Амбивалентная природа радуги в поверьях Центральной России

• Authors: Добровольская Варвара Е.

Title variants

EN

Towards the question of the ambivalent nature of rainbow in Central Russia

• Languages of publication: RU

Abstracts

PL

W artykule przedstawiono eufemistycznie nazwy tęczy funkcjonujące w rejonie włodzimierskim. Stwierdzono, że wiele z tych nazw zawiera komponenty odbijające pozytywne cechy i konotacje tęczy, podczas gdy inne nazwy dla tego samego zjawiska oddają jego naturę w potocznym myśleniu niebezpieczną i szkodliwą. O ile w pozytywnym aspekcie tęcza jest tylko atrybutem jakiejś osoby boskiej lub świętej, o tyle negatywne cechy tęczy mogą mieć charakter demoniczny. Autorka porównuje miejsca, gdzie różne nazwy są utrwalone, i stwierdza, że dystrybucja pewnych terminów współgra z obszarem funkcjonowania pewnych wątków z legend o tęczy. Stwierdzona ambiwalencja tęczy jest raczej późna. W czasach przedchrześcijańskich była wiązana z negatywnie wartościowanymi demonami i miała swoje zaplecze mitologiczne, zaś pozytywne konotacje tęczy są związane z mitologią chrześcijańską, w której tęcza jest traktowana jako atrybut Boga, Jego Matki i świętych.

EN

The author explores the euphemistic names for the rainbow in the Vladimir area, Russia. It is noted that many of these names include components reflecting positive features and connotations of the rainbow, while other names point to the harmful and dangerous nature of the rainbow in the people’s colloquial understanding. While in its positive form the rainbow is only an attribute of a saint person, as a negative object the rainbow can be a powerful demonic being. The author compares places where various names for the rainbow are used and concludes that the distribution of a certain term substantially coincides with the existence of specific types of legends about the rainbow. The ambivalence of the rainbow in traditional culture came rather late: in pre-Christian times, it was regarded as a negative demonic being (and as an element of the system of associations linked to the “basic myth”), while all positive connotations of the rainbow are linked with Christian mythology and treat the rainbow not as an independent being but as an attribute and property of God, His Mother, angels and saints.

Keywords

PL

nazwy eufemistyczne; tęcza; konotacje tęczy; wierzenia centralnej Rosji

EN

euphemisms; rainbow; connotations of rainbow; beliefs in central Russia

• Publisher: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
• Journal: Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
• Year: 2011
• Volume: 23
• Pages: 205-216

Contributors

author

Добровольская Варвара Е.

• Instytut Literatury Światowej RAN, kierownik folklorystycznoetnograficznego oddziału Państwowego Republikańskiego Centrum Folkloru Rosyjskiego

References

• Быт – Быт великорусских крестьян-землепашцев. Описание материалов этнографического бюро князя В. Н. Тенешева. (На примере Владимирской губернии). СПб., 1993.
• Владимирская деревня – Традиционный фольклор Владимирской деревни в записях 1963–1969 годов. М., 1972.
• Добровольская В. Е. Обряды совершеннолетия у девушек и суеверные представления, связанные с месячными // Фольклор Судогодского края. М., 1999. С. 178–180.
• Добровольская В. Е. Обряды совершеннолетия девушек // Традиционная культура Гороховецкого края. М., 2004. С. 121–123.
• Иванов В. В., Топоров В. Н. Исследования в области славянских древностей. М., 1974.
• Кабайда А. Б. Iз спостережень над захiдноукраïнськими лексичними дiалектизмами // Вiсник, Львiвський держ. унив. Серiя фiлол. Львiв. 1966. Вип. 4. С. 88–93.
• Невский Н. А. Представление о радуге, как о небесном змее // Сергею Федоровичу Ольденбургу. К пятидесятилетию научно-общественной деятельности 1882–1932. Л., 1934. С. 367–376.
• Неподкупный А. П. «Пояс» – одно из названий радуги в атласах балтийских и славянских языков // Baltistica. Vilnius, 1969. Т. I (1). S. 69–76.
• Страхов А. Б. К балто-славянским семасиологическим параллелям (названия радуги) // Балто-славянские этно-языковые отношения в историческом и ареальном плане: Тез. докл. второй балто-слав. конф. Москва, 29 ноября – 2 декабря 1983 г. М., 1983. С. 44–45.
• Толстой Н. И. Из географии славянских слов. 8. Радуга // Толстой Никита И. Избр. тр. Т. 1. Славянская лексикология и семасиология. М., 1997. С. 168–216.
• ЦРФ – Архив аудиозаписей Государственного республиканского Центра Русского фольклора (до 2007 г.)
• ЦРФ-Р-Э – Архив рукописных материалов Государственного республиканского Центра Русского фольклора (до 2007 г.)
• АЦРФЭ – Архив Государственного республиканского Центра русского фольклора (с 2007 г.)
• Koseska V. Bułgarskie słownictwo meteorologiczne na tle ogólnosłowiańskim. Wrocław; Warszawa; Kraków; Gdańsk, 1972.
• Kupiszewski W. Słownictwo meteorologiczne w gwarach i historii języka polskiego. Wrocław; Warszawa; Kraków, 1969.
• Reczkowa B. Tęcza i synonymy // Język polski. 1967. XLVII, nr 1. S. 60–71.
• Rokaite B. Vaivorykštes pavadinimai lietuviu kalbos termese // Lietuvos TSR Mokslu Akademijos darbai. Serja A, 2 (15). Vilnius, 1963. P. 275–279.