Transnarodowa, czyli wszędzie Obca? Syndrom aktorstwa filmowego Anny Prucnal

• Authors: Grzegorz Piotrowski , Karol Szymański

Title variants

EN

Transnational and Therefore a Stranger? The Syndrome of Anna Prucnal’s Film Acting

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Związki – życiowe i zawodowe – z Polską, Niemcami i Francją oraz estetyczne konteksty i artystyczne środowiska kolejnych miejsc kariery ukształtowały aktorstwo filmowe Anny Prucnal jako fenomen, w którym nad czytelnymi źródłami lokalnymi i pierwiastkami narodowymi nadbudowuje się niesprowadzalne do nich Inne-Ponad. Dzięki temu Prucnal w filmach Felliniego, Makavejeva, Deville’a, Wajdy, Vadima czy Amalrica z jednej strony funkcjonuje jako fascynująca i drażniąca Obca, z drugiej zaś, przekraczając to, co lokalne, może być z powodzeniem zasymilowana przez kino międzynarodowe (co paradoksalnie obróciło się przeciw aktorce, gdy po 1989 r. podjęła próbę powrotu do tego, co lokalne – kina polskiego). Autorzy dokonują opisu środków wyrazu w filmowych rolach Prucnal, analizują jej swoisty i „przesadny” sposób bycia na ekranie, zastanawiając się, na ile jest ona „ciałem obcym”, a na ile wnosi niepowtarzalną – transgresyjną, dysonansową, konfuzyjną – „wartość dodaną”. Celem artykułu jest określenie „syndromu aktorskiego Prucnal” oraz interpretacja kształtujących go sił (przez odniesienie m.in. do opery, estetyki Felsensteina i Brechta, Studenckiego Teatru Satyryków, awangardy teatralnej Awinionu, kontrkultury i kampu, lewackości) przede wszystkim z perspektywy strategii reinterpretacji znaków kultur narodowych oraz napięć między tym, co lokalne, transnarodowe, międzynarodowe.

EN

Relationships – life and professional – with Poland, Germany and France, and aesthetic contexts and artistic communities of the places where she worked, shaped Anna Prucnal’s film acting as a phenomenon in which the readable sources of local and national elements are obscured by the irreducible Other-Different. Thanks to that Prucnal in films be Fellini, Makavejev, Deville, Wajda, Vadim or Amalric functions on the one hand as the fascinating, disturbing Other, and on the other hand by transcending the local, she might be easily assimilated by international cinema (which paradoxically turned against the actress, when after 1989, she tried to return to the local, that is Polish cinema). The authors describe the means of expression in Prucnal’s roles, they analyse her characteristic, “excessive” presence on the screen. They ponder to what extend is she a “foreign body” and to what extend is she a unique, transgressive, dissonant, confusing “added value”. The aim of the article is the definition of “Prucnal’s acting syndrome” and the interpretation of the forces that shaped it (by reference to opera, the aesthetics of Brecht and Felsenstein, Student Satirical Theatre, Avignon avant-garde theatre, counter-culture and camp, and left wing views), above all from the perspective of the strategy of reinterpretation of symbols of national cultures and tensions between what is local, transnational and international.

Keywords

PL

Prucnal Anna

EN

Prucnal Anna

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Kwartalnik Filmowy
• Year: 2016
• Issue: 95 Transnarodowość kina polskiego
• Pages: 108-124

Contributors

author

Grzegorz Piotrowski

• Katedra Kulturoznawstwa, Wydział Filologiczny, Uniwersytet Gdański

author

Karol Szymański

References

• Aslan, O. Aktor XX wieku. Ewolucja techniki. Zagadnienia etyki, przeł. M.O. Bieńka, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1978.
• Barthes, R. Trzeci sens. Poszukiwania na podstawie kilku fotogramów z filmów S.N. Eisensteina, tłum. R. Wyborski, „Kino” 1971, nr 11, s. 37–41.
• Brossard, P. Szkic do portretu aktora, tłum. E. Niewczas, „Kino” 1980, nr 9, s. 19–24.
• Fischer- Lichte, E. Estetyka performatywności, tłum. M. Borowski, M. Sugiera, Księgarnia Akademicka, Kraków 2008.
• Font, D. Masculin/feminin. Notes on the modern actor’s body, http://www.iua.upf.es/formats/formats3/fon_a.htm [dostęp: 23.07.2015].
• Higson, A. Film acting and independent cinema, [w:] Movie acting. The film reader, ed. by P. Robertson Wojcik, Routledge, New York 2004, s. 145–164.
• Kracauer, S. Teoria filmu. Wyzwolenie materialnej rzeczywistości, przekład W. Wertenstein, słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2008.
• Łotman, J. Semiotyka filmu, tłum. J. Faryno, T. Miczka, Wiedza Powszechna, Warszawa 1983.
• Madej, A. Człowiek wyrazisty, „Kwartalnik Filmowy” 1994, nr 5, s. 46–62.
• Piotrowski, G. „Ma dissidence”. Sztuka piosenki Anny Prucnal, „Kwartalnik Filmowy” 2015, nr 91, s. 170–180.
• Piotrowski, G., K. Szymański, Jak Pani nie wstyd (tak śpiewać)! Spektakl piosenki Anny Prucnal, [w:] Spojrzenie – spektakl – wstyd, red. naukowa J. Potkański, R. Pruszczyński, Elipsa, Warszawa 2011, s. 108–124.
• Robertson Wojcik, P. General introduction, [w:] Movie acting. The film reader, ed. by P. Robertson Wojcik, Routledge, New York 2004, s. 1–14.
• Schechner, R. Performatyka, wstęp, przekład T. Kubikowski, red. przekładu M. Rochowski, Ośrodek Badań Twórczości Jerzego Grotowskiego i Poszukiwań Teatralno-Kulturowych, Wrocław 2006.
• Świontek, S. Modele aktorstwa XX wieku, [w:] Aktor w kulturze współczesnej. Studia, pod red. E. Udalskiej, Fundacja Astronomii Polskiej, Warszawa 1994, s. 9–22.