POLSKI FEMINIZM – PARADYGMATY

• Authors: Witkowska Sylwia
• Languages of publication: PL

Abstracts

EN

Polish Feminism – Paradigms The issue of feminist art struggles with a great problem. In my study I focus solely on Polish artists, and thus on the genealogy of feminist art in Poland. Although all the presented activities brought up the feminist thread, in many cases a dissonance occurs on the level of the artists’ own reflections. There is a genuine reluctance of many Polish artists to use the term “feminist” about their art. They dissent from such categorization as if afraid that the very name will bring about a negative reception of their art. And here, in my opinion, a paradox appears, because despite such statements, their creativity itself is in fact undoubtedly feminist. I think that Polish artists express themselves through their art in an unambiguous way – they show their feminine „I”. The woman is displayed in their statement about themselves, about the experiences, their body, their sexuality. Feminism defined the concept of art in a new way. The state- ment that art has no gender is a myth. The activities of women-artists are broader and broader, also in Poland women become more and more noticed and appreciated. Feminist art does not feature a separate artistic language, it rather features a tendency towards realism, lent by photogra- phy or video, which reflects the autonomy of the female reception of the world. It should be stated that feminism is a socially needed phenomenon, and its critique drives successive generations of women-artists.

Keywords

PL

FEMINIZM POLSKI; IDEOLOGIA; STATUS SPOŁECZNY; JĘZYK WYRAZU ARTYSTYCZNEGO; SZTUKA ZAANGAŻOWANA

EN

POLISH FEMINISM; IDEOLOGY; SOCIAL STATUS; LANGUAGE OF ARTISTIC EXPRESSION; ENGAGED ART

• Publisher: Akademia Sztuk Pięknych im. Eugeniusza Gepperta we Wrocławiu
• Journal: DYSKURS: Pismo Naukowo-Artystyczne ASP we Wrocławiu
• Year: 2018
• Volume: 25
• Pages: 194-241

Contributors

author

Witkowska Sylwia

References

• 1. Cyt. za: E. Baniecka, Krótka historia feminizmu jako ruchu społecznego, „Obywatelka” 2013, nr 1, s. 2.
• 2. Cyt. za: S. Walczewska, Damy, rycerze i feministki, Kraków 1999, s. 17.
• 3. Tamże, s. 20.
• 4. Eleonora Ziemięcka, pierwsza polska filozofka, należała do warszawskiej grupy kobiet nazywanych „Entuzjastkami”. Napisała książkę Myśli o wychowaniu kobiet wydaną w 1843 roku, która po raz pierwszy dotknęła tematu reformy kobiecego wychowania przez połączenie rozwoju umysłu z uczuciem.
• 5. Wanda Żeleńska, żona kompozytora Władysława Żeleńskiego, matka Tadeusza Boya-Żeleńskiego. Była zaprzyjaźniona z Narcyzą Żmichowską, o czym świadczy zachowana korespondencja – 185 listów. Tej przyjaźni Boy-Żeleński poświęcił znaczną część książki Ludzie żywi. Natomiast ich korespondencję wydał drukiem w roku 1930 pod tytułem Narcyssa i Wanda.
• 6. S. Walczewska, Damy, rycerze i feministki, dz. cyt., s. 23.
• 7. Cyt. za: M. Sikorska-Kowalska, Historia politycznej emancypacji polskich kobiet, Pabianice 2009, s.10.
• 8. Cyt. za: S. Walczewska, dz. cyt., s. 73–74.
• 9. Tamże, s. 68–80.
• 10. Cyt. za: M. Sikorska-Kowalska, dz. cyt., s.13.
• 11. S. Walczewska, dz. cyt., s. 176–180.
• 12. Cyt. za: M. Sikorska-Kowalska, dz. cyt., s.18.
• 13. Tamże.
• 14. Cyt. za: D. Kałwa, Kobieta aktywna w Polsce międzywojennej, Kraków 2001, s. 29.
• 15. Tamże, s. 25–39.
• 16. Cyt. za: T. Boy-Żeleński, Jak skończyć z piekłem kobiet?, [w tegoż:] Świadome macierzyństwo [fragmenty książki dostępne online]
• 17. E. Baniecka, O kobiecie, zazdrości, płci i prawie do aborcji, „Obywatelka” 2014, nr 1, s. 10–11.
• 18. Cyt. za: tamże s. 11.
• 19. S. Walczewska, dz. cyt., s. 11.
• 20. Cyt. za: tamże, s. 65.
• 21. Cyt. za: I. Lis, Krótka historia feminizmu jako ruchu społecznego, „Obywatelka” 2013, nr 1, s. 2.
• 22. I. Lis, dz. cyt., s. 1–3.
• 23. Cyt. za: M. Ksieniewicz, Specyfika polskiego feminizmu, „Kultura i Historia” 2004, nr 6, s. 7 [dostęp online]
• 24. Cyt. za: S. Walczewska, dz. cyt., s. 62.
• 25. Tamże, s. 114.
• 26. Ustawa z dnia 7 stycznia 1993o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (Dz. U. z 1993 r. Nr 17, poz. 78) ograniczyła dostęp do aborcji. Od tej pory legalnego przerwania ciąży można dokonywać jedynie przy zaistnieniu określonych przesłanek.
• 27. Pro-life to określenie organizacji i ruchów społecznych prowadzących działalność edukacyjną, wychowawczą i naukową służącą obronie życia człowieka od poczęcia do naturalnej śmierci. Udzielają one pomocy m.in. rodzinom wielodzietnym, dysfunkcyjnym oraz rodzicom samotnie wychowującym dzieci, usiłują też oddziaływać na ustawodawstwo dotyczące takich kwestii jak aborcja, eutanazja, klonowanie czy stosowanie kary śmierci, aczkolwiek w powszechnym odczuciu społecznym kojarzone są głównie ze sprzeciwem wobec aborcji.
• 28. Pro-choice znaczy: za wyborem, na rzecz wyboru. Jest to określenie organizacji i ruchów społecznych opowiadających się przede wszystkim za legalizacją aborcji. Odwołują się do praw człowieka, m.in. o decydowaniu o swoim życiu, prywatności, przedstawiają dobro rodziny jako sprawę nadrzędną (nawet nad dobrem płodu), uważają, iż płód/ embrion nie jest istotą ludzką i stanowi jedynie część ciała kobiety. Pro-Choice przy propagandzie swoich poglądów często wskazują na rozmaite patologie społeczne, takie jak porzucanie noworodków, dzieciobójstwo czy podziemne aborcje, zakładając, że przy legalnym przerywaniu ciąży liczba tego typu zjawisk znacząco spadnie. I. Lis, Krótka historia feminizmu jako ruchu społecznego, „Obywatelka” 2013, nr 1, s. 1–3.
• 29. Cytat pochodzi z tekstu zamieszczonego na stronie internetowej Partii Kobiet www.partiakobiet.com.pl
• 30. M. Poprzęcka, Pochwała malarstwa, Gdańsk 2000, s. 206.
• 31. I. Kowalczyk, Matki-Polki, Chłopcy i Cyborgi... sztuka i feminizm w Polsce, Poznań 2010, s. 135–136.
• 32. Tamże, s. 147
• 33. Cyt. za: B. Czubak, Sztuka kobiet?, „Format” 1992, nr 3–4(8–9), s. 42.
• 34. M. Kitowska-Łysiak, Alina Szapocznikow: życie i twórczość, www.culture.pl
• 35. Cyt. za: G. Dziamski, Sztuka u progu XXI wieku, Poznań 2001, s. 93.
• 36. Cyt za: M. Pinińska-Bereś, Jak to jest z tym feminizmem?, [w:] Sztuka kobiet, red. J. Ciesielska i A. Smalcerz, Bielsko-Biała 2000, s. 194–195.
• 37. D. Buczak, Różowa rewolta, „Wysokie Obcasy” 2008, [dostęp online].
• 38. Cyt. za: tamże.
• 39. Cyt. za: A. Sobota, Twórczość Natalii LL – lata 60., [dostęp online].
• 40. Cyt za: A. Kwiecień, Egzystencje intymności w obrazach Natalii LL, Obieg.pl 2011 [dostęp online].
• 41. Cyt. za: A. Sobota, Twórczość Natalii LL – lata 70., www.nataliall.com
• 42. I. Kowalczyk, Feminizm w sztuce polskich artystek, [dostęp online].
• 43. I. Kowalczyk, Matki-Polki... dz. cyt., s. 138.
• 44. Cyt za: A. Kwiecień, Egzystencje intymności w obrazach Natalii LL, Obieg. pl 2011 [dostęp online].
• 45. E. Gorządek, Ewa Partum – życie i twórczość, [dostęp online]. Culture.pl 2014 [dostęp online].
• 46. I. Kowalczyk, Matki-Polki... dz. cyt., s. 140–141.
• 47. Cyt. za: I. Kowalczyk, Ambiwalentne piękno, Obieg.pl 2010, [dostęp online].
• 48. Cyt. za: N. Kaliś, Histeria jednego performance, „Arteon” 2007, nr 10(90), s. 28–30.
• 49. Tamże, s. 28–30.
• 50. Zaproszenie na warsztaty performerskie Reproducing the Past, Obieg.pl 2006, [dostęp online].
• 51. Cyt. za: E. Gorządek, Ewa Partum – życie i twórczość, Culture.pl 2014, [dostęp online].
• 52. I. Kowalczyk, Matki-Polki... dz. cyt., s. 141.
• 53. Cyt. za: A. Jakubowska, A jednak najważniejsze pytanie brzmi: „A Ja?”. O twórczości Izabelli Gustowskiej, [w:] Sztuka kobiet, dz. cyt., s. 122.
• 54. Cyt. za: M. Kitowska-Łysiak, Izabella Gustowska, Culture.pl 2014, [dostęp online].
• 55. I. Kowalczyk, Matki-Polki... dz. cyt., s. 143–144.
• 56. A. Jakubowska, A jednak najważniejsze pytanie brzmi: „A Ja?” ..., dz. cyt., s. 122– 127.
• 57. Cyt. za: M. Kitowska-Łysiak, Izabella Gustowska, dz. cyt.
• 58. Cyt. za: I. Kowalczyk, Tożsamość zapisana ciałem, [w:] Sztuka kobiet, dz. cyt., s. 171.
• 59. Z. Kulik, Połowa świata, [w:] Sztuka kobiet, dz. cyt., s. 184.
• 60. Tamże, s. 184.
• 61. I. Kowalczyk, Matki-Polki... dz. cyt.,s. 145–146.
• 62. I. Kowalczyk, Kobieta, który patrzy, „Kwartalnik Literacki” 1999, nr 1, [dostęp online].
• 63. P. Leszkowicz, Sztuka a płeć. Szkic o współczesnej sztuce polskiej, „Magazyn Sztuki” 1999, nr 22, [wydanie archiwalne, dostęp online].
• 64. Zdanie to znajduje się w komentarzach do jego książki Ziemia jałowa, do cz. III Kazanie ogniste.
• 65. I. Kowalczyk, Matki-Polki... dz. cyt., s. 146.
• 66. P. Leszkowicz, dz. cyt.
• 67. Cyt. za: I. Kowalczyk, „Grzech pierworodny” – domniemany projekt rzeczywistości wirtualnej Alicji Żebrowskiej – pomiędzy sztuką a pornografią, [dostęp online].
• 68. Tamże.
• 69. Cyt. za: I. Kowalczyk, Tożsamość zapisana ciałem, [w:] Sztuka kobiet, dz. cyt., s. 168.
• 70. Tamże, s. 166–170.
• 71. „Ciała wykluczone” – cyt. za: I. Kowalczyk, Sztuka krytyczna – wybrane zagadnienia, [dostęp online]. Zob. także: I. Kowalczyk, Kozyra, czyli problem , „Magazyn Sztuki” 1999, nr 22, [wydanie archiwalne, dostęp online].
• 72 I. Kowalczyk, Sztuka krytyczna..., dz. cyt.
• 73. Cyt. za: B. Czubak, W zmienionej roli, miejscu, płci..., [w:] Sztuka kobiet, dz. cyt. s. 133.
• 74. Tamże, s. 132–134.
• 75. I. Kowalczyk, Kozyra, czyli problem, dz. cyt.
• 76. Cyt. za: B. Czubak, dz. cyt., s. 134.
• 77. Tamże, s. 134.
• 78. K. Sienkiewicz, Katarzyna Górna, Culture.pl 2006, [dostęp online].
• 79. Tamże.
• 80. A. Żmijewski, Drżące ciała. Rozmowy z artystami, Kraków 2006, s. 91.
• 81. Cyt. za: M. Ujma, Strach przed śmiesznością, [w:] Sztuka kobiet, dz. cyt., s.82–83.