Elementy „ludowe” w religijności współczesnej?

• Authors: Anna Małgorzata Królikowska

Title variants

EN

“Folk” elements in the contemporary religiosity?

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule zwrócono uwagę na stosunkowo rzadko przywoływane dziś w socjologii pojęcie religijności ludowej. Na pierwszy rzut oka kategoria ta wydaje się już nieaktualna, ze względu na zanik tradycyjnych chłopskich społeczności. Współcześnie jednak w ramach religijności kościelnej dostrzec można dość silny nurt zawierający elementy klasycznie przypisywane religijności ludowej. Inicjowany przez przedstawicieli instytucji religijnej w Polsce spotyka się z pozytywnym oddźwiękiem ze strony części ludzi związanych z Kościołem. „Stare”, przypisywane „wiejskiemu ludowi” cechy, określane jako sensualizm, praktycyzm, wrażliwość mirakularna czy społeczny charakter religijności, odnajdywane we współczesnych kontekstach trudno traktować jako relikty przeszłości.

EN

The notion of popular religiosity, relatively rarely evoked in the contemporary sociology, is dealt with in the paper. At the first sight, this category seems to be not up-to-date any more because of the decline of traditional peasant communities. Today, however, a comparatively strong trend comprising some elements classically attributed to the popular religiousness can be observed within the frame of the Catholic Church religiosity. Initiated by representatives of a religious institution, it meets with a positive response of some people related to the Church. The “old” features, ascribed to “village people”, termed as sensualism, practicalness, miracular sensibility, or social quality of religiousness found in contemporary contexts should not be merely treated as the relics of the past.

Keywords

PL

religijność ludowa; ludowość; rewitalizacja religii; katolicyzm

EN

popular religiousness; folklore-likeness; revitalization of religion; catholicism

• Publisher: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego
• Journal: Opuscula Sociologica
• Year: 2014
• Issue: 4(10)
• Pages: 5-16

Contributors

author

Anna Małgorzata Królikowska

• Uniwersytet Szczeciński

References

• Altermatt U. 1995, Katolicyzm a nowoczesny świat, Wydawnictwo Znak, Kraków.
• Beckford J. 2006, Teoria społeczna a religia, Zakład Wydawniczy Nomos, Kraków.
• Bourdieu P. 1990, The Uses of the ‘People’, w: P. Bourdieu, In Other Words. Essays Towards a Reflexive Sociology, Stanford University Press, Stanford, s. 150–155.
• Bukraba-Rylska I. 2008a, Socjologia wsi polskiej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Bukraba-Rylska I. 2008b, Religijność ludowa i jej niemuzykalni krytycy, „Znak”, nr 3, s. 11–30.
• Burke P. 2009, Kultura ludowa we wczesnonowożytnej Europie, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
• Christian W. 1989, Local Religion in Sixteenth-Century Spain, Princeton University Press, Princeton.
• Burszta J. 1974, Kultura ludowa – kultura narodowa. Szkice i rozprawy, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.
• Burszta J. 1981, Kultura chłopska – ludowa a kultura narodowa, w: Etnografia Polski. Przemiany kultury ludowej, t. II, red. M. Biernacka, M. Frankowska, W. Paprocka, Zakład Narodowy im. Ossolińskich (Ossolineum), Wydawnictwo PAN, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź, s. 391–415.
• Czarnowski S. 1946, Kultura religijna wiejskiego ludu polskiego, w: S. Czarnowski, Kultura, Spółdzielnia Wydawnicza Książka, Bydgoszcz, s. 121–152.
• Czarnowski S. 1956, Reakcja katolicka w Polsce w końcu XVI i na początku XVII wieku, w: S. Czarnowski, Dzieła, t. 2: Studia z historii myśli i ruchów społecznych, PWN, Warszawa, s. 147–166.
• Fernandez J. 2011, Wywód za pomocą obrazów a doświadczenie powrotu do całości, w: Antropologia doświadczenia, red. V. Turner, E. Bruner, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, s. 171–199.
• Golka M. 2008, Socjologia kultury, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
• Griswold W. 2013, Socjologia kultury. Kultury i społeczeństwa w zmieniającym się świecie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
• Hannertz U. 2006, Skreolizowany świat, w: Badanie kultury. Elementy teorii antropologicznej.
• Kontynuacje, red. M. Kempny, E. Nowicka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 284–298.
• Jeliński E. 2009, Uwagi o przemianach religijności Polaków po 1989 roku, „Przegląd Religioznawczy”, nr 1, s. 101–108.
• Jessa J. 2008, Zbawienny wpływ kiczu, czyli jeszcze raz o związkach kiczu i religijności ludowej na przykładzie Sanktuarium Licheńskiego, w: Kiczosfery współczesności, red. W. Burszta, E. Sekuła, Wydawnictwo Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej Academica, Warszawa, s. 129–147.
• Keller J. 1974, Zwyczaje, obrzędy i symbole religijne w chrześcijaństwie, w: J. Keller, W. Kotański, W. Szafrański, E. Szymański, W. Tyloch, T. Żbikowski, Zwyczaje, obrzędy i symbole religijne, Iskry, Warszawa, s. 405–472.
• Lash S. 2009, Refleksyjność i jej sobowtóry: struktura, estetyka, wspólnota, w: U. Beck, A. Giddens, S. Lash, Modernizacja refleksyjna. Polityka, tradycja i estetyka w porządku społecznym nowoczesności, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 145–221.
• Leeuw G. van der 1997, Fenomenologia religii, Książka i Wiedza, Warszawa.
• Łuczewski M. 2008, Czarnowski zbłądził w Zaciszu, „Znak”, nr 3, s. 59–81.
• Łuczewski M. 2012, Odwieczny naród. Polak i katolik w Żmiącej, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
• Majka J. 1983a, Historyczno-kulturowe uwarunkowania katolicyzmu polskiego, w: Socjologia religii. Wybór tekstów, red. F. Adamski, Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy, Kraków, s. 245–257.
• Majka J. 1983b, Jaki jest katolicyzm polski, w: Socjologia religii. Wybór tekstów, red. F. Adamski, Wydawnictwo Apostolstwa Modlitwy, Kraków, s. 258–274.
• Mandes S. 2002, Formy religijności w społeczeństwie polskim, w: Polacy wśród Europejczyków. Wartości społeczeństwa polskiego na tle innych krajów europejskich, red. A. Jasińska-Kania, M. Marody, Scholar, Warszawa, s. 168–186.
• Mariański J. 1984, Dynamika przemian religijności wiejskiej w rejonie płockim w warunkach industrializacji (1967–1976), Zakład Socjologii Religii Stowarzyszenia Apostolstwa Katolickiego, Pallotinum, Poznań–Warszawa.
• Mariański J. 2003, Sekularyzacja, w: Religia. Encyklopedia PWN, t. 9, red. T. Gadacz, B. Milerski, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 63–66.
• Mariański J. 2006, Sekularyzacja i desekularyzacja w nowoczesnym świecie, Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin.
• Niedźwiedź A. 2005, Obraz i postać. Znaczenia wizerunku Matki Boskiej Częstochowskiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
• Niedźwiedź A. 2014, Od religijności ludowej do religijności przeżywanej, w: Kultura ludowa. Teorie – praktyki – polityki, red. B. Fatyga, R. Michalski, Instytut Stosowanych Nauk Społecznych, Warszawa, s. 327–338.
• Olędzki J. 1990, Wrażliwość mirakularna, „Konteksty – Polska Sztuka Ludowa”, nr 1, s. 8–14.
• Parker C. 2008, Współczesna religia ludowa. Złożony obiekt badań dla socjologów, w: Socjologia codzienności, red. P. Sztompka, M. Bogunia-Borowska, Wydawnictwo Znak, Kraków, s. 812–825.
• Pawluczuk W. 1972, Światopogląd jednostki w warunkach rozpadu społeczności tradycyjnej, PWN, Warszawa.
• Piwowarski W. 1971, Religijność wiejska w warunkach urbanizacji. Studium socjologiczne, Katolicki Uniwersytet Lubelski, Biblioteka Więzi, Lublin.
• Piwowarski W. 1983, Wprowadzenie, w: Religijność ludowa. Ciągłość i zmiana, red. W. Piwowarski, Wydawnictwo Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej, Wrocław, s. 5–19.
• Piwowarski W. 1996, Od „Kościoła ludu“ do „Kościoła wyboru”, w: Od Kościoła ludu do Kościoła wyboru. Religia a przemiany społeczne w Polsce, red. I. Borowik, W. Zdaniewicz, Zakład Wydawniczy Nomos, Kraków, s. 9–16.
• Rojek P. 2014, Ludowy postsekularyzm, „Pressje”, Klub Jagielloński, Kraków, s. 8–23.
• Szawiel T. 2008, Religijność ludowa: perspektywy spojrzenia, „Znak”, nr 3, s. 45–58.
• Szmyd J. 1995, Religijność ludowa a doświadczenie religijne, „Przegląd Religioznawczy”, nr 2, s. 73–88.
• Taylor Ch. 2002, Oblicza religii dzisiaj, Wydawnictwo Znak, Kraków.
• Tischner J. 1995, Katolicyzm a nowoczesny świat, w: U. Altermatt, Katolicyzm a nowoczesny świat, Wydawnictwo Znak, Kraków, s. 7–17.
• Tokarska-Bakir J. 2000, Obraz osobliwy. Hermeneutyczna lektura źródeł etnograficznych. Wielkie opowieści, Universitas, Kraków.
• Tomicka J., Tomicki R. 1975, Drzewo życia. Ludowa wizja świata i człowieka, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.
• Tomicki R. 1981, Religijność ludowa, w: Etnografia Polski. Przemiany kultury ludowej, t. II, red. M. Biernacka, M. Frankowska, W. Paprocka, Zakład Narodowy im. Ossolińskich (Ossolineum), Wydawnictwo PAN, Wrocław, s. 29–70.
• Warner M., VanAntwerpen J., Calhoun C. 2010, Editor’s Introduction w: Varieties of Secularism in a Secular Age, red. M. Warner, J. VanAntwerpen, C. Calhoun, Harvard University Press, s. 1–31.
• Weber M. 1995, Szkice z socjologii religii, Książka i Wiedza, Warszawa–Kraków.
• Zielińska K. 2009, Spory wokół teorii sekularyzacji, Zakład Wydawniczy Nomos, Kraków.
• Zowczak M. 2008, Między tradycją a komercją, „Znak”, nr 3, s. 31–44.
• Zowczak M. 2013, Biblia ludowa. Interpretacje wątków biblijnych w kulturze ludowej, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.