Krucjata antyalkoholowa w Sejmie Ustawodawczym i jej efekty (1919–1922)

• Authors: Grata Paweł

Title variants

EN

The anti-alcohol crusade of the Legislative Sejm and its effects 1919–1922

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Walka z alkoholizmem była istotnym elementem polityki społecznej II Rzeczypospolitej, a u podstaw działań podejmowanych w tym kierunku legło tworzenie odpowiednich norm prawnych. Największe zasługi w tym względzie należy przyznać Sejmowi Ustawodawczemu, którego dziełem była pierwsza na ziemiach polskich ustawa przeciwalkoholowa. Sprawy krzewienia abstynencji i ograniczenia spożycia wyrobów spirytusowych w żadnej z kolejnych kadencji parlamentarnych nie znalazły już takiego zrozumienia jak w Sejmie Ustawodawczym, którego skład, struktura społeczna oraz podatność na tendencje abstynenckie skutkowały wyraźnie prohibicyjnym nastawieniem w kwestii konsumpcji alkoholu. Uprawniony wydaje się zatem wykorzystany w tytule niniejszego szkicu termin „krucjata antyalkoholowa”. Efektem podejmowanych w Sejmie Ustawodawczym działań stała się ustawa z 23 kwietnia 1920 r. wprowadzająca znaczące ograniczenia w sprzedaży napojów alkoholowych. Co więcej, przepisy ustawy dawały adherentom prohibicji nadzieję na stopniowe jej wprowadzenie w całym kraju. W toku zabiegów o wprowadzenie ograniczeń produkcji, handlu i spożycia alkoholu bardzo wyraźnie zarysował się konflikt między aktywistami walki z alkoholizmem a rządem, zwłaszcza Ministerstwem Skarbu. Ścierały się w nim z założenia słuszne idee z interesem budżetu państwa. W starciu tym zdecydowanie zwyciężyli zwolennicy ograniczeń w sprzedaży alkoholu, jednak ich zwycięstwo nie przełożyło się na praktykę, a ustawa z 23 kwietnia 1920 r. nigdy nie została w pełni zaimplementowana. Potwierdzeniem niepowodzenia jej twórców stała się przyjęta przez Sejm 21 marca 1931 r. ustawa o ograniczeniach w sprzedaży, podawaniu i spożyciu napojów alkoholowych (przeciwalkoholowa), która oznaczała oficjalny zwrot ku pragmatyzmowi w tej sferze życia społecznego.

EN

The struggle against alcoholism was an essential element of social policy during the Second Republic, and at its heart were the creation of appropriate legal norms. The biggest contribution in this field was made by the Legislative Sejm, whose work became the first Polish anti-alcohol laws. The matter of the propagation of abstinence and the restriction of the consumption of strong alcohols never met with as much sympathy or understanding as it did during the term Legislative Sejm, whose membership, social structure and inclination towards temperance resulted in a clear prohibitionist tendency on the question of the consumption of alcohol related products. There would appear to be much justification in the titular ‘anti-alcohol crusade’. The results of the Sejm’s work was the passing of the Act of 23rd April 1920, which introduced significant limits on the sale of alcoholic drinks. Furthermore, the terms of the Act gave adherents of prohibition some hope of its gradual implementation across the country. During the phase of limiting production, sale and consumption there developed a highly visible conflict between activists fighting with alcoholism and the Government, especially the Treasury Minister. The clash centred around the conflict between ideals and the interests of the national budget. This conflict was won decisively by the supporters of limiting the sale of alcohol, although this victory brought nothing tangible as a result, and the Act of 23rd April 1920 was never fully implemented. The final confirmation of this failure was the passing of an Act of 21st March 1931 which limited the sale, serving and consumption of alcoholic drinks (anti-alcohol), which officially marked the return to pragmatism in this area of public life.

Keywords

PL

Druga Rzeczpospolita; polityka społeczna; walka z alkoholizmem; Sejm Ustawodawczy; prohibicja

EN

Second Polish Republic; social politics; the fight with alcoholism; the Legislative Sejm; Prohibition

• Publisher: Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
• Journal: UR Journal of Humanities and Social Sciences
• Year: 2018
• Issue: 3(8)
• Pages: 5-25

Contributors

author

Grata Paweł

• Instytut Historii Uniwersytetu Rzeszowskiego, al. Rejtana 16c, 35-959 Rzeszów

References

• A.R., 1919, Wielka reforma, „Czas”, nr 177.
• Archiwum Akt Nowych, Protokoły posiedzeń Rady Ministrów 1918–1937, t. 6, 9, 13 (cyt. Protokoły...).
• Besala J., 2017, Alkoholowe dzieje Polski. Czasy rozbiorów i powstań, Poznań.
• Burszta J., 1951, Społeczeństwo i karczma. Propinacja, karczma i sprawa alkoholizmu w społeczeństwie polskim XIX wieku, Warszawa.
• Druki Sejmowe, Sejm Ustawodawczy (SU), 1919, druk nr 597, Wniosek nagły ks. Kaczyńskiego i tow. w sprawie ograniczenia sprzedaży spirytusu monopolowego wyłącznie dla celów leczniczych, przemysłowych i oświetlenia z 3 czerwca.
• Druki Sejmowe, SU, 1919, druk 732, Projekt ustawy w przedmiocie zaprowadzenia Monopolu Spirytusowego na obszarze Państwa Polskiego z 23 czerwca.
• Druki Sejmowe, SU, 1919, druk nr 740, Wniosek nagły pos. Marii Moczydłowskiej i tow. w sprawie projektu ustawy o zupełnym zakazie wyrobów i sprzedaży napojów alkoholowych z 30 czerwca.
• Druki Sejmowe, SU, 1919, druk nr 774, Wniosek nagły posłów X. K. Lutosławskiego, Balickiej, Falkowskiego, A. Cieśli, Moczydłowskiej, Woźnickiego, Łakoty, X. Dachowskiego, Starowieyskiego i 70 innych posłów wszystkich Klubów Poselskich o całkowitem zakazaniu w Rzeczypospolitej wyrobu i sprzedaży napojów alkoholowych z 9 lipca.
• Druki Sejmowe, SU, 1919, druk nr 816, Wniosek posła ks. Ludwiczaka i in. w sprawie wydawania ustawy o wyszynkach z 10 czerwca.
• Druki Sejmowe, SU, 1919, druk nr 1233, Sprawozdanie Komisji Zdrowia Publicznego o wnioskach nagłych: a) ks. Kaczyńskiego i tow. w sprawie ograniczania sprzedaży spirytusu monopolowego dla celów leczniczych, przemysłowych i oświetlenia (druk nr 597); b) posła Moczydłowskiej i tow. w sprawie projektu ustawy o zupełnym zakazie wyrobu i sprzedaży napojów alkoholowych (druk nr 740); c) ks. Lutosławskiego i tow. o całkowitem zakazaniu w Rzeczypospolitej wyrobu i sprzedaży napojów alkoholowych (druk nr 774) z 3 grudnia.
• Druki Sejmowe, SU, 1920, druk nr 1623, Sprawozdanie dodatkowe Komisji Zdrowia Publicznego o wnioskach nagłych: a) ks. Kaczyńskiego i tow. w sprawie ograniczania sprzedaży spirytusu monopolowego dla celów leczniczych, przemysłowych i oświetlenia (druk nr 597); b) posła Moczydłowskiej i tow. w sprawie projektu ustawy o zupełnym zakazie wyrobu i sprzedaży napojów alkoholowych (druk nr 740); c) ks. Lutosławskiego i tow. o całkowitem zakazaniu w Rzeczypospolitej wyrobu i sprzedaży napojów alkoholowych (druk nr 774) z dnia 17 marca.
• Druki Sejmowe, SU, 1920, druk 2354, Wniosek posłów Aleksandra Thomasa, Bednarczyka i innych w sprawie skreślenia niektórych artykułów ustawy z dnia 23 IV 1920 r. o ograniczeniach w sprzedaży napojów alkoholowych z 26 listopada.
• Druki Sejmowe, SU, 1921, druk 2396, Projekt noweli do ustawy o ograniczeniach w sprzedaży napojów alkoholowych z 15 stycznia.
• Druki Sejmowe, SU, 1921, druk 3062, Sprawozdanie komisji: skarbowo-budżetowej, przemysłowo-handlowej i zdrowia publicznego w przedmiocie projektu noweli Ministra Skarbu z dnia 15 I 1921 r. dotyczącej ustawy o ograniczeniu w sprzedaży napojów alkoholowych z dnia 23 IV 1920 r.
• Dziennik Ustaw (DzU) 1920, 1922, 1931, 1934.
• Głodowski B., 2006, Polityka ustawodawcza państwa polskiego wobec kwestii alkoholowej w II Rzeczypospolitej [w:] Z dziejów kultury Pomorza XVIII–XX wieku, t. III, red. J. Borzyszkowski, C. Obracht-Prondzyński, Gdańsk.
• Grata P., 2002, Przemysł gorzelniczy w II Rzeczypospolitej, Rzeszów.
• Grata P., 2008, Miejsce monopoli skarbowych w reformie stabilizacyjnej Władysława Grabskiego (1923–1925), Rzeszów.
• Grata P., 2009, Monopole skarbowe w polityce podatkowej Drugiej Rzeczypospolitej, Rzeszów.
• Grata P., 2015, Podatki pośrednie w Drugiej Rzeczypospolitej, „Studia Historica Gedanensia”, T. VI.
• Kaczyński R., 1937, Polskie ustawodawstwo w walce z alkoholizmem, „Opiekun Społeczny”, nr 12.
• Moczarski K.D., 2007, Historia alkoholizmu i walka z nim [w:] W trosce o trzeźwość Narodu. Sylwetki najwybitniejszych działaczy trzeźwościowych XIX i XX wieku oraz antologia ich pism, t. IV, red. M.P. Romaniuk, Warszawa.
• Nowy zamach, 1920, „Tygodnik Handlowy”, nr 24.
• Polityka społeczna państwa polskiego, 1935, Warszawa 1935.
• Polskie ustawodawstwo przeciwalkoholowe, 1922, „Świt. Miesięcznik Poświęcony Walce z Alkoholizmem”, nr 224.
• Rocznik Statystyki Rzeczypospolitej Polskiej 1929, 1930.
• Rożenowa H., 1961, Produkcja wódki i sprawa pijaństwa w Królestwie Polskim 1815–1863, Warszawa.
• Sawicki J., Flatau-Kowalska A., 1958, Alkohol w prawie karnym, Warszawa.
• Sprawozdanie stenograficzne z 61 pos. Sejmu Ustawodawczego z 2 lipca 1919 r.
• Sprawozdanie stenograficzne z 138 pos. Sejmu Ustawodawczego z 20 kwietnia 1920 r.
• Sprawozdanie stenograficzne z 139 pos. Sejmu Ustawodawczego z 23 kwietnia 1920 r.
• Sprawozdanie stenograficzne z 259 pos. Sejmu Ustawodawczego z 8 listopada 1921 r.
• Sprawozdanie stenograficzne z 278 pos. Sejmu Ustawodawczego z 17 stycznia 1922 r.
• Sprawozdanie stenograficzne z 280 pos. Sejmu Ustawodawczego z 24 stycznia 1922 r.
• Sprawozdanie stenograficzne z 281 pos. Sejmu Ustawodawczego z 27 stycznia 1922 r.