Od radzieckiego imperium do chińskiej strefy wpływów. Azja Środkowa po 1991 roku

• Authors: Gil Andrzej
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Artykuł ukazuje zmianę sytuacji Azji Środkowej w przeciągu ostatnich trzech dekad. Region ten do początku lat 90. XX wieku wchodził w skład Związku Radzieckiego. W 1991 roku dawne azjatyckie republiki radzieckie przekształciły się w pięć nowych państw: Kazachstan, Kirgistan, Tadżykistan, Turkmenistan i Uzbekistan. Z uwagi na swoje strategiczne położenie, a przede wszystkim ze względu na występujące na ich terenie surowce mineralne, region ten stał się polem rywalizacji globalnych potęg: Stanów Zjednoczonych, Federacji Rosyjskiej i Chińskiej Republiki Ludowej. Obecnie można stwierdzić, że zwycięsko z tej rywalizacji wyszły Chiny, z wolna stające się głównym partnerem politycznym i gospodarczym państw Azji Środkowej.

EN

The article shows the change in the Central Asian situation over the last three decades. This region was part of the Soviet Union until the early 1990s. In 1991, the former Asian Soviet republics were transformed into five new states: Kazakhstan, Kyrgyzstan, Tajikistan, Turkmenistan and Uzbekistan. Due to its strategic location, and above all due to the mineral resources occurring in their area, this region has become a field of rivalry between global powers: the United States, the Russian Federation and the People's Republic of China. At present, it can be said that China has emerged victorious from this rivalry, slowly becoming the main political and economic partner of the countries of Central Asia.

Keywords

PL

Azja Środkowa; Chińska Republika Ludowa; Federacja Rosyjska; polityczny wpływ

EN

Central Asia; People’s Republic of China; Russian Federation; political influence

• Publisher: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Chełmie
• Journal: Language. Culture. Politics. International Journal
• Year: 2019
• Volume: 1
• Pages: 159-171

Contributors

author

Gil Andrzej

• Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Chełmie

References

• Arcipowska, M. (2010). Strategiczne interesy Rosji oraz Unii Europejskiej w regionie Azji Centralnej – geopolityczna rywalizacja czy partnerstwo?. W: A. Dudek, R. Mazur (red.). Rosja między imperium a mocarstwem nowoczesnym. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Avioutskii, V. (2007). Aksamitne rewolucje. przeł. A. Czarnacka. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog.
• Brążkiewicz, D., Śliwa, Z. (2011). Azja – konflikty i zagrożenia bezpieczeństwa. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Obrony Narodowej.
• Bryc, A. (2009). Rosja w XXI wieku. Gracz światowy czy koniec gry?. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
• Capisani, G. R. (2004). Nowe państwa Azji Środkowej. przeł. M. Czekański, A. i M. Falkowscy, L. Włodek, K. Ptasiński. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog.
• Czerwonnaja, S. (2013). Nowe niezależne państwa Azji Środkowej: rozróżnienia polityczne i jedyny typ systemu postradzieckiego (analiza porównawcza sytuacji lat 1990-2000). W: J. Marszałek-Kawa, S. Gardocki (red.). Azjatyckie strategie polityki międzynarodowej i regionalnej. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Dwivedi, R. (2006). „China’s Central Asia Policy in Recent Times”. W: China and Eurasia Forum Quarterly, vol. 4, no. 4. Washington D. C.: Central Asia-Caucasus Institute & Silk Road Studies Program.
• Gacek, Ł. (2010). Chiny – Rosja: strategiczne partnerstwo czy nieunikniony konflikt? Wybrane aspekty kształtowania się relacji wzajemnych. W: J. Marszałek-Kawa (red.). Chińska polityka zagraniczna i jej uwarunkowania. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Gacek, Ł. (2013). Azja Centralna w polityce energetycznej Chin. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Gacek, Ł. (2014). „Strategia energetyczna Chin wobec Azji Centralnej – konsekwencje dla Europy”. W: Teka Komisji Politologii i Stosunków Międzynarodowych, T. 9. Ł. (red.). Bezpieczeństwo energetyczne w Europie. Lublin: Oddział Lubelski Polskiej Akademii Nauk.
• Gil, A. (2014). „Polityka migracyjna Federacji Rosyjskiej w regionie kaspijskim na przkładzie obwodu astrachańskiego”. W: Roczniki Nauk Społecznych, t. 6, nr 3. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL; Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II – Wydział Nauk Społecznych KUL.
• Gil. A. (2016). Kwestia ujgurska w Chinach. W: A. Szabaciuk, D. Wybranowski, R. Zenderowski (red.). Religia w konfliktach etnicznych we współczesnym świecie. T. 2. Afryka i Azja. Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
• Jarosiewicz, A., Strachota, K., Wołowska, A., Matusiak, M. (2013). „Chiny a Azja Centralna”. W: Prace OSW, nr 45. Dorobek dwudziestolecia. Warszawa: Ośrodek Studiów Wschodnich.
• Kaczmarski, M., Kardaś, Sz. (2012). Z prądem rzeki. Międzynarodowe spory wodno-energetyczne na przykładzie Azji Centralnej. Warszawa: Wydawnictwo Rambler.
• Karoń, B. (2007). „Nowa Wielka Gra’ o przyszłość Azji Centralnej”. W: Wschodnioznawstwo, nr 1. Wrocław: Zakład Badań Wschodnich, Instytut Studiów Międzynarodowych, Uniwersytet Wrocławski.
• Kaszuba, M. (2017). W uścisku Moskwy. Obszar poradziecki. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm.
• Kłaczyński, R., Sadowska E. (2013). Postradzieckie państwa Azji Centralnej. Historia, polityka, gospodarka, społeczeństwo. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
• Kochanek, E. (2017). „Azja Centralna – rosnący w siłę dostawca surowców energetycznych”. W: Zeszyty Naukowe Akademii Sztuki Wojennej, nr 4. Warszawa: Akademia Sztuki Wojennej
• Kozłowski, K. (2011a). „Polityka zagraniczna Państwa Środka na przykładzie Poradzieckiej Azji Centralnej”. W: Nowa Polityka Wschodnia, nr 1. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Kozłowski, K. (2011b). Państwo Środka a Nowy Jedwabny Szlak. Poradziecka Azja Centralna i Xinjiang w polityce CHRL. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Kozłowski, K. (2011c). Polityka zagraniczna ChRL wobec państw Azji Centralnej. W: P. Ostaszewski (red.). Chińska Republika Ludowa we współczesnych stosunkach międzynarodowych. Warszawa: Wydawnictwo Szkoły Głównej Handlowej.
• Kozłowski, K. (2012). Polityka Chińskiej Republiki Ludowej wobec regionu Azji Centralnej. W: T. Stępniewski (red.). Nowa Wielka Gra w regionie Azji Centralnej. Lublin–Warszawa: Instytut Europy Środkowo-Wschodniej
• Kozłowski, K. (2015). „Geopolityczne znaczenie poradzieckiej Azji Centralnej w kontekście przemian na rynkach gazu ziemnego”. W: Roczniki Nauk Społecznych, t. 7, nr 1. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL; Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II – Wydział Nauk Społecznych KUL.
• Kozłowski, K. (2017). „Stabilność i zmiana w polityce państw poradzieckiej Azji Centralnej”. W: Wschodni Rocznik Humanistyczny, nr 3. Lublin: Towarzystwo Nauki i Kultury „Libra”.
• Kuna, M. W. (2013). W spirali „dylematu niepewności”. Strategia polityki chińskiej w ujgurskim regionie autonomicznym Xinjiang. W: J. Marszałek-Kawa, S. Gardocki (red.). Azjatyckie strategie polityki międzynarodowej i regionalnej. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Kuryłowicz, M. (2011). Uzbekistan, czyli dokąd zmierza poradziecka satrapia. W: M. Smoleń, M. Łubina (red.). Rozpad ZSRR i jego konsekwencje dla Europy i świata, cz. 2, Wspólnota Niepodległych Państw. Kraków: Księgarnia Akademicka.
• Louw, M. E. (2007). Everyday Islam in Post-Soviet Central Asia, London–New York: Routledge.
• Maj, Cz. (2009). Subregion Azji Centralnej. W: I. Topolski, H. Dumała, A. Dumała (red.). Regiony w stosunkach międzynarodowych. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
• Miarka, A. (2017). „’Tulipanowa rewolucja’ w Kirgistanie – wybrane aspekty”. W: Nowa Polityka Wschodnia, nr 4. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Mierzejewski, D. (2008). Polityka Chińskiej Republiki Ludowej wobec wybranych państw obszaru Wspólnoty Niepodległych Państw. W: A. Legucka, K. Malak (red.). Polityka zagraniczna i bezpieczeństwa na obszarze Wspólnoty Niepodległych Państw. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm.
• Nixey, J. (2012). „The Long Goodbye: Waning Russian Influence in the South Caucasus and Central Asia”. W: Briefing Paper. June. London: Chatham House.
• Olcott, M. B. (2007). „Roots of Radical Islam in Central Asia”. W: Carnegie Papers, January, no. 77. Washington D. C.: Carnegie Endowment for International Peace.
• Olędzki, J. A. (2014). „Zaangażowanie Unii Europejskiej w rozwój gospodarczy i społeczny Azji Centralnej. Stan i perspektywy”. W: Studia Europejskie, nr 2. Warszawa: Centrum Europejskie Uniwersytetu Warszawskiego.
• Pacuła, P. (2011). „Duopol 2020? Stan relacji amerykańsko-chińskich i perspektywy ich rozwoju”. W: Bezpieczeństwo Narodowe, nr 20. Warszawa: Biuro Bezpieczeństwa Narodowego.
• Peyrouse, S. (2007). „The Economic Aspects of the Chinese-Central Asia Rapprochement”. W: Silk Road Paper. September. Washington D. C.: Central Asia-Caucasus Institute & Silk Road Studies Program.
• Pietrasiak, M. (2011). Chiny–Rosja. Determinanty stosunków wzajemnych po rozpadzie ZSRR. W: J. Diec (red.). Rozpad ZSRR i jego konsekwencje dla Europy i świata. Cz. 3. Kontekst międzynarodowy. Kraków: Księgarnia Akademicka.
• Strachota, K. (2003). „Islam w Azji Centralnej. Wprowadzenie”. W: Islam na obszarze poradzieckim. Prace OSW, 7. Warszawa: Ośrodek Studiów Wschodnich.
• Szukuraliewa, N. (2012). Rywalizacja symboliczna a ograniczony pluralizm w Kirgistanie w latach 2005-2010. W: I. Massaka (red.). Symbol w polityce. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Tarnawski, M. (.2011). Rosja wobec państw WNP – odbudowa imperium?. W: T. Kapuśniak (red.). Federacja Rosyjska – Wspólnota Niepodległych Państw. T. 2. Lublin–Warszawa: Instytut Europy Środkowo-Wschodniej, Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
• Trzaskowski, P. (2008). „Chińska strategia powrotu do Azji Centralnej – Jedwabny Szlak XXI wieku”. W: Forum Politologiczne, t. 8. Olsztyn: Instytut Nauk Politycznych Uniwersytet Warmińsko-Mazurski.
• Wierzbicki, A. (2014). Etniczność i narody w Europie i Azji Centralnej. Perspektywa teoretyczna i egzemplifikacyjna. Warszawa: Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych UW
• Więcław, D. (2009). Problemy bezpieczeństwa w Azji Środkowej. W: A. Legucka, K. Malak (red.). Polityka zagraniczna i bezpieczeństwa na obszarze Wspólnoty Niepodległych Państw. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm
• Zapaśnik, S. (2004). Stosunki Chin z republikami byłej radzieckiej Azji Centralnej. W: K. Gawlikowski, M. Łamacz (red.). Azja Wschodnia na przełomie XX i XXI wieku. T. 2. Stosunki międzynarodowe i gospodarcze. Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk.
• Zasztowt, K. (2010). „Polityka Chin w regionie Azji Środkowej”. W: Bezpieczeństwo Narodowe, nr 13. Warszawa: Biuro Bezpieczeństwa Narodowego.
• Zasztowt, K. (2012). „Szanghajska Organizacja Współpracy i polityka Chin w Azji Środkowej”. W: Nowy Prometeusz, nr 3. Warszawa: Studium Europy Wschodniej Uniwersytetu Warszawskiego.
• Акматалиев, А. (2013). Чингиз Айтматов: человек и вселенная. Бишкек: Илим.
• Алимов, Р. К. (2013). „К вопросу о таджикско-китайском сотрудничестве в сфере образования”. W: Китай в мировой и региональной политике. История и современность, Вып. 18. Москва: Институт Дальнего Востока Российской академии наук.
• Гусейнов, В., Савкин, Н. (2010). Россия и государства ЦАР. W: А. Свечников, С. Чаплинский (ред.). Центральная Азия. Гeополитика и экономика региона. Москва: Институт стратегических оценок и анализа.
• Лузянин, С. Г. (2007). Восточная политика Владимира Путина. Возвращение России на «Большой Восток» (2004-2008 гг.). Москва: Восток-Запад.
• Олкотт, М. Б. (2005). Второй шанс Центральной Азии. Москва–Вашингтон: Московский Центр Карнеги.
• Селищев, А. С., Селищев, Н. А. (2004). Китайская экономика в XXI веке. Санкт-Петербург: Издательство Питер.