Piękno i estetyka życia społecznego ludności wiejskiej we wschodniej części Dolnych Łużyc w XIX i XX wieku do 1945 roku w świetle strojów ludowych.

• Authors: Łachowska Agnieszka

Title variants

EN

The Beauty and Aesthetics of the Social Life in the Country on the Grounds of Eastern Part of Lower Lusatia in XIX Century and up to the Year 1945 XX Century in the Light of Folk Costumes

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Zebrany materiał źródłowy w toku badań terenowych, wśród przedwojennych mieszkańców wsi wschodniej części Dolnych Łużyc, ukazuje piękno i estetykę życia społecznego. Wszystkie opisane stroje ludowe są świadectwem zjawisk kulturowych społeczności wiejskiej, która nie przejęła tak popularnej wówczas mody miejskiej. Język uległ zgermanizowaniu, lecz świadomość etniczna, tradycja, zwyczaje doroczne i obrzędowe, stroje ślubne związane z najważniejszym wydarzeniem w życiu człowieka pozostały trwałe, niezmienne i nie wyszły z użycia do 1945 roku. Należy zauważyć, iż żywotność odświętnych kreacji była związana z aktywnością i kreatywnością kobiecą, a szycie odświętnej odzieży wyznaczało kolejne etapy życia religijnego i kalendarzowego w gospodarstwie domowym i w całej społeczności.

EN

The source material was compiled while carrying field studies in the eastern part of Lower Lusatia, on the area of Germany, and concerns the folk culture of the rural residents who were displaced from this territory in 1945. Analyses of collected artifacts shows the beauty and aesthetics of social life, particularly in the context of the folk costumes. They are a testimony of the cultural fraction of the rural community who did not import the popular that time urban fashion. It is worth emphasising that vitality of festive clothes was connected with the activity and creativity of the then women. Made by them Sunday best indicated successive stages of the religious and calendar life, as well in a particular household, as in the whole community life. The language was germanised but awareness of ethnicity, the tradition, annual customs, rituals and folk costumes remained unchanged and had not gone out of use by the year 1945 and even today they are still preserving. The mentioned above components of social life, in connection with the need of beauty and aesthetic, have guaranteed the persistent intergenerational and cultural transfer.

Keywords

PL

Serbołużyczanie; stroje ludowe; piękno; estetyka; wschodnia część Dolnych Łużyc; życie społeczne, zwyczaje

EN

Eastern part of Lower Lusatia; Sorbs; folk culture; beauty and aesthetics

• Publisher: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego
• Journal: Relacje. Studia z nauk społecznych
• Year: 2018
• Issue: 5
• Pages: 175-192

Contributors

author

Łachowska Agnieszka

• Uniwersytet Zielonogórski

References

• Bazielich B. (1995), Badania nad odzieżą i strojem ludowym w Polsce, „Lud”, 78, 198 i n.
• Buko A. (2005), Kultura krajobrazu wsi Górzyn, [w:] T. Jaworski (red.), Kultura krajobrazu Europy Środkowej, „Zielonogórskie Studia Łużyckie”, 4, 232-244.
• Dolański D. (2000), Duchowni protestanccy w księstwie krośnieńskim w XVI-XVIII wieku (według Siegismunda Justusa Ehrhardta), „Rocznik Lubuski”, XXVI, 2, Lubuskie Towarzystwo Naukowe, Zielona Góra, 179 i n., 185.
• Dowgiałło B. (2013), Piękno według socjologów: socjologia estetyki i estetyka życia społecznego, „Estetyka i Krytyka”, 1, 43-56.
• Drążkowska A. (2008), Odzież grobowa w Rzeczypospolitej w XVII i XVIII wieku, Toruń.
• Giddens A. (2004), Socjologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Hołub B. (2013), Znakowy charakter kobiecych nakryć głowy, [w:] A.W. Brzezińska, M. Tymochowicz (red.), Stroje ludowe jako fenomen kulturowy. Atlas Polskich Strojów Ludowych. Zeszyt specjalny, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Wrocław, 28.
• Kantor R. (1982), Ubiór – strój – kostium. Funkcje odzienia w tradycyjnej społeczności wiejskiej w XIX i początkach XX wieku na obszarze Polski, Rozprawy habilitacyjne nr 67, Nakładem Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
• Kolberg O. (1985), Dzieła wszystkie. Łużyce, t. 59, cz. 1, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Wrocław–Poznań.
• Komorowska-Żmuda J. (1990), Najpiękniejsza panna młoda, „Watra”, Warszawa.
• Köhler W. (1923), Brandenburgische Fahrten. Südosten (Niederlausitz), 2, Franz Schneider Verlag, Berlin–Leipzig–Wien–Bern.
• Krisań M. (2008), Chłopi wobec zmian cywilizacyjnych w Królestwie Polskim w drugiej połowie XIX – początku XX wieku, Instytut Historii PAN, Warszawa.
• Kupke P. (1927), Volkstracht, Volksfeste im Kreise Crossen, [w:] K. Metzdorf (red.), Heimatbuch des Kreises Crossen (Oder), Crossen, reprint (2011), Niederlaustizer Verlag, Guben, 81-87.
• Kurowska H. (2010), Gubin i jego mieszkańcy. Studium demograficzne XVII-XIX w., Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra.
• Lurkes W. (1955), Erinnerung an Witzen, „Sorauer Heimatblatt. Das Heimatblatt für Stadt und Land”, 4, 9.
• Łachowska A. (2007), Ludność wiejskiej parafii św. Mikołaja w Lubsku w świetle księgi metrykalnej z lat 1657-1814, „Lětopis. Zeitschrift für sorbische Sprache, Geschichte und Kultur”, 54, 1, 72-89.
• Łachowska A. (2015), Odświętne stroje ludowe Serbołużyczanek na obszarze wschodniej części Dolnych Łużyc w granicach województwa lubuskiego, jako ważny element kapitału społecznego na przełomie XIX/XX wieku, [w:] T. Jaworski, H. Kurowska, A. Lipińska-Bodnar (red.), Kapitał społeczno-polityczny Serbołużyczan, „Zielonogórskie Studia Łużyckie”, 8, Uniwersytet Zielonogórski, Zielona Góra, Zielonogórska Biblioteka Cyfrowa, 212-267.
• Mirtschin M. (2006), Der Bild von auβen. Der Bild der Sorben/Wenden in der deutschen Kunst des 19. Jahrhunderts, Domowina, Bautzen.
• Niemer R. (1976), Göhrener Brautpaar in Tracht um 1910, „Crossener Heimatgrüße – Mitteilungen für die Kreisgemeinschaft Crossen (Oder) – Sommerfeld”, 1, 16.
• Niemer R. (1986), Südkreis – Tracht bis zum 1. Weltkrieg lebendig. In Göhren am längsten – erhalten Vereinfachung 1906 – Verwandtschaft mit Pförtener Gegend, „Crossener Heimatgrüße – Sommerfelder Nachrichten”, 5, 2.
• Prus B. (1885), Kronika tygodniowa, „Kurier Warszawski”, 18, (b.s.).
• Rudolph H.G. (1954), Ein Dorf kämpf um sein Recht, „Sorauer Heimatblatt für Stadt und Land”, 8, 1 i n.
• Rudolph H.G. (1969), Volkstrachtenund Trachtenreste im Kreise Sorau, „Sorauer Heimatblatt. Das Heimatblatt für Stadt und Land”, 5, 16-17; 7, 10-11; 8, 8-9.
• Sochacka I. (2007), Rodzina na pograniczu śląsko-łużyckim w świetle niektórych zwyczajów i rozporządzeń od XVI do XVIII w., [w:] W. Hładkiewicz, T. Jaworski (red.), Człowiek pogranicza polsko-niemieckiego, „Zielonogórskie Studia Łużyckie”, 5, 90-92.
• „Sorauer Heimatblatt. Das Heimatblatt für Stadt und Land”, nr 2, Dortmund 1987.
• Szymanderska H. (2008), Śluby, polskie. Tradycje, zwyczaje, przepisy, Świat Książki, Warszawa.
• Wedekind E.L., (1846), Die diplomatische Chronik der Immediastadt Sommerfeld von ihrer Erbauung bis auf gegenwärtige Zeit, J.C. Riep, Crossen.
• Witek-Tylczyńska H. (2013), Kim jestem/skąd jestem? Czytanie stroju (s. 13-23), [w:] M. Furmanik-Kowalska, J. Wasilewska (red.), Strój – zwierciadło kultury, Polski Instytut Studiów nad Sztuką Świata, Warszawa–Toruń.
• Wywiady własne i relacje przeprowadzone wśród przedwojennych mieszkańców wschodniej części Dolnych Łużyc: Erna Bartusch (ur. Gozdno), Ditter Bartusch (ur. Cottbus), Edelgard Berghof z Vetschau (z domu Laste, ur. 26.09.1936 Górzyn), Ani Gutsche z Erkner (z domu Roy, ur. 29.05.1937 Górzyn), Willi Gerlach z Koln (Krosno Odrzańskie, Budachów), Erwin Jachnick (ur. Osiek), Gerhard Juhr z Cottbus (ur. Lubsko, zm. Chociebuż),Gerhard Phenke z Hangelsberg (ur. 9.03.1923 Górzyn, zm. 2016), Manfred Kalischke z Maust (ur. 1.11.1937 Górzyn, zm. 2015), Werner Kalischke z Cottbus (ur. 30.10.1931 Górzyn), Helmut Pflaum z Eichwalde (ur. Stary Zagór), Heinz Redde z Eisenhüttenstadt (ur. Osiek), Louise Quetk z Cottbus (z domu Noack, ur. 24.08.1933 Górzyn), Gerhard Zibelius z Gladebeck (ur. Białków). Ursula Balzer z Cottbus (ur. Nowa Rola, dłuż. Niwjerle, niem. Niewerele), Klaus Winkler z Kaufungen (ur. Złotnik, dłuż. Zlotnik, niem. Reinswalde), Reinhard Wuntke (ur. Białowice, dłuż. Bełojce, niem. Billendorf).