Aksjologiczny charakter relacji państwo – społeczeństwo obywatelskie – religia. Perspektywa konserwatywnych liberałów

• Authors: Jasiński Karol

Title variants

EN

The Axiological Nature of the State-Civil Society – Religion Relationship. Conservative Liberals’ Perspective.

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Celem artykułu jest ukazanie wzajemnych relacji między państwem liberalno-demokratycznym i społeczeństwem obywatelskim a religią. Punktem odniesienia są poglądy wybranych przedstawicieli liberalizmu konserwatywnego (m.in. M. Novaka, R.J. Neuhausa, G. Weigela, E.W. Böckenfördego, T. Halíka). Analizy składają się z dwóch zasadniczych części. W pierwszej zostaną podjęte zagadnienia związane ze światopoglądową i aksjologiczną neutralnością państwa liberalno-demokratycznego (relacja religia – świeckość, „nagie forum publiczne”, etos formalny, chrześcijaństwo jako źródło demokracji i moralnej kultury państwa). W drugiej natomiast – zagadnienia związane z obecnością religii w ramach społeczeństwa obywatelskiego i jej udziału w debacie toczącej się w sferze publicznej (zwrot postsekularny, religia w sferze publicznej, język religijny a świecki).

EN

The aim of the article is to show the mutual relations between the liberaldemocratic state, civil society and religion. The point of reference are the views of selected representatives of conservative liberalism (including M. Novak, R.J. Neuhaus, G. Weigel, E.W. Böckenförde, T. Halík). The analyses consist of two main parts. The first one will address issues related to the worldview and axiological neutrality of a liberal-democratic state (religion-secularism relationship, “naked public forum”, formal ethos, Christianity as a source of democracy and the moral culture of the state). In the second one issues related to the presence of religion within civil society and its participation in the debate taking place in the public sphere (post-secular turn, religion in the public sphere, religious and secular language) will be taken into consideration.

Keywords

PL

państwo liberalno-demokratyczne; społeczeństwo obywatelskie; sfera publiczna; religia

EN

liberal democratic state; civil society; public sphere; religion

• Publisher: Verbinum / Wydawnictwo Księży Werbistów
• Journal: Nurt SVD
• Year: 2023
• Issue: 2
• Pages: 185-205

Dates

published

2023-12-31

Contributors

author

Jasiński Karol

References

• Beck U., 2010, A God of One’s Own: Religion’s Capacity for Peace and Potential for Violence, Polity Press, Cambridge.
• Böckenförde E.W., 1994, Wolność-państwo-Kościół, tłum. Kaczorowski P., ZNAK, Kraków.
• Calhoun C., 2011, Afterword: Religion’s Many Powers, w: Mendieta E., Van Antwerpen J. (red.), The Power of Religion in the Public Sphere, Columbia University Press, New York, s. 118-134.
• Casanova C., 2005, Religie publiczne w nowoczesnym świecie, tłum. Kunz T., Nomos, Kraków.
• Delsol Ch., 2018, Kamienie węgielne. Na czym nam zależy?, tłum. Kowalska M., ZNAK, Kraków.
• Eisenstadt S.N., 2006, Społeczeństwo obywatelskie i sfery publiczne w perspektywie porównawczej, tłum. Manterys A., Studia Socjologiczne, nr 3, s. 5-35.
• Gawin D., 2007, Granice demokracji liberalnej. Szkice z filozofii politycznej i historii idei, Ośrodek Myśli Politycznej, Kraków.
• Gierycz M., 2012, Chrześcijaństwo i podstawy polityki, Chrześcijaństwo–Świat–Polityka, nr 13, s. 26-32.
• Gierycz M., 2014, Kościół, teoria i kryzys polityki, w: Grossfeld J. (red.), 50 lat później. Posoborowe dylematy współczesnego Kościoła, UKSW, Warszawa, s. 113-130.
• Gierycz M., 2015, O symptomach kryzysu praw człowieka w Europie, w: Skolimowska A. i Grzybowska-Walecka K. (red.), Dlaczego europeistyka? Europa w kryzysie, Instytut Politologii UKSW, Warszawa, s. 93-103.
• Gierycz M., 2017, O liberalnych i konserwatywnych „pokusach” Kościoła katolickiego, w: Dudra S., Michalak R., Młyńczyk Ł. (red.), Polityczne uwarunkowania religii. Religijne uwarunkowania polityki, Morpho, Zielona Góra, s. 119-136.
• Grün A. i Halík T., 2017, Bóg zagubiony. Wiara w objęciach niewiary, tłum. Chojnacki M., WAM, Kraków.
• Habermas J., 2002, Wierzyć i wiedzieć, tłum. Łukasiewicz M., Znak, nr 9, s. 8-21.
• Habermas J., 2011, „The Political”. The Rational Meaning of a Questionable Inheritance of Political Theology, w: Mendieta E. i Van Antwerpen J. (red.), The Power of Religion in the Public Sphere, Columbia University Press, New York, s. 15-33.
• Habermas J., 2012, Między naturalizmem a religią, tłum. Pańków M., PWN, Warszawa.
• Halík T., 2004, Co nie jest chwiejne, jest nietrwałe. Labiryntem świata z wiarą i wątpliwościami, tłum. Zychowicz J., WAM, Kraków.
• Halík T., 2005a, Europejskie mówienie o Bogu i milczenie o Bogu, tłum. Zychowicz J., Księgarnia św. Wojciecha, Poznań.
• Halík T., 2005b, Przemówić do Zacheusza, tłum. Babuchowski A., WAM, Kraków.
• Halík T., 2006a, Wzywany czy niewzywany, Bóg się tutaj zjawi. Europejskie wykłady z filozofii i socjologii dziejów chrześcijaństwa, tłum. Babuchowski A., WAM, Kraków.
• Halík T., 2006b, Zacheuszu! Kazania na niedziele i święta, tłum. Babuchowski A., WAM, Kraków.
• Halík T., 2007, Noc spowiednika. Paradoksy małej wiary w epoce postoptymistycznej, tłum. Babuchowski A., Księgarnia św. Jacka, Katowice.
• Halík T., 2009, Cierpliwość wobec Boga. Spotkanie wiary z niewiarą, tłum. Babuchowski A., WAM, Kraków.
• Halík T., 2010a, Dotknij ran. Duchowość nieobojętności, tłum. Babuchowski A., ZNAK, Kraków.
• Halík T., 2010b, Drzewo ma jeszcze nadzieję. Kryzys jako szansa, tłum. Babuchowski A., ZNAK, Kraków.
• Halík T., 2011, Teatr dla aniołów. Życie jako religijny eksperyment, tłum. Babuchowski A., ZNAK, Kraków.
• Halík T., 2013, Hurra, nie jestem Bogiem, tłum. Babuchowski A., Dostatni T., Zychowicz J., Agora, Warszawa.
• Halík T., 2014, Chcę, abyś był, tłum. Babuchowski A., ZNAK, Kraków.
• Halík T., 2022, Popołudnie chrześcijaństwa. Odwaga do zmiany, tłum. Maćkowiak T., WAM, Kraków.
• Halík T. i Dostatni T., 2013, Różnorodność pojednana. Rozmowy, tłum. Babuchowski A., ZNAK, Kraków.
• Heywood A., 2007, Ideologie polityczne. Wprowadzenie, tłum. Habura M., Orłowska N., Stasiak D., PWN, Warszawa.
• Heywood A., 2009, Teoria polityki. Wprowadzenie, tłum. Jasiński M., Maliszewska B., Stasiak D., PWN, Warszawa.
• Huntington S.P., 2009, Trzecia fala demokratyzacji, tłum. Dziurdzik A., PWN, Warszawa.
• Mariański J., 2013, Sekularyzacja, desekularyzacja, nowa duchowość. Studium socjologiczne, Nomos, Kraków.
• Maritain J., 1993, Człowiek i państwo, tłum. Grobler A., ZNAK, Kraków.
• Mazurkiewicz P., 2003, Kościół w życiu publicznym, w: Mazurkiewicz P. (red.), Kościół katolicki w przededniu wejścia Polski do Unii Europejskiej, Wema, Warszawa, s. 180-204.
• Metz J.B., 2000, Teologia polityczna, tłum. Mosurek A., WAM, Kraków.
• Neuhaus R.J., 1986, The Naked Public Sąuare. Religion and Democracy in America, Eerdmans, Grand Rapids.
• Neuhaus R.J., 1994, Biznes i Ewangelia. Wyzwanie dla chrześcijaninakapitalisty, tłum. Szlachta B., W drodze, Poznań.
• Novak M., 1985, Przebudzenie etnicznej Ameryki, tłum. Pawlikowska H., PIW, Warszawa.
• Novak M., 2011, Duch demokratycznego kapitalizmu, tłum. Stanek T., W drodze, Poznań.
• Possenti V., 2000, Katolicka nauka społeczna wobec dziedzictwa oświecenia, tłum. Skuza Ł., Pyszka S., Żeleźnik T., WAM, Kraków.
• Possenti V., 2005, Religia i życie publiczne. Chrześcijaństwo w dobie ponowożytnej, tłum. Żeleźnik T., PAX, Warszawa.
• Sowiński S., 2013/2014, Kościół w sferze publicznej. Pewna strategia i jej ograniczenia, Chrześcijaństwo-Świat-Polityka, nr 1/2, s. 38-53.
• Ślipko T., 2005, Zarys etyki szczegółowej. Etyka społeczna, t. 2, WAM, Kraków.
• Vattimo G., 2002, After Christianity, Columbia University Press, New York.
• Weigel G., 1995, Ostateczna rewolucja. Kościół sprzeciwu a upadek komunizmu, tłum. Buchner W., W drodze, Poznań.
• Weigel G., 2005, Katedra i sześcian. Europa, Stany Zjednoczone i polityka bez Boga, tłum. Zarębscy I. i P., Fronda, Warszawa.
• Warchala M., 2018, Postsecularity: Theoretical Concept and Historical Experience, w: Sosnowska D. i Drzewiecka E. (red.), The Experience of Faith in Slavic Cultures and Literatures in the Context of Postsecular Thought, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 40-49.

Identifiers

ISSN

1233-9717