Przekreślone, a następnie starte gumą. Wokół brulionów „Anki” Władysława Broniewskiego

• Authors: Tramer Maciej

Title variants

EN

Crossed out and Later Erased. On the Rough Drafts of Władysław Broniewski’s “Anka” (“Annie”)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W roku 1956 Władysław Broniewski opublikował zbiór „Anka”, w którym znalazły się wiersze poświęcone zmarłej córce. Zbieżność tej daty z czasem przełomu politycznego sprawiła, że osobisty ton elegii potraktowano jak złożoną przez „sztandarowego poetę Polski Ludowej” deklarację odejścia od poezji zaangażowanej. Recenzenci i czytelnicy dostrzegali jednak w niektórych wierszach nawiązania do socrealistycznej twórczości autora „Mostu Poniatowskiego”. Feliksa Lichodziejewska, główna edytorka pism Broniewskiego, zauważyła ślady świadczące o tym, że poeta usuwał lub zmieniał fragmenty pierwotnych wersji tekstów, które złożyły się później w cykl elegii. W działaniu Broniewskiego redaktorka – podobnie jak inni krytycy – ujrzała chęć ukrycia emocji i zamiar zachowania wizerunku niezłomnego poety-rewolucjonisty. Przedstawiając „Ankę” jako dowód rezygnacji z „urzędowego optymizmu”, charakterystycznego dla literatury socrealistycznej, starała się zatrzeć czy unieważnić świadectwa zaangażowania w skompromitowaną politycznie i historycznie rzeczywistość. Odczytanie cyklu elegii jako próby odcięcia się od dawnej twórczości spowodowało jednak zlekceważenie wcześniejszego dorobku poety i pozbawiło języka tytułową bohaterkę tomu, młodą reżyserkę-dokumentalistkę Joannę Broniewską-Kozicką. Fragmenty uznane przez edytorkę za wyraz niemożności całkowitego zerwania z konwencją socrealistyczną były w rzeczywistości aluzją do wcześniejszych wierszy lub rozmów z córką. Przedwczesna śmierć Kozickiej na chwilę przed przełomem październikowym spowodowała bowiem, że niejako „utknęła” ona w czasie.

EN

In 1965 Władysław Broniewski published a collection “Anka” (“Annie”) that includes poems devoted to his deceased daughter. Linking the date with the time of political breakthrough led to believe that the elegy’s personal overtone is a declaration made by “the Polish People’s Republic leading poet” to depart from committed poetry. However, critics and reviewers discerned in some poems references to his socialist realist creativity. Feliksa Lichodziejewska, the main editor of Broniewski’s pieces, discerned in the poems traces supporting the view that the poet eliminated or changed fragments of the initial version of the poems that later shaped this elegiac cycle. In such actions undertaken by Broniewski, the editor and also other critics disclosed the will to hide emotions and a plan to preserve the image of an unshaken poet-revolutionist. Presenting “Anka” (“Annie”) as a token of resigning from “formal optimism” characteristic of socialist realist literature, Lichodziejewska attempted to eradicate or to invalidate the proofs of Broniewski’s involvement into politically and historically compromised reality. Reading the elegiac cycle as an attempt to cut off from the past creativity effected in disregarding the poet’s past achievements and deprived the title character—a young director and documentary filmmaker Joanna Broniewska-Kozicka—of her voice. The fragments that the editor regarded as an expression of complete breaking up with the socialist realist convention were indeed allusions to the previous poems or conversations with the daughter. Kozicka’s premature death a while before the Polish October 1956 resulted in her “getting stuck” in time.

Keywords

PL

Władysław Broniewski; Joanna Broniewska-Kozicka; poezja; elegia; brudnopis; socrealizm

EN

Władysław Broniewski; Joanna Broniewska-Kozicka; poetry; elegy; rough draft; socialist realism

• Publisher: Instytut Badań Literackich PAN
• Journal: Pamiętnik Literacki
• Year: 2020
• Volume: 111
• Issue: 4
• Pages: 221-240

Dates

printed

2020-12-27

Contributors

author

Tramer Maciej

• Uniwersytet Śląski, Katowice

Identifiers

ISSN

0031-0514

EISSN

2719-5376

DOI

10.18318/pl.2020.4.15