Dzieje Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim i północnym do 1945 roku. Zarys problemu

• Authors: Wejman Grzegorz

Title variants

EN

The history of the Catolic Church in Western and North Pomerania until 1945. Outline of the problem

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Dzieje Kościoła katolickiego na Pomorzu Zachodnim i północnym przechodziły zmienne koleje losu. Biskupstwo poznańskie, a potem metropolia gnieźnieńska zapewniały przestrzeń do coraz prężniejszego rozwoju Kościoła katolickiego. W tę przestrzeń należy wpisać także biskupstwa pruskie oraz diecezję chełmińską z metropolii ryskiej. Niestety, protestantyzm, który w XVI wieku zaistniał w Niemczech, dosięgnął wiele krajów europejskich, w tym również Księstwo Pomorskie, a z nim pomorski Kościół oraz Prusy i tamtejszy Kościół katolicki. Następne 400 lat charakteryzuje się ciągłym zmaganiem się o utrzymanie i odbudowę struktur organizacji Kościoła katolickiego i granic Polski, niestety, straconych w kolejnych rozbiorach. Rok 1945 przyniósł nową rzeczywistość polityczną, a zarazem kościelną. Odradzanie się Kościoła katolickiego w czasach reformacji umożliwiło jego pełny rozkwit po 1945 roku – ziemie te stały się polskie i katolickie.

EN

The history of the Catholic Church in Western Pomerania and North undergone vicissitudes. Bishopric in Poznan, Gniezno metropolis and then provide space for more robuster development of the Catholic Church. In this space should be entered Prussian bishopric and diocese of Chelmno from the metropolis of Riga. Unfortunately, Protestantism, which in the sixteenth century arisen in Germany, reached many European countries, including the Duchy of Pomerania, and with it the Church of Pomerania and Prussia, and the local Catholic Church. The next 400 years is a constant struggle for the maintenance and restoration of the organizational structures of the Catholic Church and the Polish border, but lost in successive partitions. The year 1945 brought a new political reality, and yet the church. Revival of the Catholic Church during the Reformation resulted in full bloom after 1945. – These lands have become Polish and Catholic

Keywords

PL

Kościół katolicki; Pomorze; biskupstwa; duszpasterstwo; organizacja kościelna

EN

the Catholic Church; Pomerania; the bishopric; pastoral care; church organization

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
• Journal: Colloquia Theologica Ottoniana
• Year: 2016
• Issue: 2
• Pages: 217-238

Contributors

author

Wejman Grzegorz

References

• Archiwum Diecezji Zielonogórsko-Gorzowskiej, Kronika 10-lecia parafi i ordynariatu gorzowskiego, t. V, nr 144, Historia pierwszego dziesięciolecia parafi i Międzyrzecz Wlkp.
• Archiwum Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Szczecińskiego, Odpis Bulli papieża Kaliksta III, Rzym, 29 maja 1456 roku.
• Bullarium Poloniae, wyd. I. Sułkowska-Kuraś, S. Kuraś, t. I, Rzym 1982, nr 11 i 29.
• Codex Pomeraniae Diplomaticus, wyd. K.F.W. Hasselbach, J.G.L. Kosegarten, t. I, Greifswald 1843–1852.
• Ebonis, Vita Sancti Ottonis Episcopi Babenbergensis, wyd. J. Wikarjak, MPH, seria 2, t. VII, cz. 2, Warszawa 1969.
• Herbordi, Dialogus de Vita Ottonis Episcopi Babenbergensis, wyd. J. Wikarjak, MPH, seria 2, t. VIII, cz. 3, Warszawa 1974.
• Pommersches Urkundenbuch, t. I, Szczecin 1868.
• Sancti Ottonis Episcopi Babenbergensis Vita Priefl igensis, wyd. J. Wikarjak, MPH, seria 2, t. VII, cz. 1, Warszawa 1966.
• Thietmar, Kronika, z łac. przetłumaczył, wstępem poprzedził i komentarzem opatrzył M.Z. Jedlicki, Poznań 1953.
• Abraham W., Organizacja Kościoła w Polsce do połowy wieku XII, Poznań 1962.
• Baciński A., Polskie duchowieństwo katolickie w Wolnym Mieście Gdańsku 1919–1939, „Studia Gdańskie” 1 (1973), s. 7–117.
• Banaszak M., Historia Kościoła katolickiego, t. II: Średniowiecze, Warszawa 2009.
• Banaszak M., O początkach biskupstwa poznańskiego dyskusyjnie, Poznań 2002.
• Biskup M., Labuda G., Dzieje Zakonu krzyżackiego w Prusach, Gdańsk 1986.
• Boockmann H., Zakon krzyżacki, Warszawa 1998.
• Boras Z., Uniwersytet w Gryfi i (Greifswaldzie) i jego znaczenie dla Pomorza Zachodniego, w: J. Kochanowska (red.), Trzebiatów – spotkania pomorskie – 2006 r., Szczecin 2007, s. 21–29.
• Chojnacki G., Ewangelia nadziei. Jan Paweł II i Benedykt XVI o Europie, „Przegląd Zachodni” 2005, nr 4, s. 193–204.
• Chorzępa M., Krótki rys historyczny biskupstwa lubuskiego, „Gorzowskie Wiadomości Kościelne” 1961, nr 9, s. 308–319.
• Dratwa B., Zakony na przestrzeni wieków w granicach obecnej diecezji gorzowskiej, „Gorzowskie Wiadomości Kościelne” 1976, nr 1, s. 32–39.
• Frankiewicz B., Średniowieczne pielgrzymki na Pomorzu Zachodnim, „Kościół nad Odrą i Bałtykiem” 1996, nr 8, s. 20.
• Gall Anonim, Kronika polska, tłum. R. Grodecki, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk– Łódź 1989.
• Holzapfel H., Kościół między Odrą a Bałtykiem, Olsztyn 1990.
• Holzapfel H., Reinbern, pierwszy biskup Pomorza, w: I. Jeż (red.), W 1000-lecie powstania biskupstwa w Kołobrzegu, Koszalin 2000, s. 13–46.
• Kumor B., Chełmińska diecezja, [hasło w:] Encyklopedia katolicka, t. III, Lublin 1985, kol. 113–123.
• Kumor B., Granice metropolii i diecezji polskich (966–1939), „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 1969, t. XVIII, s. 289–352.
• Kumor B., Granice metropolii i diecezji polskich (968–1939), „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 1969, t. XIX, s. 271–351.
• Kumor B., Historia Kościoła w Polsce, t. I, Poznań 1974.
• Kumor B., Ustrój i organizacja Kościoła katolickiego w okresie niewoli narodowej 1772– 1918, Kraków 1980.
• Labuda G., Początki diecezjalnej organizacji kościelnej na Pomorzu i na Kujawach w XI i XII wieku, Zapiski Historyczne” 23 (1968), z. 3, s. 19–60.
• Liedtke A., Zarys dziejów Diecezji Chełmińskiej, „Nasza Przeszłość” 1971, t. XXXIV, s. 59–116.
• Ludat H., Bistum Lebus. Studien zur Gründungsfrage und zur Entstehung und Wirtschaftsgeschichte siener schlesisch-polnischen Besitzungen, Weimar 1942.
• Mielczarski S., Działalność misyjna Wojciecha i Ottona, „Studia Gdańskie” 1993, t. IX, s. 61–75.
• Mitkowski J., Pięciu Braci Męczenników, „Ecclesiastica” 1997, nr 1, s. 257.
• Nowacki J., Początki biskupstwa poznańskiego, Poznań 2000.
• Nowogrodzki S., Walka o biskupstwo kamieńskie za Kazimierza Wielkiego, „Jantar” 2 (1938), z. 4 (8), s. 209–218.
• Pater J., Z dziejów wrocławskiego Kościoła, Wrocław 1997.
• Pietkowski P., Biskupstwo pomorskie jako początek biskupstwa kamieńskiego, Wrocław 2015.
• Prokop K.R., Biskupi zachodniopomorscy (X–XX w.), Koszalin 2003.
• Rymar E., Biskupi – mnisi – reformatorzy. Studia z dziejów diecezji kamieńskiej, Szczecin 2002.
• Steckiewicz J., Kościół katolicki w obwodzie kaliningradzkim w latach 1945–2009, Kraków 2013.
• Strzelczyk J., Apostołowie Europy, Warszawa 1997.
• Sułkowski Z., Początki biskupstwa lubuskiego, „Sprawozdania z Czynności Towarzystwa Naukowego KUL” 10 (1960), s. 193–199.
• Sułkowski Z., Początki Kościoła polskiego, w: J. Kłoczowski (red.), Kościół w Polsce, t. I: Średniowiecze, Kraków 1968, s. 17–123.
• Szorc A., Dzieje diecezji warmińskiej (1243–1991), Olsztyn 1991.
• Szulist W., Przeszłość obecnych obszarów Diecezji Pelplińskiej 1972–1920, t. II, Pelplin 2000.
• Tyc T., Polska i Pomorze za Krzywoustego, w: T. Tyc, Z średniowiecznych dziejów Wielkopolski i Pomorza, red. i posłowie J.M. Piskorski, Poznań 1997.
• Umiński J., Rola Bolesława Krzywoustego w uchrześcijanieniu Zachodniego Pomorza, „Collectanea Theologica” 22 (1950/1951), s. 18–42.
• Walicki J., Przynależność metropolitalna biskupstwa kamieńskiego i lubuskiego na tle rywalizacji Magdeburga i Gniezna, Lublin 1960.
• Weiss A., Biskupstwa bezpośrednio zależne od Stolicy Apostolskiej w średniowiecznej Europie, Lublin 1992.
• Weiss A., Organizacja diecezji lubuskiej w średniowieczu, Lublin 1977.
• Weiss A., Terytorium diecezji lubuskiej w średniowieczu, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne KUL” 1973, z. 4, s. 83–99.
• Wejman G. (red.), Święty Otton z Bambergu – ewangelizator Pomorza. Jego kult do czasów współczesnych, „Studia i Rozprawy” [Szczecin] 2004, nr 2.
• Wejman G., Szczecińska Kapituła Kolegiacka św. Piotra/Mariacka w gronie kapituł biskupstwa kamieńskiego, w: A. Krzystek, G. Wejman (red.), Dwa Jubileusze. 825-lecie konsekracji kościoła św. Jakuba Apostoła w Szczecinie. 750-lecie powołania Szczecińskiej Kapituły Kolegiackiej, „Studia i Rozprawy” [Szczecin] 2014, nr 35, s. 143–170.
• Wiśniewski J., Dzieje diecezji pomezańskiej (do 1360 r.), Elbląg 1993.
• Wiśniowski E., Bractwa religijne na ziemiach polskich w średniowieczu, „Roczniki Humanistyczne” 1969, t. XVII, z. 2, s. 51–81.
• Wyczawski H.E., Przygotowanie do studiów w archiwach kościelnych, Kalwaria Zebrzydowska 1989.
• Zawadzki W., Zakony w Pomezanii w XVII–XIX wieku, Olsztyn–Elbląg 2013.