Wczesne kino jako spektakl. Przykład niemiecki

• Authors: Andrzej Dębski

Title variants

EN

Early Film as a Spectacle. The German example

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Wychodząc z założenia, że „wczesne kino to późna forma historycznej sztuki projekcji”, zakorzeniona w kulturze latarni magicznych oraz teatrów variétés, autor wskazuje na cechy seansów kinematograficznych, które nadawały im charakter spektaklu: komentowanie wydarzeń dziejących się na ekranie, towarzyszenie muzyczne, interakcje z publicznością, jak też samych widzów między sobą oglądających krótkie filmy w strukturze numerowej. Model ten można odnaleźć w kinach jarmarkowych, salowych, jak też w pierwszych kinach stacjonarnych. Specyfika tych ostatnich została bliżej przedstawiona na przykładzie Wrocławia i uzupełniona o inne przykłady niemieckie. Dopiero przełom medialny, zapoczątkowany w Niemczech w latach 1910-1911, doprowadził do wykształcenia się indywidualnego widza śledzącego narrację filmów pełnometrażowych.

EN

Taking the assumption that “early films are a late form of the historical art of projection”, rooted in the culture of magical lanterns and variétés theatres, as a starting point, the author points to the features of the cinematographic shows, that gave them the character of a spectacle: commenting the action on the screen, musical accompaniment, interactions with the audience, and the interactions between members of the audience themselves, while watching sets of short films forming a larger whole. This model can be found in country fair travelling cinemas (also in rented halls), as well as in first proper and purpose-built cinemas. The character of this last category is presented more closely using the example of cinemas from Wrocław, and is supplemented by a discussion of other German examples. It is only the media breakthrough, that began in Germany in the years of 1910-1911, that lead to the individual viewer following the narration of feature length films.

Keywords

PL

Wrocław; Kino niemieckie; historia kina

EN

Wrocław; German Cinema; history of cinema

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Kwartalnik Filmowy
• Year: 2014
• Issue: 85
• Pages: 73-86

Contributors

author

Andrzej Dębski

• Willy Brandt Center for German and European Studies, Uniwersytet Wrocławski

References

• Altenloh, E. 1914. Zur Soziologie des Kino. Die Kino-Unternehmung und die sozialen Schichten ihrer Besucher. Jena.
• Bierausschank in kinematographischen Theatern, 1907. „Der Kinematograph” 27.01.
• Biskupski, Łukasz. 2013. Miasto atrakcji. Narodziny kultury masowej na przełomie XIX i XX wieku. Warszawa.
• Braun B., K. Eifer 2002. „Kommt all heirönn zum Marzens Pitt”. Kinoerlebnisse mit dem Filmerklärer Peter Marzen. „Neues Trierisches Jahrbuch” 42.
• Burrows, J. 2013. „The Great Asta Nielsen”, „The Shady Exclusive” and the Birth of Film Censorship in Britain, 1911-1914. W: M. Loiperdinger, U. Jung (red.). Importing Asta Nielsen: The International Film Star in the Making 1910-1914. „KINtop. Studies in Early Cinema 2”. New Barnet.
• Châteauvert, Jean. 1996. Das Kino im Stimmbruch. „KINtop. Jahrbuch zur Erforschung des frühen Films” 5.
• Dębski, Andrzej. 2009. Historia kina we Wrocławiu. Wrocław.
• Dębski, Andrzej. 2012. „Otchłań” w Warszawie. Przyczynek do opisu przełomu medialnego i diagnozy popularności Asty Nielsen na ziemiach polskich przed I wojną światową. W: K. Klejsa (red.). Polska i Niemcy. Filmowe granice i sąsiedztwa. Wrocław.
• Diederichs, Helmut H. 1996. Frügeschichte deutscher Filmtheorie. Ihre Entstehung und Entwicklung bis zum Ersten Weltkrieg. Frankfurt am Main.
• Die Wirkung der Kinomusik auf die Frau. 1916. „Der Kinematograph” 13.12.1916.
• Elsaesser, Thomas. 2002. Filmgeschichte und frühes Kino. Archäologie eines Medienwandels. München.
• Garncarz, Joseph. 2008. „Byliśmy na jarmarku”. Kina objazdowe na Śląsku przed pierwszą wojną światową. Tłum. T. Gabiś. W: A. Dębski, M. Zybura. (red.) Wrocław będzie miastem filmowym… Z dziejów kina w stolicy Dolnego Śląska. Wrocław.
• Garncarz, Joseph. 2010. Maßlose Unterhaltung. Zur Etablierung des Films in Deutschland 1896-1914. Frankfurt am Main – Basel.
• Garncarz, Joseph, Ross M. 2006. Die Siegener Datenbanken zum frühen Kino in Deutschland. „KINtop. Jahrbuch zur Erforschung des frühen Films” 14-15.
• Garncarz, Joseph. 2008. The Fairground Cinema – A European Institution W: M. Loiperdinger (red.) Travelling Cinema in Europe. Frankfurt am Main – Basel.
• Gaudreault, André, Philippe Marion. 2005. A Medium is always born twice…. „Early Popular Visual Culture” 3 (1).
• Gwóźdź, Andrzej. 2004. Technologie widzenia, czyli media w poszukiwaniu autora: Wim Wenders. Kraków.
• Hendrykowska, Małgorzata. 2012. Kronika kinematografii polskiej 1895-2011. Poznań.
• Jansen, Wolfgang. 1990. Das Varieté. Die glanzvolle Geschichte einer unterhaltenden Kunst. Berlin.
• Jossé, H. 1984. Die Entstehung des Tonfilms. Beitrag zu einer faktenorientierten Mediengeschichtsschreibung. Freiburg – München.
• Jung, Uli, Martin Loiperdinger. 2005. Besonderheiten der Mediengeschichte des frühen Films. W: U. Jung, M. Loiperdinger (red.). Geschichte des dokumentarischen Films in Deutschland, t. 1, Kaiserreich 1895-1918. Stuttgart.
• Kinematograph und Alkohol. Eine Berliner Studie. 1996. przedruk: „KINtop. Jahrbuch zur Erforschung des frühen Films” 5.
• Kinematographen und Billetsteuer. 1910. „Schlesische Zeitung” 02.03.1910.
• Krzemiński, A. 2008. Jak powstało pierwsze kino w Polsce. Jego rozwój w Polsce jak i w Rosji Carskiej. W: G. Grabowska (red.). Sto lat polskiego filmu. Kino okresu wielkiego niemowy. Część pierwsza: początki. Warszawa.
• Lange-Fuchs, Hauke. 2002. Die Reisen der Projektionskunst-Unternehmens Skladanowsky. „KINtop. Jahrbuch zur Erforschung des frühen Films” 11.
• Lipschütz, Rahel. 1961. Der Ufa-Konzern. Geschichte, Aufbau und Bedeutung im Rahmen des deutschen Filmgewerbes. Berlin.
• Loiperdinger, Martin (red.). 2011. Early Cinema Today: The Art of Programming and Live Performance „KINtop. Studies in Early Cinema 1”. New Barnet.
• Loiperdinger, Martin. 2013. „Die Duse der Kinokunst”. Asta Nielsen’s Berlin Made Brand. W: M. Loiperdinger, U. Jung (red.). Importing Asta Nielsen: The International Film Star in the Making 1910-1914, „KINtop. Studies in Early Cinema 2”. New Barnet..
• Loiperdinger, Martin. 2008. „Abgründe” („Przepaść”) – początek długometrażowych filmów fabularnych we Wrocławiu. Tłum. A. Dębski. W: A. Dębski, M. Zybura (red.) Wrocław będzie miastem filmowym… Z dziejów kina w stolicy Dolnego Śląska. Wrocław.
• Loiperdinger, Martin. 1993. Das frühe Kino der Kaiserzeit. Problemaufriß der Forschungsperspektiven. W: U. Jung (red.). Der deutsche Film. Aspekte seiner Geschichte von den Anfängen bis zur Gegenwart. Trier.
• Loiperdinger, Martin. 1998. Plädoyer für eine Zukunft des frühen Kinos. W: U. von Keiz (red.). Früher Film und späte Folgen. Restaurierung, Rekonstruktion und Neupräsentation historischer Kinematographie. Marburg.
• Loiperdinger, Martin. 2002. Sammler, Historiographie und gesellschaftlicher Bedarf. Perspektiven für die Geschichte der visuellen Medien. W: B. von Dewitz, W. Nekes (red.). Ich sehe was, was du nicht siehst! Sehmaschinen und Bilderwelten. Göttingen.
• Müller, Corinna. 1994. Frühe deutsche Kinematographie. Formale, wirtschaftliche und kulturelle Entwicklungen. Stuttgart-Weimar.
• Musikalisches aus dem Kino der Gegenwart. 1911. „Der Kinematograph” 08.03.1911.
• Nowak, Kurt. 2008. Z moich wrocławskich wspomnień filmowych. Tłum. M. Zybura. W: A. Dębski, M. Zybura (red.). Wrocław będzie miastem filmowym… Z dziejów kina w stolicy Dolnego Śląska. Wrocław.
• Olechnicki, Krzysztof. 2013. Uwagi o kulturze wizualnej w ujęciu socjologiczno-antropologicznym. „Dyskurs” 16.
• Rossell, Deac. 1995. A Chronology of Cinema 1889-1896. „Film History. An International Journal” 7 (2).
• Rossell, Deac. 1997. Jenseits von Messter – die ersten Berliner Kinematographen-Anbieter, „KINtop. Jahrbuch zur Erforschung des frühen Films” 6.
• Rossell, Deac. 2002. Die Laterna Magica. W: B. von Dewitz, W. Nekes (red.). Ich sehe was, was du nicht siehst! Sehmaschinen und Bilderwelten. Göttingen.
• Rupprecht. 1907. Schuljugend und Kinematograph. „Breslauer General-Anzeiger” 22.12.1907.
• Rupprecht. 1908. Schuljugend und Kinematograph. „Breslauer General-Anzeiger” 06.01.1908.
• Schlüpmann, Heide. 1993. Ein feministischer Blick. Dunkler Kontinent der frühen Jahre. W: W. Jacobsen, A. Kaes, H.H. Prinzler (red.). Geschichte des deutschen Films. Stuttgart – Weimar.
• Screen Culture and the Social Question 1880-1914. 2014. W: L. Vogl-Bienek, R. Crangle (red.) „KINtop. Studies in Early Cinema 3”. New Barnet.
• Shail, Andrew. 2013. Introduction. Cinema’s second birth. „Early Popular Visual Culture” 11 (2).
• Skladanowsky, Emil. 1993. Das Bioscop und seine Vorgeschichte. W: B. Cantow (red.). Max Skladanowsky und die Erfindung des Kinos. Berlin.
• Steffan, G. 1968. „Weeβte noch damals – Dein Kino!”. „Der Schlesier” 26.
• Teinert, F. 1958. Das „Cinematographentheater”. Eine Breslauer Jugenderinnerung. „Der Schlesier” 5.
• Vogl-Bienek, Ludwig. 1999. Skladanowsky und die Nebelbilder. „KINtop. Jahrbuch zur Erforschung des frühen Films” 8.
• Ze wspomnień starego kinooperatora. Tłum. M. Zybura. W: A. Dębski, M. Zybura (red.). Wrocław będzie miastem filmowym… Z dziejów kina w stolicy Dolnego Śląska. Wrocław.