Rola Kazimiery Gruszczyńskiej i Sióstr Franciszkanek od Cierpiących w opiece nad bezdomnymi na przełomie XIX i XX w.

• Authors: Kozak Aneta

Title variants

EN

The role of Kazimiera Gruszczyńska and The Franciscan Sisters of Suffering in the care for the homeless at the turn of the 19th and 20th centuries

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Warszawa przełomu wieków to miasto pełne kontrastów. Z jednej strony przeobrażenia polityczne, społeczne, gospodarcze i ekonomiczne wpływały na rozwój aglomeracji miejskiej, z drugiej natomiast zauważa się narastanie problemów, które można określić, jako patologie społeczne. Z pewnością do nich można zaliczyć zjawisko bezdomności. Na ulicach XIX-wiecznej stolicy można było zauważyć wielu włóczęgów, żebraków, tułaczy, pijaków, prostytutki, często też dzieci, nie mających dachu nad głową. Chcąc zainteresować szersze środowisko losem tych ubogich, przedstawiano ich trudną sytuację, opisując ją w codziennej prasie, w publikowanych na łamach dzienników felietonach czy kronikach. Szukano także rozwiązań dla niedoli ludzi dotkniętych bezdomnością, tworząc dla nich m.in. czasowe przytułki, organizując miejsca pracy, tanie kuchnie czy herbaciarnie. Jedną z inicjatorek powstania przytułków noclegowych dla najuboższych w Warszawie była założycielka Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek od Cierpiących, Kazimiera Gruszczyńska. Dzięki jej staraniom, losem osób bezdomnych na terenie Warszawy, udało się zainteresować arystokrację, także działaczy społecznych oraz urzędników rządowych. W wyniku wspólnie pojętych działań, z inicjatywy Matki Kazimiery, w stolicy utworzono pięć przytułków dla najuboższych: na Pradze, na Szerokim Dunaju, na Pańskiej oraz na Solcu. We wszystkich przytułkach bezdomnymi opiekowały się siostry franciszkanki od cierpiących. Praca sióstr franciszkanek od cierpiących w przytułkach zakończyła się wraz z przybyciem do Warszawy generała Iosifa Władimirowicza Hurki. Wówczas odebrano siostrom możliwość zajmowania się tymi biedakami, skonfiskowano inwentarz, a zarząd nad placówkami przejęła żona generała. Dla bezdomnych zbudowano przemyślane przytułki noclegowe, utworzono tanie kuchnie oraz dano możliwość podejmowania drobnych prac zarobkowych. Po części opieką nad „ludźmi ulicy” zajęli się także albertyni.

EN

Warsaw at the turn of the centuries was a city full of contrasts. On the one hand, political, social and economic transformations influenced the development of the urban agglomeration, on the other, there was a growing problem that can be described as social pathologies. Certainly, the phenomenon of homelessness was one of them. In the streets of the nineteenth century capital, one could see many tramps, beggars, wanderers, drunkards, prostitutes, often children who had no roof over their heads. To interest wider circles in the fate of these poor people, their difficult situation was presented in the daily press, in the published articles and chronicles. Solutions were also sought by creating temporary shelters, organizing workplaces, cheap kitchens or tea rooms. One of the initiators of the creation of shelters for the poorest in partition-era Warsaw was the founder of the Congregation of the Franciscan Sisters of Suffering, Kazimiera Gruszczyńska. Thanks to her efforts, wider circles of aristocracy, social activists and government officials became interested in the fate of homeless people in Warsaw. As a result of joint actions, at the initiative of Mother Kazimiera, five poorhouses were created in the capital: in Praga, in Szeroki Dunaj, Pańska Street and Solec. In all the shelters the homeless were looked after by the Franciscan Sisters of Suffering. The work of the Franciscan Sisters of Suffering in the shelters ended with the arrival of General Iosif Vladimirowicz Hurko to Warsaw. At that time, the sisters were deprived of the opportunity to take care of the poor people, the inventory was confiscated, and the management of the facilities was taken over by the General’s wife. Overnight shelters and cheap kitchens were built for the homeless, and they were given the opportunity of undertaking small profitable jobs. In part, Albertine Brothers took care of “street people”.

Keywords

PL

bezdomność; przytułki noclegowe; Kazimiera Gruszczyńska; działalność dobroczynna.

EN

homelessness; overnight shelters; Kazimiera Gruszczyńska; charity

• Publisher: Instytut Wydawniczy Księży Misjonarzy
• Journal: Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce
• Year: 2019
• Volume: 131
• Pages: 133-149

Contributors

author

Kozak Aneta

References

• Źródła drukowane
• Gruszczyńska K., Historia Zgromadzenia S.S. Franciszkanek od Cierpiących, oprac. L. Czermińska, J. Marecki, Kraków 2019
• Opracowania
• Bandrowski J., Najnieszczęśliwsi, Warszawa 1901.
• Bołdyrew A., Społeczeństwo Królestwa Polskiego wobec patologii społecznych w latach 1864-1914, Łódź 2016.
• Bołdyrew A., Społeczne inicjatywy na rzecz walki z patologiami w Królestwie Polskim na przełomie XIX i XX w., „Studia Gdańskie”, t. 31, Gdańsk- Oliwa 2012.
• Bołdyrew A., Źródła do badań nad ochronkami jako instytucjami opiekuńczowychowawczymi w Królestwie Polskim w XIX i na początku XX wieku, „Ignatianum” nr 19/2: 2016.
• Czermińska L., Duchowość Sióstr Franciszkanek od Cierpiących, Łódź 2009.
• Czermińska L., Wszystko zaczęło się w Kozienicach… Życie i dzieło Sługi Bożej Kazimiery Gruszczyńskiej (1848-1927), Kozienice 2017.
• Drozdowski M.M., Zahorski A., Historia Warszawy, Warszawa 2004.
• Kępski C., Towarzystwa dobroczynności w Królestwie Polskim (1815-1914), Lublin 1993.
• Kośka M., Pomoc społeczna w zaborze rosyjskim w świetle akt Rady Głównej Opiekuńczej Szpitali 1832-1870, [w:] Nędza i dostatek na ziemiach polskich od średniowiecza po wiek XX, pod red. J. Sztetyłły, Warszawa 1992.
• Krótkie wspomnienie o Marji z Tabęckich mecenasowej Wrotnowskiej, Warszawa, 1910.
• Markiewiczowa H., Działalność opiekuńczo-wychowawcza Warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności 1814-1914, Warszawa 2002.
• Mazur E., Dobroczynność w Warszawie XIX wieku, Warszawa 1999.
• Międzyrzecki A., Warszawa Prusa i Gierymskiego. Szkice z dawnej Warszawy, Warszawa 1957.
• Olszewski D., W służbie cierpiącym. Charyzmat Kazimiery Gruszczyńskiej (1848-1927), Niepokalanów 1991.
• Pękowska M., Opieka państwowa w Królestwie Polskim do 1870 roku w świetle przepisów prawnych, „Kieleckie Studia Pedagogiczne”, t. 9: 1994.
• Pietrzak-Komar K., Wykluczenie bezdomnych, „Warmińsko-Mazurski Kwartalnik Naukowy, Nauki Społeczne”, nr 1:2015.
• Piotrowska-Marchewa M., Nędzarze i Filantropi. Problem ubóstwa w polskiej opinii publicznej w latach 1815-1863, Toruń 2004.
• Strony internetowe
• Wagner K., Bale w Warszawie drugiej połowy XIX w., http://www.wilanowpalac. pl/bale_w_warszawie_drugiej_polowy_xix_w.html, [dostęp: 25.07.2018].
• Chmiel Z., Zbiórki i datki dobroczynne w Warszawie końca XIX wieku, http://www.wilanowpalac.pl/zbiorki_i_datki_dobroczynne_w_warszawie_ konca_xix_wieku.html, [dostęp: 25.07.2018].
• 1910.
• Markiewiczowa H., Działalność opiekuńczo-wychowawcza Warszawskiego
• Towarzystwa Dobroczynności 1814-1914, Warszawa 2002.
• Mazur E., Dobroczynność w Warszawie XIX wieku, Warszawa 1999.
• ANETA KOZAK
• 148
• Międzyrzecki A., Warszawa Prusa i Gierymskiego. Szkice z dawnej Warszawy,
• Warszawa 1957.
• Olszewski D., W służbie cierpiącym. Charyzmat Kazimiery Gruszczyńskiej
• (1848-1927), Niepokalanów 1991.
• Pękowska M., Opieka państwowa w Królestwie Polskim do 1870 roku
• w świetle przepisów prawnych, „Kieleckie Studia Pedagogiczne”, t. 9: 1994.
• Pietrzak-Komar K., Wykluczenie bezdomnych, „Warmińsko-Mazurski Kwartalnik
• Naukowy, Nauki Społeczne”, nr 1:2015.
• Piotrowska-Marchewa M., Nędzarze i Filantropi. Problem ubóstwa w polskiej
• opinii publicznej w latach 1815-1863, Toruń 2004.
• Strony internetowe
• Wagner K., Bale w Warszawie drugiej połowy XIX w., http://www.wilanowpalac.
• pl/bale_w_warszawie_drugiej_polowy_xix_w.html, [dostęp: 25.07.2018].
• Chmiel Z., Zbiórki i datki dobroczynne w Warszawie końca XIX wieku,
• http://www.wilanowpalac.pl/zbiorki_i_datki_dobroczynne_w_warszawie_
• konca_xix_wieku.html, [dostęp: 25.07.2018].