Mistyka hiszpańska na gruncie malarstwa Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie przełomu XX i XXI wieku

• Authors: Organisty Adam

Title variants

EN

The Spanish mysticism in paintings by artists from the Fine Arts Academy in Krakow at the turn of the 21st century

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

W ciągu ostatnich dwóch dekad w twórczości pedagogów Wydziału Malarstwa Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie – Grzegorza Bednarskiego, Katarzyny Makieły-Organisty, Janusza Matuszewskiego, Mirosława Sikorskiego, Edyty Sobieraj, Zbigniewa Sprychy czy Wojciecha Szybista – widoczne są inspiracje hiszpańskim malarstwem Złotego Wieku. Obrazy krakowskich malarzy wyróżniają się na tle współczesnej sztuki zarówno na gruncie polskim, jak i światowym. Ich płótna omawiać należy w kontekście nowożytnego meditatio mortis oraz tenebrystycznego „barokizmu”, do czego chętnie przyznają się sami artyści. Punktem wyjścia są (niejednokrotnie tytułowane jako homagium) wizje mistyczne, konterfekty pędzla El Greca, bodegony Francisco de Zurbarána czy eschatologiczne „hieroglify śmierci” Juana de Valdés Léala. Odwołaniom do dzieł mistrzów Półwyspu Iberyjskiego towarzyszą odniesienia do pism karmelitańskich czy jezuickich mistyków. Analiza nie tylko od strony formalnej, ale także ideowej pozwala zadać pytanie o możliwość obrazowania we współczesnym malarstwie o charakterze religijnym „teologii mistycznej”, opisanej przez św. Teresę od Jezusa, św. Jana od Krzyża czy św. Ignacego Loyoli.

EN

During the last two decades the works of teachers from the Painting Department of the Academy of Fine Arts in Krakow: Grzegorz Bednarski, Katarzyna Makieła-Organisty, Janusz Matuszewski, Mirosław Sikorski, Edyta Sobieraj, Zbigniew Sprycha or Wojciech Szybist reveal traces of inspiration by the Spanish Golden Age. In this respect, paintings by Krakow artists stand out against other works of contemporary art both in Poland and globally. Their art should be discussed in the context of early modern meditatio mortis and tenebristic „baroqueism”, to which the artists themselves readily admit. The point of departure (frequently referred to as homage) are mystic visions, portraits by El Greco, Francisco de Zurbarán’s bodegóns or eschatological „death hieroglyphics” by Juan de Valdés Léal. References to works by the Iberian masters are accompanied by links to Carmelite writings or Jesuit mystics. Formal and ideological analysis also allows us to ask a question of the possibility of presenting the „mystic theology” described by St. Theresa of the Infant Jesus, St. John of the Cross or St. Ignatius of Loyola in contemporary religious paintings.

Keywords

PL

malarstwo współczesne; Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie mistyka karmelitańska

EN

contemporary painting; Academy of Fine Arts in Krakow; Carmelite mysticism

• Publisher: Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie
• Journal: Folia Historica Cracoviensia
• Year: 2016
• Volume: 22
• Pages: 303-328

Dates

published

2016-12-31

Contributors

author

Organisty Adam

• Akademia Sztuk Pięknych w Krakowie

References

• Kowalska M. F., Dzienniczek. Miłosierdzie Boże w duszy mojej, Warszawa 1996.
• Św. Jan od Krzyża, Dzieła, tłum. B. Smyrak OCD, red. P. Linka OCD, Kraków 2010.
• Św. Teresa od Jezusa, Dzieła, t. 2: Księga fundacji, tłum. H. P. Kossowski, Kraków 1987.
• Św. Teresa od Jezusa, Dzieła, t. 1: Księga życia, tłum. H. P. Kossowski, Kraków 1997.
• Bednarski Grzegorz, teksty J. Waltoś, G. Bednarski, katalog wystawy, Galeria Zamkowa, Lublin, b.r., b.m.w. [1997].
• Bednarski G., Prawo rzeczowości. Poetyckie malarstwo Zbigniewa Sprychy, „Wiadomości Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie” 49 (2010) kwiecień, s. 50–51.
• Brincken A., [wprowadzenie], [w:] Zbigniew Sprycha, katalog wystawy, Dom Kultury Podgórze – Centrum Sztuki Współczesnej „Solvay”, Kraków b.r. [2001], nlb. [s. 3].
• Brincken A., Przedmiot i reszta, [w:] Edyta Sobieraj. Malarstwo / Malerkunst, katalog wystawy, Galleri Gamlet Ormelet, Tjøme, Norwegia, Kraków 2006, s. 4.
• Cummins N., Wprowadzenie do nauki św. Jana od Krzyża, tłum. T. Kieniewicz OCD, Kraków 1992.
• Czerni K., Popiół i diament, [w:] Janusz Matuszewski, katalog wystawy, Galeria u Jezuitów, Poznań 2004, nlb. [s. 7–11].
• Czerni K., Zielona Infantka albo Mistrz i Małgorzata, [w:] Zbigniew Sprycha, katalog wystawy, Galeria u Jezuitów, Poznań 2004, nlb. [s. 7–11].
• Czerni K., „My wszyscy, którzy rośliśmy w miastach Baroku…” – czyli o fascynacji barokiem współczesnych malarzy krakowskich, [w:] Barok i barokizacja. Materiały sesji Oddziału Krakowskiego Stowarzyszenia Historyków Sztuki Kraków 3–4 XII 2004, red. K. Brzezina, J. Wolańska, Kraków 2007, s. 371–383 (Ars Vetus et Nova, red. W. Bałus, t. 28).
• Don Kichot. Współczesna próba interpretacji, katalog wystawy, Galeria Dominika Rostworowskiego, Kraków, 5.–17.11.2004, Kraków 2004, nlb. [s. 42–43].
• Enfleurage. L’essence absolue. Mirosław Sikorski. Obrazy, folder wystawy, Politechnika Krakowska, Galeria Gil, Kraków 2004.
• Gongała J., Janusz Matuszewski. Natchniony sztuką barokową. Galeria Wspólna MCK w Bydgoszczy, 4 IX – 5 X 2014, „Wiadomości Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie” 68 (2015) styczeń, s. 92–93.
• Kardynał de Guevara idzie do nieba. Sikorski. Obrazy, Miejska Galeria Sztuki w Częstochowie, 28.05.–28.06.2009, Miejska Galeria Sztuki im. Władysława hr. Zamoyskiego w Zakopanem, red. K. Nowak, Kraków 2009, s. 62–63.
• Kitowska-Łysiak M., Powolne czytanie malowideł, [w:] Grzegorz Bednarski, katalog wystawy, Galeria u Jezuitów, Poznań 2004, nlb. [s. 8–11].
• Kitowska-Łysiak M., Barokista, [w:] Janusz Matuszewski. Malarstwo, folder wystawy, Galeria Współczesnej Sztuki Sakralnej „Dom Praczki” w Kielcach, maj–lipiec 2012, oprac. A. Orłowska, Kielce 2012.
• Lépée M., Święta Teresa z Ávila – mistyczka, tłum. E. Szwarcenberg-Czerny, Warszawa 1995.
• Lipka K., Grzegorza Bednarskiego „Figur racje”, [w:] Figury i figuracje. Materiały LIV ogólnopolskiej sesji naukowej Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Lublin, 20–22 października 2005, red. M. Kitowska-Łysiak i in., Warszawa 2006, s. 331–346.
• Łuszczek OSPPE D. K., Inspiracje religijne w polskim malarstwie i grafice 1981–1991, red. K. Kublaska-Sulkiewicz, Gdańsk 1998.
• Makieła Katarzyna. Moje ołtarze. Malarstwo, katalog wystawy, Galeria Artemis, luty–marzec 2012, red. J. Górka-Czarnecka, Kraków 2012.
• Merton T., Wspinaczka ku prawdzie, rozdz. 6: Fałszywa mistyka (mistycyzm), [w:] T. Merton, Szukanie Boga, tłum. P. Parlej, Kraków 1988, s. 61–69.
• Milczarek Dariusz. Wystawa malarstwa „Portret światła”, folder wystawy, Galeria Onamato, listopad 2011, Kraków, b.r., b.m.w. [2011].
• Nie czuję się zdrajcą… Z Grzegorzem Bednarskim rozmawia Krystyna Czerni, „Kresy” 4 (1994) 20, s. 203.
• Niezwyczajne. Z cyklu: Rektorzy i Forma. Wystawa Trzecia, katalog wystawy, Galeria Malarstwa ASP, oprac. A. Brincken, Kraków 2004.
• Nowakowski A. Z., [wstęp], [w:] Sprycha. Malarstwo, katalog wystawy, Biuro Wystaw Artystycznych w Krakowie, czerwiec 1990, Kraków 1990, nlb. [s. 3].
• Odnajdywanie piękna. Finding Beauty. Rinvenire il Bello. Wystawa artystów-pedagogów Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, Pałac Sztuki Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie, red. K. Nowak, Kraków 2008, s. 58–59, 168–169.
• Opowieść o rzeczach niepotrzebnych. Z Edytą Sobieraj rozmawiała Monika Branicka, „Art & Business”, [w:] Opowieść o rzeczach niepotrzebnych. Edyta Sobieraj. Wystawa malarstwa, katalog wystawy, Salon Antykwaryczny „Nautilus”, 3–17.06.2005, Kraków 2005, s. 3.
• Organisty A., „Marzenia ściętej głowy”? Sakralizacja motywów barokowych w najnowszych pracach Grzegorza Bednarskiego, [w:] Barok i barokizacja. Materiały sesji Oddziału Krakowskiego Stowarzyszenia Historyków Sztuki Kraków 3–4 XII 2004, red. K. Brzezina, J. Wolańska, Kraków 2007, s. 385–401 (Ars Vetus et Nova, red. W. Bałus, t. 28).
• Organisty A., Pokorna ozdoba na karbonach duchowych uczyniona, [w:] Janusz Matuszewski. Pokorna ozdoba na karbonach duchowych uczyniona, folder wystawy, Galeria Jednej Książki Biblioteki Głównej Akademii Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie, 19.03.–30.04.2010, Kraków 2010.
• Organisty A., Prace artystów z Wydziału Malarstwa Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, [w:] Akademia Sztuk Pięknych im. Jana Matejki w Krakowie. Wydział Malarstwa 2010 / Jan Matejko Academy of Fine Arts in Krakow. The Faculty of Painting 2010, red. Z. Bajek i in., Kraków b.r. [2011], s. 12–69.
• Organisty A., Martwa natura w Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie dzisiaj, „Quart. Kwartalnik Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Wrocławskiego” numer specjalny 2 (2013) 28, s. 127–141.
• Organisty A., „Na przebłaganie za grzechy nasze…” O malarstwie religijnym Grzegorza Bednarskiego i Janusza Matuszewskiego, „Ethos. Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL – Lublin i Fundacji Jana Pawła II – Rzym” (2014) 105, s. 239–253.
• Organisty A., O infantkach w twórczości malarskiej Zbigniewa Sprychy, [w:] [publikacja na temat polskich przedstawień Infantki Małgorzaty], red. J. Malinowski (Studia o Sztuce Nowoczesnej) [w druku].
• Organisty A., El Greco według Mirosława Sikorskiego, [w:] Sztuka doby El Greca. Materiały z międzynarodowej konferencji zorganizowanej przez Instytut Historii Sztuki i Kultury Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie oraz Zamek Królewski w Warszawie, [w druku].
• Rogozińska R., W stronę Golgoty. Inspiracje pasyjne w sztuce polskiej w latach 1970–1999, red. H. Hilbert, Poznań 2002.
• Rogozińska R., „Apokalipsa” według Grzegorza Bednarskiego. Eskalacja zła czy orędzie nadziei?, „Sacrum et Decorum. Materiały i Studia z Historii Sztuki Sakralnej / Materials and Studies on the History of Sacred Art” 3 (2010), s. 95–114.
• Sikorski M., Enfleurages. Uwagi o związkach obrazu poetyckiego i obrazu malarskiego (fragmenty), „Zeszyty Naukowo-Artystyczne. Wydział Malarstwa Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie” 6 (2005), s. 37–56.
• Sobieraj Edyta, katalog wystawy, Państwowa Galeria Sztuki w Legnicy, wrzesień 1997, Legnica 1997.
• Sobieraj Edyta. Malarstwo, Galeria BWA „Jatki” w Nowym Targu, marzec 2001, Nowy Sącz 2001.
• Sprycha, Galeria Akademii, ul. Bracka 4, Kraków, styczeń–luty 1987, b.r., b.m.w.
• Sprycha. Malarstwo, katalog wystawy, Biuro Wystaw Artystycznych w Krakowie, czerwiec 1990, Kraków 1990, nlb. [s. 5].
• Sprycha Zbigniew. Malarstwo, katalog wystawy, Galeria Krypta u Pijarów, grudzień 2006, Kraków 2006, nlb. [s. 5].
• Tabisz S., Nieobecność infantki. Nowe obrazy Zbigniewa Sprychy, [w:] Zbigniew Sprycha. Wystawa malarstwa, katalog wystawy, Salon Antykwaryczny „Nautilus”, Kraków, 10–30.06.2006, Kraków 2006, s. 3.
• Waltoś J., [komentarz], [w:] Home. Edyta Sobieraj, katalog wystawy, Kunstverket Hovedøya Galleri, Norwegia, lipiec 2011, Kraków 2011, s. 12.
• Żmudziński J., [wprowadzenie], [w:] Refugium. Miejsce osobne. Katarzyna Makieła-Organisty. Malarstwo, rysunek, folder wystawy, oprac. A. Orłowska, Galeria Współczesnej Sztuk Sakralnej „Dom Praczki” w Kielcach, listopad 2013–luty 2014, Kielce 2013.

Identifiers

ISSN

0867-8294

DOI

10.15633/fhc.2083

URI

http://czasopisma.upjp2.edu.pl/foliahistoricacracoviensia/article/view/2083