„A słowo stało się ciałem…”, czyli podstawowa jednostka języka w ujęciu potocznym

• Authors: Maćkiewicz Jolanta

Title variants

EN

“AND TIHE WORD BECAME FLESH”.THE BASIC UNIT OF LANGUAGE IN ITS COLLOQUIAL UNDERSTANDING

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Ze SŁOWEM (WYRAZEM) wiąże się kilka wyidealizowanych modeli kognitywnych: model porozumiewania się, model (modele) mówienia, model (modele) działania za pomocą słów, model (modele) twórczości słownej. Szczegółowa analiza dwóch pierwszych modeli pozwala ustalić, że SŁOWO jest konceptualizowane jako: NACZYNIE (czerpać informacje z tekstu, przelewać myśli w słowa), UBRANIE (dawać myślom jakąś szatę słowną) lub CIAŁO dla myśli (wcielać myśli w słowa), a zatem jako rodzaje POJEMNIKA. SŁOWO jest konceptualizowane również jako: PRZEDMIOT (ktoś rzuca słowo, przebiera w słowach), SUBSTANCJA PŁYNNA (słowa płyną z ust, stygną na wargach). We wszystkich tych metaforach SŁOWO bywa traktowane jako coś istniejącego (lub poruszającego się) w przestrzeni (zewnętrznej lub wewnętrznej ludzkiego ciała), coś odbieranego głównie wzrokiem, choć niekiedy także dotykiem. W tym sensie SŁOWO jest ciałem – nieożywionym lub żyjącym, stałym lub płynnym – i odznacza się typowo cielesnymi cechami: może mieć swój kolor, temperaturę i ciężar.

EN

There exist several idealized cognitive models connected with the notion of WORD: the communication model, the model(s) of speaking, the model(s) of performing actions by means of words, the model(s) of verbal creation. A detailed analysis of the first two models indicates that, the notion of WORD is conceptualised as a RECEPTACLE (czerpać informacje z tekstu, “to extract information from a text”; przelewać myśli w słowa, lit. “to pour one’s thoughts into words”, “to dress one’s thoughts in words”), an ARTICLE of CLOTHING for thoughts (dawać myślom jakąś szatę słowną, lit. “to give one’s thoughts a verbal dress”, “to dress one’s thoughts in words”) or a BODY for thoughts (wcielać myśli w słowa, lit. “to give one’s thoughts the bodily shape of words”). It is, then, conceptualized as a CONTAINER of various kinds. WORD is also conceptualized as an OBJECT (ktoś rzuca słowo, lit. “someone throws a word”, “says a single word”; ktoś przebiera w słowach, lit. “someone winnows words”, “someone selects the proper words from among many of them”), a LIQUID (słowa płyną z ust, “words flow from the mouth”, słowa stygną na wargach, lit. “words cool/freeze on someone’s lips”, “words remain unspoken”). In all of these metaphors, WORD is treated as something which exists in or moves through space (the external space or the internal space of the human body), something experienced by means of sight or sometimes touch. In this sense, a WORD is a body, an inanimate or a living one, solid or liquid, and as such it has typically bodily characteristics: colour, temperaturę and weight.

Keywords

PL

jednostka języka; wyidealizowane modele kognitywne; SŁOWO – konceptualizowane jako NACZYNIE; SŁOWO – konceptualizowane jako CIAŁO

EN

lexical unit; Idealized Cognitive Models; WORD conceptualized as a CONTAINER; WORD conceptualized as a BODY

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
• Year: 1996
• Volume: 8
• Pages: 89–97

Contributors

author

Maćkiewicz Jolanta

References

• Hunn E., 1993, Czynnik utylitarny w ludowych klasyfikacjach biologicznych, [w:] Amerykańska antropologia kognitywna, wybór i red. M. Buchonowski, Warszawa.
• Korżyk K., Znaczenie, eksplikacje, wartości, [w:] O definicjach i definiowaniu, red. J. Bartmiński, R. Tokarski, Lublin, 1993, s. 109-117.
• Krzeszowski T. P., Metaphor — metaphorization — cognition, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” 1991 (XLII-XLV), s. 83-95.
• Krzeszowski T. P., 1994, Parametr aksjologiczny w przedpojęciowych schematach wyobrażeniowych, „Etnolingwistyka” 6.
• Lakoff G., 1982, Categories and Cognitive Models, „Cognitive Science Report” no. 2, Institute for Cognitive Studies, University of California, Berkeley 1982.
• Lakoff G., 1987, Women, Fire and Dangerous Things. What Categories Reveal About the Mind, Chicago.
• Lakoff G., Johnson M., 1988, Metafory w naszym życiu, Warszawa.
• Pajdzińska A., 1980, Związki frazeologiczne nazywające akt mowy. Semantyka i składnia, Lublin.
• Reddy M. J., 1979, The Conduit Metaphor: a Case of Frame Conflict in our Language, [w:] Metaphor and Thought, red. A. Ortony, Cambridge University Press, s. 284-324.
• Whorf B. L., 1982, Język, myśl i rzeczywistość, Warszawa, s. 196-197.