O ludzkim działaniu ze stanowiska nowej prakseologii

• Authors: Sułek Mirosław

Title variants

EN

On human action from the stand of a new praxiology

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł zawiera propozycję nowego spojrzenia na prakseologię. Prakseologia klasyczna czy też tradycyjna (odwołująca się przede wszystkim do dzieł Tadeusza Kotarbińskiego i – w mniejszej mierze – do Ludwiga von Misesa) poszukiwała ogólnych zasad sprawnego działania, ważnych w różnych dziedzinach czy formach aktywności ludzkiej. W artykule stawiam tezę, że takie zasady zapewne istnieją, ale mają bardzo ogólny charakter i z tego powodu są mało przydatne czy też mało operacyjne. Nowe podejście polega na tym, że na system ludzkiego (społecznego) działania składają się trzy podsystemy, cechujące się odmiennymi: „gramatyką czynu”, rozumieniem nakładów i efektów oraz rachunkiem efektywności. Poszukiwać więc należy nie jednego, lecz trzech odmiennych zestawów zasad sprawnego działania. Te trzy podsystemy to: współpraca, walka i rywalizacja. Współpraca jest grą o sumie dodatniej; walka grą o sumie ujemnej; rywalizacja grą o sumie zerowej (stałej). Cechują się one nie tylko odmienną „gramatyką”, ale również odmienną etyką i estetyką.

EN

The article proposes a new view of praxiology. Classical or traditional praxiology (referring primarily to the works of Tadeusz Kotarbinski and – to a lesser extent – to Ludwig von Mises) sought general principles of efficient action, important in various fields or forms of human activity. In the article I put forward the thesis that such rules probably exist, but they are of a very general nature and therefore they are difficult to operationalize. The new approach is that the system of human (social) action consists of three subsystems, each with a different „grammar of action”, a different understanding of inputs and outputs, and a different estimation of effectiveness. So you should look for not one, but three different sets of principles for efficient action. The three subsystems are: cooperation, struggle and rivalry. Collaboration is a positive sum game; struggle is a negative sum game; rivalry is a zero-sum (constant) game. They are not only characterized by different „grammar”, but also different ethics and aesthetics.

Keywords

PL

ludzkie działanie; nowa prakseologia; współpraca; walka; rywalizacja; nakłady; efekty

EN

human action; new praxiology; cooperation; struggle; rivalry; inputs; outputs

• Publisher: Instytut Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk / Akademia Leona Koźmińskiego
• Journal: Prakseologia
• Year: 2021-2022
• Issue: 163/164
• Pages: 37-63

Contributors

author

Sułek Mirosław

• Uniwersytet Warszawski

References

• Benett W.C. 1991, Just Cause and the Principles of War, „Military Review”, 71, no 3 (March).
• Bocheński J.I.M. 1993, De virtute militari. Zarys etyki wojskowej, Kraków: Wydawnictwo Philed.
• Boulding K.E. 1985, Ekonomia jako nauka moralna, [w:] Ponad ekonomią, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Chmielewski A. 2014, Estetyka polityczna. Szkic projektu, „Filo-Sofija”, 24: 147–163.
• Clausewitz von C. 1995, O wojnie, Lublin: Wydawnictwo Test.
• Crainer S. 1997, Th e Ultimate Business Library: 50 Books Th at Shaped Management Thinking, Foreword and commentary by G. Hamel, Oxford: Capstone.
• Delorme A. 1975, Współdziałanie, współzawodnictwo, walka, „Studia Nauk Politycznych”, 20 (1975/2): 99–107.
• Gasparski W. 2018, Czego oczekuje się od prakseologii, „Prakseologia i Zarządzanie. Zeszyty Naukowe TNP”, 9, z. 2: 7–16.
• Gasparski W.W. 2021, Filozofi a praktyczności. Traktat o filozofii Tadeusza Kotarbińskiego oraz »similaria«, Warszawa: Wydawnictwo IFiS PAN.
• Goethe J.W. 1984, Aforyzmy, Wybrał, przełożył i wstępem opatrzył S. Lichański, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Hobbes T. 2009, Lewiatan, czyli materia, forma i władza państwa kościelnego i świeckiego, przełożył Cz. Znamierowski, Warszawa: Fundacja Aletheia.
• Hryniewicz J. 2009, Globalizacja – rachunkowość geopolityczna, „Przegląd Organizacji”, 830 (2009/3): 16–19.
• Hudzik J.P. 2010, Czy polityka ma coś wspólnego z estetyką?, „Teksty Drugie. Teoria literatury, krytyka, interpretacja” 123 (2010/3): 11–34.
• Kępiński A. 1977, Lęk, Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich.
• Kiczma Ł., Sułek M. 2020, Potęga państw. Rankingi potęgometryczne, Warszawa: Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR: 50–54.
• Kotarbiński T. 1982, Traktat o dobrej robocie, Wrocław: Ossolineum.
• Krulak V.H. 1983, Organization for National Security: a study, United States Strategic Institute: Washington D.C.
• Lasota J. 2019, Zasady sztuki wojennej, Warszawa: Wydawnictwo Bookmarked (wyd. II).
• You-Tyan L., Cherng J. 2017, Sun Tzu Th e Art of War for Business Strategies: The way to Enterprise Survival, Independently published.
• Chan M.W.L., Bingfu Ch. 1998, Sunzi on the Art of War and its General Application to Business, Fudan University Press, Shanghai.
• Mazur M. 1966, Cybernetyczna teoria układów samodzielnych, Warszawa: PWN.
• Mazur M. 1996, Cybernetyka i charakter, Podkowa Leśna: AULA.
• Mc Neilly M. 2012, Sun Tzu and the Art of Business. Six Strategic Principles for Managers, Oxford: University Press (revised edition).
• Mearsheimer J. 2019, Tragizm polityki mocarstw, przeł. P. Nowakowski i J. Sadkiewicz, Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych UNIVERSITAS.
• Mises von L. 2007, Ludzkie działanie. Traktat o ekonomii, przeł. W. Falkowski, Warszawa: Instytut Ludwiga von Misesa.
• Mitcham C. 1994, Th inking through Technology: Th e Path between Engineering and Philosophy, Chicago: Chicago University Press.
• Nietzsche F. 1978, Aforyzmy, wybrał, oprac. i wstępem opatrzył S. Lichański, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
• Pokrant M. 2021, New Principles of War: Enduring Truths with Timeless Examples, Lincoln (NB): Potomac Books & University of Nebraska Press.
• Pszczołowski T. 1978, Mała encyklopedia prakseologii i teorii organizacji, Wrocław: Ossolineum.
• Ranciere J. 2007, Estetyka jako polityka, tłum. J. Kutyła i P. Mościcki, Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
• Rockwell L.H. (Junior) 1996, Ludzkość powstała dla współpracy, a nie dla rywalizacji, [w:] Fałsz politycznych frazesów, czyli pospolite złudzenia w gospodarce i polityce, wyd. ang. M. Spangler, tłum. M. Albigowski i J. Kłos, Lublin: Instytut Liberalno-Konserwatywny.
• Rudniański J. 1983, Elementy prakseologicznej teorii walki, Warszawa: PWN.
• Russell B. 1996, Power. A New Social Analysis, London – New York: Routledge (w przekł.: Władza. Nowa analiza społeczna, wprowadzenie K. Willisa, przeł. M. Kądzielski i R. Gołębiewski. Warszawa: Książka i Wiedza).
• Saito Y. 2010, Rola estetyki w kształtowaniu świata, „Sztuka i Filozofia”, 37: 71–89.
• Sartwell C. 2010, Political Aesthetics, Ithaca (NY)–London: Cornell University Press.
• Sheetz-Runkle B. 2011, Sun Tzu for Women: Th e Art of War for Winning in Business, Minneapolis (MN): Adams Media.
• Sheetz-Runkle B. 2014, Th e Art of War for the Small Business. Defeat the Competition and Dominate the Market with the Masterful Strategies of Sun Tzu, New York: AMACOM (Ebook).
• Sułek M. 2008, Trzy działy prakseologii, „Rocznik Naukowy Wydziału Zarządzania w Ciechanowie” (Wyższa Szkoła Menedżerska w Warszawie), 2, zesz. 1–2: 51–70.
• Sułek M. 2015a, Nakłady i efekty w kalkulacjach geopolitycznych, [w:] Tegoż (red.), Potęgometria, t. II, Warszawa: Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR: 22–23.
• Sułek M. 2015b, Nakłady i efekty w ludzkim działaniu, [w:] E. Kwiatkowski, B. Liberda (red.), Determinanty rozwoju Polski. Rynek pracy i demografia, IX Kongres Ekonomistów Polskich, Warszawa: Polskie Towarzystwo Ekonomiczne: 359–369.
• Sułek M. 2016, Kryteria oceny efektywności zarządzania i dowodzenia jako procesów opartych na odmiennych logikach działania, [w:] P. Górny (red.), Efektywność zarządzania w świetle prakseologii i normalizacji, Warszawa: Akademia Obrony Narodowej.
• Sułek M. 2016a, Zarządzanie, dowodzenie i polityka w świetle nowej prakseologii, [w:] „Rocznik Naukowy Wydziału Zarządzania w Ciechanowie” (Wyższa Szkoła Menedżerska w Warszawie), 10, zesz. 1–4: 91–107.
• Sułek M. 2017, Praxiology: A New Approach, [w:] W. W. Gasparski (ed.), Praxiological Essays Texts and Contexts (Praxiology: Th e International Annual of Practical Philosophy and Methodology, 25), New York – London: Routledge: 152–161.
• Sułek M. 2002, Zasady sztuki wojennej w biznesie, „Zeszyty Naukowe Akademii Obrony Narodowej”, 47 (2002/2): 245–259.
• Sun Tzu 1994, Sztuka wojny [przeł. K.A.M], Warszawa: Wydawnictwo Przedświt.
• Thibault G.E. (ed.) 1987, Dimensions of Military Strategy (National Security Management Series), Washington D.C.: National Defense University.
• Vaughn T. B. 1983, Morale: The 10th Principle of War, 1983, „Military Review”, 63, no 5: 23–39.
• Wang Xuanming 2021, Sun Tzu: Art of Business 2021, Edisi Bahasa Melayu, Tarikh Terbit.
• Weber M. 2002, Gospodarka i społeczeństwo. Zarys socjologii rozumiejącej, przeł. i wstępem opatrzyła D. Lachowska, Warszawa: PWN.
• World Views: from fragmentation to integration, URL: <https://www.vub.be/CLEA/pub/books/worldviews.pdf> (dostęp: 12.2021).
• Xu Jian, 2018 Chiny u wrót nowego początku, „Rzeczpospolita”, 18 stycznia (B13).
• Полянська В. Ю. 2012, Проблема естетики міжнародних відносин у сучасній політичній філософії, „Вісник Дніпропетровського університету. Серія: філософія, соціологія, політологія”, 22, 1: 217–222.

Identifiers

DOI

https://doi.org/10.7206/prak.0079-4872_2015_160_42