureliusza, [w:] Teoria i praktyka polityczna Marka Aureliusza, red. K. Marulewska, Warszawa 2010, s. 95-111.
• Grimal P., Seneka, Warszawa 1994.
• Hadot P., Czym jest filozofia starożytna?, Warszawa 2000.
• Hadot P., Filozofia jako ćwiczenie duchowe, Warszawa 2003.
• Hadot P., Twierdza wewnętrzna. Wprowadzenie do „Rozmyślań” Marka Aureliusza, Kęty 2004.
• Kenny A., Krótka historia filozofii zachodniej, Warszawa 2005.
• Krokiewicz A., Stoicyzm, „Meander” 1978, nr 5, s. 229-242.
• Krokiewicz A., Zarys filozofii greckiej, Warszawa 2000.
• Rist J., Religijność Marka Aureliusza a chrześcijaństwo, [w:] Teoria i praktyka polityczna Marka Aureliusza, red. K. Marulewska, Warszawa 2010.
• Stanton G.R., Kosmopolityczne idee Epiktet i Marka Aureliusza, [w:] Teoria i praktyka polityczna Marka Aureliusza, red. K. Marulewska, Warszawa 2010, s. 113-128.
• Tatarkiewicz W., Historia filozofii, t. 1, Warszawa 2005.