Nieznane starodruki ulotne w bibliotece Archiwum Państwowego w Toruniu

• Authors: Superczyński Mateusz

Title variants

EN

Unknown old prints in the library of the State Archive in Toruń

DE

Die unbekannten Flugschriften in der Bibliothek des Staatsarchivs in Thorn

• Languages of publication: PL EN DE

Abstracts

PL

W artykule zawarto katalog zbioru 27 starodruków ulotnych, które odnaleziono w bibliotece Archiwum Państwowego w Toruniu. Stanowi on pewne uzupełnienie prac nad starodrukami w tej instytucji, które umożliwia dotarcie do szerzej nieznanych zbiorów bibliotecznych liczniejszej grupy użytkowników. Opublikowanie niniejszego katalogu starodruków jest o tyle celowe, że zawiera on pozycje szerzej nieznane, unikatowe, występujące często tylko w nielicznych bibliotekach europejskich na terenie Niemiec, czy Szwecji. W pierwszej części artykułu omówiono w skrócie najciekawsze egzemplarze, na które składają się rozprawy o tematyce teologicznej (demonologia), filozoficznej, historycznej, a także dzieła retoryczne i polityczne traktujące o sytuacji społeczeństwa toruńskiego w XVIII w. Interesującą grupę tworzą drukowane umowy, dokumenty i przywileje odnoszące się do sporu cechu piwowarów z rada miasta Gdańska w końcu XVII w., którego rozjemcą był król Jan III Sobieski. W omawianym zbiorze znalazły się także drukowane dokumenty-obwieszczenia magistratu miasta Torunia z XVIII stulecia, które stanowią cenne źródła do dziejów Torunia w dobie jego kryzysu.

EN

The article contains a catalogue of a collection of 27 jobbing old prints, which were found in the library of the State Archive in Toruń. They constitute a kind of supplement to the work on old prints in this institution, which allows a larger group of users to reach less known library collections. The publication of this catalogue of old prints is deliberate because it contains items that are unknown, unique, and often found only in a few European libraries in Germany or Sweden. The first part of the article briefly discusses the most interesting copies, which include dissertations on theological issues (demonology), philosophical and historical themes, along with rhetorical and political works dealing with the situation of Toruń’s society in the 18th century. Printed contracts, documents and privileges constitute an interesting group relating to the dispute between the brewers' guild and the city council of Gdańsk at the end of the 17th century, whose conciliator was King Jan III Sobieski. The discussed collection also includes printed documents – announcements of the city hall of Toruń of the 18th century, which are valuable sources for the history of Toruń during its crisis.

DE

Im Beitrag findet man einen Katalog von 27 Flugschriften (alten Drucken), die in der Bibliothek des Staatsarchivs in Thorn entdeckt wurden. Er ergänzt gewissermaßen die Arbeiten an den alten Drucken dieser Institution, was ermöglicht, die bisher unbekannten Bibliotheksbestände vielen Benutzern bereitzustellen. Die Veröffentlichung des genannten Katalogs der alten Drucke ist soweit zweckmäßig, als er die unbekannten, einmaligen, häufig nur in wenigen europäischen Bibliotheken in Deutschland oder Schweden vorhandenen Schriften enthält. Im ersten Teil des Beitrags schilderte man kurz die interessantesten Exemplare, darunter theologische Traktate (Dämonologie), philosophische und historische Schriften, aber auch rhetorische und politische Drucke, die die Situation der Thorner Gesellschaft im 18. Jahrhundert darstellten. Eine interessante Gruppe bilden unter ihnen die gedruckten Verträge, Urkunden und Privilegien, die sich auf den Streit der Bierbrauerzunft mit dem Stadtrat Danzigs am Ende des 17. Jahrhunderts beziehen, welcher vom König Jan III. Sobieski entschieden wurde. Im Bestand findet man auch gedruckte Urkunden-Kundgebungen des Stadtmagistrats Thorns aus dem 18. Jahrhunderts, die als wertvolle Quelle zur Stadtgeschichte Thorns in seiner Krisenzeit gelten.

Keywords

PL

starodruki; biblioteki; archiwa państwowe; Toruń

EN

old prints; libraries; state archives; Torun

DE

alte Drucke; Bibliotheken; Staatsarchive; Torun

• Publisher: The Nicolaus Copernicus Public Provincial Library in Torun, Poland
• Journal: Folia Toruniensia
• Year: 2019
• Volume: 19
• Pages: 183-199

Dates

published

2019-12-09

Contributors

author

Superczyński Mateusz

• State Archives in Toruń

References

• Arnolds, Daniel Heinrich. 1746. Ausführliche und mit Urkunden versehene Historie der Königsbergischen Universität. 2. Königsberg in Preußen: Joahann Heninrich Hartung.
• Baranowski, Henryk. 1972. Bibliografia miasta Torunia. 1. Warszawa; Poznań: Państ. Wydaw. Naukowe.
• Bonczkowski, Janusz. Milewska-Kozłowska, Joanna. 2008. „Starodruki z zespołu Akt miasta Grudziądza przechowywane w Archiwum Państwowym w Toruniu”. Folia Toruniensia 8: 147-159.
• Dygdała, Jerzy. 2002. Urzędnicy miejscy Torunia. Spisy. 3. Toruń: TNT.
• Falck, Nathaniel. 1692. De Daemonologia auctorum recentiorum falsa, dissertatio praeliminaris, varias Recentiorum ad Atheismum Vias ac Methodos, imprimis per negatam Daemonum existentiam commonstrans, disputabit publice M. Nathanael Falck, Collegii Philos. Adjunctus hactenus et h.t. Decanus, nunc designatus apud Sedinenses ad D. Mariae Pastor, Praepositus et in Gymnasio Carolino Theol[ogiae] Prof[essor] Primar[ius]. Respondente Joh. Isaaco Trempen-au Gedanensi. [Wittebergae: s.n.].
• Dittmann, George Gottlieb. 1789. Beytrage zur Geschichte der Stadt Thorn aus guten und zuverldssigen Quellen gesammlet. 1. [Thorn: s.n.].
• Imańska, Iwona. 2012. „Z badań nad księgozbiorem prywatnym toruńskiego burmistrza Jana Godfryda Rösnera”. Folia Toruniensia. 12: 29-41.
• Jędrzejowska, Anna, Hanna Jędrzejowska, i Maria Pelczarowa. 1968. Polonica XVI do XVIII w. nie znane Bibliografii Estreichera ze zbiorów Biblioteki Gdańskiej. 1. Gdańsk: Państ. Wydaw. Naukowe.
• NN. 1896. Katalog der Rathsbibliothek zu Thorn. Thorn: S. Buczyński.
• Kopiński, Krzysztof. 2002. „Biblioteka Archiwum Państwowego w Toruniu”. Rocznik Toruński 29: 227-234.
• Kopiński, Krzysztof, i Joanna Milewska-Kozłowska. 2002. „Stare druki w bibliotece Archiwum Państwowego w Toruniu”. Folia Toruniensia 2: 133-175.
• Landsberg, Ernst. 1893. „Jakob Carl Spener”. W Allgemeine Deutsche Biographie, Historische Commission bei der Königl. Akademie der Wissenschaften. 35, 101. Leipzig: Duncker & Humblot.
• Leuschner, Joachim. 1957. „Cellarius, Christoph“. W Neue Deutsche Biographie. Historische Kommission bei der Bayerischen Akademie der Wissenschaften, 3, 180. Berlin: Duncker & Humblot.
• Meusel, Johann Georg. 1811. Lexikon der vom Jahr 1750 bis 1800 verstorbenen teutschen Schriftsteller. 11. Leipzig: Gerhard Fleischer, der Jüngere.
• Nooijen, Annemarie. 2009. Unserm grossen Bekker ein Denkmal? Balthasar Bekkers Betoverde Weered in den deutschen Landen zwischen Orthodoxie und Aufklärung. Göttingen: Waxmann.
• Nowicki, Andrzej. 1984. „Ateistyczna treść demonologii Vaniniego. Wkład do teorii spotkań”. Przegląd Religioznawczy, 2(132): 29-44.
• Vermeir, Koen. 2018. „Bio-bibliographical Note: Balthasar Bekker”. dostęp czerwiec 11, 2018. http://halshs.archives-ouvertes.fr./.
• Walten, Eric. 2003. The Dictionary of Seventeenth and Eighteenth-Century Dutch Philosophers. 2. Bristol: Thommes.

Identifiers

DOI

10.12775/FT.2019.010