Zagrożenia epidemiologiczne na terenie austriackiej części monarchii habsburskiej w XIX w. (do 1914 r.). Aspekty prawne i administracyjne

• Authors: Tomczyk Ryszard
• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W polityce wewnętrznej monarchii habsburskiej w XIX w. ważną sprawą było bezpieczeństwo w zakresie ochrony zdrowia publicznego. Dążono do poprawy stanu zdrowotnego społeczeństwa, podwyższenia poziomu usług medycznych, polepszenia warunków sanitarnych i weterynaryjnych oraz budowy skutecznego systemu likwidacji epidemii na terenie państwa. Wysoka śmiertelność ludności wymagała działań nadzwyczajnych. Władze centralne przygotowały procedury prawne, które obowiązywały podczas zagrożeń epidemiologicznych na terenie państwa. Po wprowadzeniu ustroju konstytucyjnego w 1867 r. w monarchii habsburskiej do ustawowych zadań administracji terenowej należał nadzór nad wdrażaniem i przestrzeganiem przepisów w zakresie problematyki epidemiologicznej. Władze samorządowe budowały infrastrukturę sanitarną, zmniejszając zagrożenia epidemiologiczne. Dużym problemem był nadzór weterynaryjny, dążono do ograniczenia chorób wśród zwierząt hodowlanych poprzez wprowadzanie norm prawnych, zwiększano kontrolę w gospodarstwach rolnych. W czasie epidemii poza granicami władze austriackie poddawały kontroli importowane towary. Należy podkreślić, że do wybuchu I wojny światowej na terenie monarchii habsburskiej często dochodziło do epidemii chorób zakaźnych, szczególnie na terenach wiejskich, gdzie utrzymywała się wysoka śmiertelność ludności. Wybuch wojny w 1914 r. spowodował, że zagrożenia epidemiologiczne wzrosły.

EN

In the internal policy of the Habsburg monarchy in the 19th century security in public health protection was an important issue. Improvement of the health state of society, of medical services, sanitary and veterinary conditions and building an efficient system of eliminating epidemics on the state territory were being aimed at. High death rated in the society required extraordinary measures. Central authorities introduced legal procedures valid during epidemiological threats in the country. After the introduction of the constitutional system in 1867 in the Habsburg monarchy one of the responsibilities of the local administration was the supervision over implementing and obeying regulations concerning epidemiological problems. Local authorities were building sanitary infrastructure diminishing epidemiological dangers. A great problem was veterinary supervision, actions were taken to limit diseases among domestic animals by means of introducing legal norms. Also control on farms increased. During epidemics abroad Austrian authorities controlled imported goods. It should be emphasized that until the outbreak of World War I on the territory of the Habsburg monarchy epidemics of contagious diseases often happened, especially in the rural areas where high death rates among people remained. The outbreak of war in 1914 caused that the epidemiological dangers increased.

Keywords

PL

zdrowie publiczne; prawo i administracja; monarchia habsburska

EN

public health; law and administration; Habsburg monarchy

• Publisher: Uniwersytet Rzeszowski. Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
• Journal: Galicja. Studia i materiały
• Year: 2015
• Issue: 1
• Pages: 99-113

Dates

published

2015-12-20

Contributors

author

Tomczyk Ryszard

• Uniwersytet Szczeciński

References

• A. Winkler, Eine Cholera-Epidemie erfasste Wien 1831/32. Hohe Sterberaten veranlassten zu Mutmaßungen und Maßnahmen, www.habsburger.net/de.
• Berner Włodzimierz. 2008. Stan sanitarny, ochrona zdrowia i sytuacja epidemiologiczna chorób zakaźnych w Krakowie w okresie autonomii galicyjskiej (lata 60./70. XIX w. – do 1914 r. [w:] Przegląd Epidemiologiczny, nr 1, 183.
• Briese Olaf. 2003. Angst in den Zeiten der Cholera. Über kulturelle Ursprünge des Bakteriums (Seuchen-Cordon I). Berlin: Akademie Verlag.
• Kamiński D. 2012. Historia rozwoju ubezpieczeń majątkowych w Polsce w latach 1803-1952. Ubezpieczenia w rolnictwie. Materiały i studia, nr 43, 156.
• Latour Bruno. 2009. Dajcie mi laboratorium a poruszę świat. Teksty Drugie, nr 1-2 , 171.
• Rejman Sabina. 2010(a). Ofiary chorób epidemicznych w Krasnem w latach 1786 – 1863. [w:] Nabywaniec Stanisław, Beata Lorens. Zabraniak Sławomir (red.). Wierny swemu dziedzictwu. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Józefowi Półćwiartkowi. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
• Rejman Sabina. 2010(b). Organizacja państwowej i gminnej służby zdrowia w Galicji w okresie autonomicznym w świetle przepisów prawnych. [w:] Gmiterek Henryk, Łosowski Janusz (red.). Urzędy państwowe, organy samorządowe i kościelne oraz ich kancelarie na polsko-ruskim pograniczu kulturowym i etnicznym w okresie od XV do XIX wieku. Kraków: Wydawnictwo Avalon.
• Vasold Manfred. 2003. Die Pest. Ende eines Mythos. Stuttgart: H-Soz-Kult.

Identifiers

ISSN

2450-5854