O korzeniach sceny narodowej w przedoświeceniowej działalności teatrów jezuickich

• Authors: Mieszek Małgorzata

Title variants

EN

On the Roots of the National Stage in the Pre-Enlightenment Activity of Jesuit Theatres

Abstracts

EN

The aim of the article is to trace how the experiences and achievements of Jesuit drama (especially that of the second half of the 18th century) influenced first productions of the national stage. The correlations of the two theatres are apparent at many levels. A similar understanding of what theatre is for, ennoblement of classicist genres of drama, adaptation of pieces by foreign playwrights (Molière, Voltaire), programmatic and intentional presence of patriotic and civic content in the dramas, or application of similar means of artistic expression are but a few issues discussed in the article. The process whereby Jesuit plays became more and more classicist in form was a response to the changing internal and external circumstances. In the 18th century, the Jesuit college theatre was meant to encourage active participation; in other words, it was not focused solely on propagating religious content, but aimed at educating a good citizen and accented secular values. On the other hand, enunciations made by Jesuit dramatists of the period in forewords and dedications to their works reflect their evolving mindset, erudition and changing reading lists. The examples proffered in the article provide evidence that the college theatre was a source of ideas and formal solutions for the national stage, constituting one of its major pillars.

Keywords

EN

theatre history; theatre studies; Polish theatre; convent theatre; Enlightenment drama; Early Modern theatre

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Pamiętnik Teatralny
• Year: 2015
• Volume: 64
• Issue: 3-4(255-256)
• Pages: 99-125

Contributors

author

Mieszek Małgorzata

• Uniwersytet Łódzki

References

• M. Dębowski, Francuskie konteksty teatru polskiego w dobie oświecenia, Kraków 2001.
• L. Grzebień, Czy Stanisław Konarski SP był natchnieniem dla jezuitów w reformie szkolnictwa XVIII wieku, „Analecta” 2001 z. 2.
• B. Judkowiak., Teatr i dramat jezuitów, „Kronika Miasta Poznania” 2000 nr 3.
• I. Kadulska, Formy intermediów sceny szkolnej połowy XVIII wieku, [w:] Miscellanea z doby oświecenia, t. 6, pod red. Z. Golińskiego, Wrocław 1982.
• I. Kadulska, Komedia w polskim teatrze jezuickim XVIII wieku, Wrocław 1993.
• I. Kadulska, Miejsce Franciszka Bohomolca w osiągnięciach teatru jezuickiego, [w:] Jezuici a kultura polska. Materiały sympozjum z okazji Jubileuszu 500-lecia urodzin Ignacego Loyoli (1491–1991) i 450-lecia powstania Towarzystwa Jezusowego (1540–1990), Kraków, 15–17 lutego 1991 r., red. L. Grzebień, S. Obirek, Kraków 1993.
• I. Kadulska, Ze studiów nad dramatem jezuickim wczesnego oświecenia (1746–1765), Wrocław 1974.
• T. Kostkiewiczowa, Klasycyzm sentymentalizm, rokoko. Szkice o prądach literackich polskiego Oświecenia, Warszawa 1975.
• J. Lewański, W teatrach staropolskich, [w:] Dramaty staropolskie. Antologia, oprac. J. Lewański, t. 1, Warszawa 1959.
• M. Mieszek, Intermedium polskie XVI–XVIII w. (teatry szkolne), Kraków 2007.
• J. Okoń, Barokowy dramat i teatr w Polsce wśród zadań publicznych i religijnych, [w:] Popularny dramat i teatr religijny w Polsce, pod red. I. Sławińskiej i M. B. Stykowej, Lublin 1990.
• F. Paluszkiewicz, Szkolnictwo jezuickie w Rzeczpospolitej Obojga Narodów, „Przegląd Powszechny” 1998 nr 9.
• J. Pawłowiczowa, Teatr – zagadnienia sztuki scenicznej, [w:] Słownik literatury polskiego oświecenia, pod red. T. Kostkiewiczowej, Wrocław 2002.
• R. Pelczar, Kolegia szlacheckie (collegia nobilia) i ich rola w oświacie Rzeczypospolitej XVIII wieku, [w:] Dzieje kształtowania się polskich instytucji oświatowych, pod red. E. A. Mierzwy, Piotrków Trybunalski 2002.
• J. Poplatek SJ, Studia z dziejów jezuickiego teatru szkolnego w Polsce, Wrocław 1957.
• K. Wierzbicka-Michalska, Teatr w Polsce w XVIII wieku, Warszawa 1977.