Interakcyjne zachowania osób z afazją

• Authors: Panasiuk Jolanta

Title variants

EN

Interactive Behaviors of Aphasic Persons

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Paradygmat objawów afatycznych jest z jednej strony warunkowany regułami rozpadu danego systemu językowego, z drugiej zaś strony – przyjętymi przez chorych strategiami komunikacyjnymi, przez co komunikacja w przypadkach afazji jest wypadkową dwu procesów: dezintegracji i kompensacji. Strategie kompensacyjne decydują o możliwościach interakcyjnych chorych z afazją i są podstawą do budowania procedur postępowania logopedycznego. Specyfika interakcji, w której uczestniczą osoby z afazją, wiąże się ze swoistym wykorzystaniem trzech elementów: 1) zwerbalizowanego (tekstu, tekstu patologicznego) lub niewerbalnego komunikatu; 2) wypowiedzi o komunikacie (metatekstu w funkcjach (a) organizacji komunikatu oraz (b) statusu semiotycznego użytych środków); 3) wiedzy nadawcy i odbiorcy wynikającej z uwarunkowań tekstowych oraz pozatekstowych (kontekstu tekstowego, językowego i sytuacyjnego). Podejście interakcyjne w badaniach nad afazją pozwala ujmować te trzy kategorie interakcyjne: TEKST, metaTEKST i konTEKST w sposób dynamiczny i przestrzenny. Badanie struktury interakcji polega na odkryciu reguł transformacji TEKSTU, metaTEKSTU i konTEKSTU decydujących o dynamice i skuteczności interakcji. Analiza zachowań interakcyjnych osób z afazją leży u podłoża procedur diagnozy i terapii zaburzeń afatycznych.

EN

The paradigm of aphasic symptoms is on the one hand determined by the rules of the breakdown of a language system, while on the other hand – by communication strategies adopted by patients, whereby communication in aphasia cases is the result of two processes: disintegration and compensation. Compensatory strategies determine the interactive capabilities of aphasic patients and are the basis for building up procedures of logopedic management. The specificity of interaction participated in by aphasic persons involves special use of three elements: 1) verbalized (text, pathological text) or non-verbal message; 2) utterances about the message (metatext in the functions of (a) message organization and (b) the semiotic status of the features used); 3) the sender’s and receiver’s knowledge resulting from textual and nontextual determinants (textual, linguistic and situational context). The interactive approach in studies on aphasia allows one to present the three interactive categories: text, metatext, and context in dynamic and spatial terms. The investigation of the structure of interaction consists in discovering the rules of transformation of text, metatext and context which decide the dynamics and efficacy of interaction. The analysis of empirical material results in the construction of a model of interactive behaviors in aphasic persons and procedures for diagnosis and treatment of aphasic disorders.

Keywords

PL

interakcja; uszkodzenia mózgu; zaburzenia mowy; strategie komunikacyjne; tekst; metatekst; kontekst

EN

interaction; brain damages; speech disorders; communication strategies; text; metatext; context

• Publisher: Polskie Towarzystwo Logopedyczne
• Journal: Logopedia
• Year: 2020
• Volume: 49
• Issue: 2
• Pages: 121-151

Dates

published

2021-06-02

Contributors

author

Panasiuk Jolanta

• Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie Katedra Logopedii i Językoznawstwa Stosowanego

References

• Allport G.W., 1961, Pattern and growth in personality, New York.
• Andrzejewski B., 1984, Aktywistyczne koncepcje języka a rzeczywistość pozajęzykowa, „Poznańskie Studia z Filozofii i Nauki”, 10, s. 93–118.
• Austin J.L., 1993, Mówienie i poznawanie. Rozprawy i wykłady filozoficzne, przeł. B. Chwedeńczuk, Warszawa.
• Awdiejew A., 2004, Gramatyka interakcji werbalnej, Kraków.
• Barthes R., 1992, Teoria tekstu, przeł. A. Milecki [w:] Współczesna teoria badań literackich za granicą. Antologia, red. H. Markiewicz, t. 4, cz. 2, Kraków, s. 189–208.
• Bartmiński J., 1993, Styl potoczny, [w:] Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, red. J. Bartmiński, t. 2: Współczesny język polski, Wrocław, s. 115–134.
• Bartmiński J., 1998, Tekst jako przedmiot tekstologii lingwistycznej, [w:] Tekst. Problemy teoretyczne, red. J. Bartmiński, B. Boniecka, Lublin, s. 9–25.
• Bartmiński J., Niebrzegowska-Bartmińska S., 2009, Tekstologia, Warszawa.
• Berger P.L., Luckmann T., 1983, Społeczne tworzenie rzeczywistości, przeł. J. Niżnik, Warszawa.
• Bogusławski A., 1983, Słowo o zdaniu i o tekście, [w:] Tekst i zdanie. Zbiór studiów, red. T. Dobrzyńska, E. Janus, Wrocław, s. 7–23.
• Boniecka B., 1999, Lingwistyka tekstu. Teoria i praktyka, Lublin.
• Bralczyk J., 1978, O leksykalnych wyznacznikach prawdziwościowej oceny sądów, Katowice.
• Bühler K., 2004, Teoria języka, przeł. J. Koźbiał, Kraków.
• Chomsky N., 2000, New Horizons in the Study of Language and Mind, Cambridge.
• Daneš F., 1974, Semantyczna i tematyczna struktura zdania i tekstu, przeł. M.R. Mayenowa, [w:] Tekst i język. Problemy semantyczne, red. M.R. Mayenowa, Wrocław, s. 23–40.
• Dijk van T., Kintsch W., 1983, Strategies of Discourse Comprehension, New York.
• Gadamer H.G., 2004, Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej, przeł. B. Baran. Warszawa.
• Grabias S., 1997, Język w zachowaniach społecznych, Lublin.
• Grabias S., 2007, Język, poznanie, interakcja. Mowa. Teoria – Praktyka, [w:] Język, interakcja, zaburzenia mowy. Metodologia badań, red. T. Woźniak, A. Domagała, t. 2, Lublin, s. 355–377.
• Greimas A.J., 1989, Gramatyka narracyjna i analiza typów mowy, [w:] Rytuał i narracja, red. E. Leach, A.J. Greimas, przeł. M. Buchowski, A. Grzegorczyk, E. Umińska-Plisenko. Warszawa, s. 99–167.
• Grucza F., 1993, Zagadnienia ontologii lingwistycznej. O językach ludzkich i ich (rzeczywistym) istnieniu, [w:] Opuscula Logopaedica in honorem Leonis Kaczmarek, Lublin, s. 25–47.
• Halliday M.A.K., 1994, An Introduction to Functional Grammar, London.
• Jakobson R., 1989, W poszukiwaniu istoty języka, t. 1–2, przeł. M.R. Mayenowa, Warszawa.
• Kalisz R., 1993, Pragmatyka językowa, Gdańsk.
• Kałkowska A., 1996, Poziomy tekstu, czyli polifonia druga, [w:] Styl a tekst, red. S. Gajda, M. Balowski, Opole, s. 61–68.
• Labov W., 1983, The Study of Language on Its Social Context, [w:] Language and Social Context, red. P.P. Giglioli, Baltimore, s. 283–308.
• Lubaś W., 1986, Istota potoczności, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego”, 40, s. 85–89.
• Lyons J., 1989, Semantyka, t. 2, przeł. A. Weinsberg, Warszawa.
• Malinowski B., 1935/1987, Ogrody koralowe i ich magia. Język magii i ogrodnictwa, przeł. B. Leś, Warszawa.
• Marody M., 1987, Technologie intelektu. Językowe determinanty wiedzy potocznej i ludzkiego działania, Warszawa.
• McCall G.J., Simmons J.L., 1974, Identities and interactions, New York.
• Ożóg K., 1990, Leksykon metatekstowy współczesnej polszczyzny mówionej. Wybrane zagadnienia, Kraków.
• Panasiuk J., 2005, Tekst a metatekst. Analiza wypowiedzi chorych z lewostronnymi uszkodzeniami mózgu, [w:] Współczesne analizy dyskursu, red. M. Krauz, S. Gajda, Rzeszów, s. 382–398.
• Panasiuk J., 2012, Afazja a interakcja. TEKST – metaTEKST – konTEKST. Lublin.
• Panasiuk J., 2014/2015, Reprezentacja świata u osób z afazją, „Logopedia”, t. 43/44, s. 257–279.
• Panasiuk J., 2017, Zaburzenia poznawczej funkcji języka u osób z afazją, [w:] Neuropsychologia, neurologopedia i neurolingwistyka, red. G. Jastrzębowska, J. Góral-Półrola, A. Kozołub, Opole, s. 585–610.
• Panasiuk J., Woźniak T., 2001, Pojęcie tekstu a zaburzenia mowy, [w:] Zaburzenia mowy, t. 1: Mowa. Teoria – praktyka, red. S. Grabias, Lublin, s. 108–132.
• Piaget J., 1992, Mowa i myślenie u dziecka, przeł. J. Kołudzka, Warszawa.
• Propp W., 1976, Morfologia bajki, przeł. W. Wojtyga-Zagórska, Warszawa.
• Searle J.R., 1987, Czynności mowy. Rozważania z filozofii języka, przeł. B. Chwedeńczuk. Warszawa.
• Skubalanka T., 2000, Wprowadzenie do gramatyki stylistycznej języka polskiego, Lublin.
• Taylor J.R., 2001, Kategoryzacja w języku. Prototypy w teorii językoznawczej, przeł. A. Skucińska, Kraków.
• Turner J.H., 1985, Struktura teorii socjologicznej, przeł. J. Szmatka, Warszawa.
• Warchala J., 1991, Dialog potoczny a tekst, Katowice.
• Warchala J., 1993, Potoczna narracja w dialogu, [w:] Z problemów współczesnego języka polskiego, red. A. Wilkoń, J. Warchala, Katowice, s. 22–31.
• Warchala J., 2003, Kategoria potoczności w języku, Katowice.
• Wendland M., 2011, Konstruktywizm komunikacyjny, Poznań.
• Wierzbicka A., 1971, Metatekst w tekście, [w:] O spójności tekstu, red. M.R. Mayenowa, Wrocław, s. 105–121.
• Wierzbicka A., 1983, Geny mowy, [w:] Tekst i zdanie, red. T. Dobrzyńska, E. Janus, Wrocław, s. 125–137.
• Wilkoń A., 2002, Spójność i struktura tekstu. Wstęp do lingwistyki tekstu, Kraków.
• Wygotski L.S., 1989, Myślenie i mowa, przeł. E. Flesznerowa, J. Fleszner, Warszawa.

Identifiers

DOI

10.24335/cqvc-8y61