Versprachlichtes Gedächtnis

• Authors: Chlebda Wojciech

Title variants

Memory encoded in language

• Languages of publication: PL DE EN

Abstracts

EN

The mnemonic turn in the humanities has placed memory in the centre of interest. This includes linguistics as well. It turns out that memory, both individual and communal / ceollecktive, is strongly linked to language, that is, it participates both in the forming of memory content and in its material expression: its externalizing in verbal narrations (and, more broadly, semiotic narrations). Both processes – the shaping of memory and its externalizing – take place in the forms available to hu- mans through their ethnic language (phonetic, morphological, lexical, syntactical, genological, and discursive forms), which allows memory to exist. It also has an influence, oftentimes a deforming one, on the very shape (content) of memory and the ways its content is conveyed. This highly complex range of problems has given rise, in the humanities, to a new research subdiscipline known as memory linguistics or linguistic memory science whose goals and tasks have precisely delineated in this paper.

Keywords

PL

pamięć wspólnotow; podmiotowość pamięci; ujęzykowienie pamięci; pamięcioznawstwo lingwistyczne

EN

collective memory; subjectivity of memory; linguistic memory; memory linguistics; linguistic memory science

• Publisher: Instytut Germanistyki Uniwersytetu Warszawskiego oraz Instytut Filologii Germańskiej Uniwersytetu Rzeszowskiego
• Journal: tekst i dyskurs - text und diskurs
• Year: 2020
• Issue: 13
• Pages: 101–122

Dates

published

2020-12-30

Contributors

author

Chlebda Wojciech

References

• Assmann Aleida (2006): Der lange Schatten der Vergangenheit. Erinnerungskultur und Geschichtspolitik. München.
• Assmann Jan (1992): Das kulturelle Gedächtnis. Schrift, Erinnerung und politische Identität in frühen Hochkulturen. München.
• Baczkowski Krzysztof (2010): Grunwald w tradycji i historiografii narodowej polskiej. Kraków.
• Bartmiński Jerzy (2006): Językowe podstawy obrazu świata. Lublin.
• Bartmiński Jerzy (2009): Aspects of Cognitive Ethnolinguistics. Ed. by Jörg Zinken, transl. by Adam Głaz. Sheffield, Oakville.
• Bartmiński Jerzy (2012): Der Begriff des sprachlichen Weltbildes und die Methoden seiner Operationalisierung. Übersetzt von Waldemar Czachur. tekst i dyskurs – text und diskurs, 5, 261–289.
• Bartmiński Jerzy, Chlebda Wojciech (2008): Jak badać językowo-kulturowy obraz świata Słowian i ich sąsiadów? Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury, 20, 11–27.
• Bednarek Stefan (2012): Mnemotopika polska. In: Adamowski Jan, Wójcicka Marta (Hrsg.): Pamięć jako kategoria rzeczywistości kulturowej. Lublin, 33–46.
• Bednarek Stefan, Korzeniewski Bartosz (Hrsg.) (2014): Polskie miejsca pamięci. Dzieje toposu wolności. Warszawa.
• Buras Piotr (2003): Powrót wypędzonych, czyli (nie tylko) niemieckiego sporu o pamięć ciąg dalszy. In: Buras Piotr, Majewski Piotr M. (Hrsg.): Pamięć wypędzonych. Grass, Beneš i środkowoeuropejskie rozrachunki. Warszawa, 5–20.
• Buryła Sławomir (2012): Topika Holokaustu. Wstępne rozeznanie. Świat Tekstów. Rocznik Słupski, 10, 131–151.
• Chlebda Wojciech (1995): Fatum i nadzieja. Szkice do obrazu samoświadomości językowej dzisiejszych Rosjan. Opole.
• Chlebda Wojciech (1997): Zarys polskiej geografii mentalnej. Przegląd Humanistyczny, 3, 81–94.
• Chlebda Wojciech (2002): Polak przed mentalną mapą świata. Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury, 14, 9–26.
• Chlebda Wojciech (2007): Tezy o niepamięci zbiorowej. Prace Filologiczne, LIII, 71–78.
• Chlebda Wojciech (2008): Językowy autoportret Polaków. Spotkanie podmiotów. In: Bartmiński Jerzy, Pajdzińska Anna (Hrsg.): Podmiot w języku i kulturze. Lublin, 185–200.
• Chlebda Wojciech (2011): Szkice do językowego obrazu pamięci. Pamięć jako wartość. Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury, 23, 83–98.
• Chlebda Wojciech (2014): O potrzebie mapowania polskiej pamięci / niepamięci zbiorowej. In: Golachowska Ewa, Zielińska Anna (Hrsg.): Konstrukcje i destrukcje tożsamości. Tom 3: Narracja i pamięć. Warszawa, 39–47.
• Chlebda Wojciech (2019a): Jak historia odkłada się w pamięci, jak pamięć odkłada się w języku. Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury, 31, 57–74.
• Chlebda Wojciech (2019b): O wyzwaniach i zadaniach pamięcioznawstwa lingwistycznego. Ling-Varia, 2, 147–164.
• Chlebda Wojciech (2019c): Z katalogu zadań pamięcioznawczych. Stylistyka, 28, 7–24.
• Chlebda Wojciech (2019d): Wokół pojęć NIEPAMIĘĆ i ЗАБВЕНИЕ. Slavia Orientalis, 4, 681–698.
• Chlebda Wojciech (2020): Reprodukowalność, reprodukcja, reprodukty. In: Chlebda Wojciech, Tarsa Jadwiga (Hrsg.): Intercontinental Dialogue on Phraseology, vol. 6: Frazeologia a reprodukowalność w teorii i praktyce komunikacyjnej. Problemy – metody analizy – opis. Białystok, 27–50.
• Cornelißen Christoph (2003): Was heißt Erinnerungskultur?. Begriff – Methoden – Perspektiven. Geschichte in Wissenschaft und Unterricht, 54, 10, 548–563.
• Czachur Waldemar (2015): Texte machen das kollektive Gedächtnis wahrnehmbar! Zum Text, Gedächtnis und Denkstil aus kultursensitiver Linguistik. In: Opiłowski Roman, Czachur Waldemar (Hrsg.): Sprache – Wissen – Medien. Festschrift für Professor Gerd Antos. Wrocław, 55–69.
• Czachur Waldemar (2018): Lingwistyka pamięci. Założenia, zakres badań i metody analizy. In: Czachur Waldemar (Hrsg.): Pamięć w ujęciu lingwistycznym. Zagadnienia teoretyczne i metodyczne. Warszawa, 7–55.
• Czachur Waldemar, Lüger Heinz-Helmut (2018): Kollektives Gedächtnis und transnationale Herausforderungen für die Kulturlinguistik. In: Czachur Waldemar, Lüger Heinz-Helmut (Hrsg.): Kollektives Gedächtnis und europäische Nachbarschaftsbilder. Beiträge aus kulturlinguistischer Perspektive. Landau, 7–22.
• Czerwiński Maciej (2014): Archiwum znaków – semiotyka pamięci kulturowej. tekst i dyskurs – text und diskurs, 7, 31–48.
• Erll Astrid (2011): Kollektives Gedächtnis und Erinnerungskulturen. Eine Einführung. Stuttgart. Fabiszak Małgorzata (2016): Multimodal discourses of collective memory. In: Romano Manuela, Porto M. Dolores (eds.): Exploring Discourse Strategies in Social and Cognitive Interaction. Multimodal and cross-linguistic perspectives. Amsterdam, 159–183.
• Felder Ekkehard (2000): Nachhaltiges Erinnern durch sprachliches Handeln am Beispiel von Gedenkreden. Deutsche Sprache, 28, 3, 254–277.
• Golka Marian (2009): Pamięć społeczna i jej implanty. Warszawa.
• Grotek Edyta (2018): Sakrale Erinnerungsorte und kollektives Gedächtnis. Kulturonomastische Perspektive am Beispiel einer geteilten historischen Raumgemeinschaft. In: Waldemar Czachur Czachur Waldemar, Lüger Heinz-Helmut (Hrsg.): Kollektives Gedächtnis und europäische Nachbarschaftsbilder. Beiträge aus kulturlinguistischer Perspektive. Landau, 155–180.
• Hahn Hans Hennig, Traba Robert (Hrsg.) (2015–2019): Deutsch-polnische Erinnerungsorte. Band 1–4. Paderborn.
• Hajduk-Nijakowska Janina (1976): Z badań nad literaturą wspomnieniową. Literatura Ludowa, 4–5, 22–41.
• Halbwachs Maurice (1966): Das Gedächtnis und seine sozialen Bedingungen. Frankfurt am Main. Haß Ulrike (1990): Mahnmaltexte 1945–1988. Annäherung an eine schwierige Textsorte. Erinnern der Verweigern. Dachauer Hefte, 6, 135–161.
• Jäger Ludwig (2012): Erinnern und Vergessen. Zwei transkriptive Verfahrensformen des kulturellen Gedächtnisses. In: Felder Ekkehard (Hrsg.): Faktizitätsherstellung in Diskursen. Die Macht des Deklarativen. Berlin, Boston, 265–286.
• Jarosz Józef (2017): Grabinschrift – eine Textsorte im Wandel. Eine diachrone Studie am deutschen epigrafischen Material 1780–2015. Wrocław.
• Kaczmarek Michał (2009): Retoryka pamięci – wybrane problemy teoretyczne. Studia Slavica. Slovanské Studie, XIII, 105–112.
• Kämper Heidrun (2015): ‚Kollektives Gedächtnis‘ als Gegenstand einer integrierten Kulturanalyse. Kulturlinguistische Überlegungen am Beispiel Transformation von Wissen im historiographischen Diskurs. In: Kämper Heidrun, Warnke Ingo. H. (Hrsg.): Diskurs – interdisziplinär: Zugänge, Gegenstände, Perspektiven. Berlin, Boston, 161–188.
• Kubicka Halina (2009): Literatura i mapy. Modele kartograficzne w badaniach nad literaturą popularną. In: Kubicka Halina, Taranek Olga (Hrsg.): Kody kultury. Interakcja, transformacja, synergia. Wrocław, 86–99.
• Kula Marcin (2004): Między przeszłością a przyszłością. O pamięci, zapominaniu i przewidywaniu. Poznań.
• Leuschner Torsten (2018): Historische Germanismen in europäischen Sprachen. Entlehnungen – Erinnerungsorte – diskursive Ressourcen. In: Czachur Waldemar, Lüger Heinz-Helmut (Hrsg.): Kollektives Gedächtnis und europäische Nachbarschaftsbilder. Beiträge aus kultur- linguistischer Perspektive. Landau, 103–132.
• Linde-Usiekniewicz Jadwiga (2003): Uwagi o pewnych niebezpieczeństwach związanych z kontrastywnym badaniem językowego obrazu świata. In: Grzegorczykowa Renata, Waszakowa Krystyna (Hrsg.): Studia z semantyki porównawczej II. Warszawa, 357–370.
• Linke Angelika (2005): Kulturelles Gedächtnis. Linguistische Perspektiven auf ein kulturwissenschaftliches Forschungsfeld. In: Busse Dietrich, Niehr Thomas, Wengeler Martin (Hrsg.): Brisante Semantik. Neuere Konzepte und Forschungsergebnisse einer kulturwissenschaftlichen Linguistik. Tübingen, 65–85.
• Markowski Michał Paweł (2006): Historyzm. In: Burzyńska Anna, Markowski Michał Paweł (Hrsg.): Teorie literatury XX wieku. Kraków, 497–517.
• Nawrocki Tomasz (2008): Pamięć zbiorowa – zbiorowe zapominanie. Krótkie wprowadzenie do problematyki. In: Noras Andrzej Jan (Hrsg.): Z problemów współczesnej humanistyki III. Katowice, 171–184.
• Niewiara Aleksandra (2009): Kształty polskiej tożsamości. Potoczny dyskurs narodowy w perspektywie etnolingwistycznej (XVI-XX w.). Katowice.
• Nijakowski Lech Mieczysław (2008): Polska polityka pamięci. Esej socjologiczny. Warszawa.
• Nora Pierre (2002): Epoka upamiętniania. In: Żakowski Jacek (Hrsg.): Rewanż pamięci. Warszawa, 59–68.
• Nora Pierre (2005): Das Zeitalter des Gedenkens. In: Nora Pierre (Hrsg.): Erinnerungsorte Frankreichs. München, 543–575.
• Nowak Jacek (2011): Społeczne reguły pamiętania. Antropologia pamięci zbiorowej. Kraków.
• Olivier Mathieu (2018): Schlacht bei Tannenberg. Erfolg und Scheitern von Siegesmythen. In: Hahn Hans Henning, Traba Robert (Hrsg.): 20 Deutsch-Polnische Erinnerungsorte. Paderborn, 89–106
• Opiłowski Roman (2018): Multimodale Textualität in der Konstituierung des kollektiven Gedächtnisses. In: Czachur Waldemar, Lüger Heinz-Helmut (Hrsg.): Kollektives Gedächtnis und europäische Nachbarschaftsbilder. Beiträge aus kulturlinguistischer Perspektive. Landau, 83–102.
• Pajdzińska Anna (2004): Niepamięć – córka niedbalstwa?, [w:] Liberek Jarosław (red.): Studia nad polszczyzną współczesną i historyczną. Poznań, 229–236.
• Pajdzińska Anna (2005): Obraz pamiati v pol’skom jazyke, [w:] Dobrzyńska Teresa, Kuncheva Raja (red.): Memory and Text. Cognitive and Cultural Aspects. Sofia, 189–200.
• Pajdzińska Anna (2007): Pamięć jako wartość. In: Mazur Jan, Małyska Agata, Sobstyl Katarzyna (Hrsg.): Człowiek wobec wyzwań współczesności. Upadek wartości czy walka o wartość? Lublin, 253–261.
• Pomian Krzysztof (2006): Historia. Nauka wobec pamięci, tłum. Maciej Abramowicz. Lublin.
• Ricoeur Pierre (2004): Gedächtnis, Geschichte, Vergessen. München.
• Saryusz-Wolska Magdalena, Traba Robert (Hrsg.) (2014): Modi memorandi. Leksykon kultury pamięci. Warszawa.
• Schöpe Katrin (2019): Rhetorik der Erinnerung – Die Fest- und Gedenkrede als politische Textsorte. In: Burkhardt Armin (Hrsg.): Handbuch Politische Rhetorik. Berlin, Boston, 351–374.
• Schramm Wolfgang (2014): ERINNERN – GEDENKEN – MAHNEN. Deutschland und die Deutschen auf Gedenk- und Informationstafeln in Warschau. tekst i dyskurs – text und diskurs, 7, 81–114.
• Stötzel Georg, Eitz Thorsten (Hrsg.) (2002): Zeitgeschichtliches Wörterbuch der deutschen Gegen- wartssprache. Hildesheim.
• Stötzel Georg, Wengeler Martin, Böke Karin (1995): Kontroverse Begriffe. Geschichte des öffentlichen Sprachgebrauchs in der Bundesrepublik Deutschland. Berlin, New York.
• Szacka Barbara (2006): Czas przeszły, pamięć, mit. Warszawa.
• Szpociński Andrzej (2019): Die gesellschaftliche Funktion von Symbolen. In: Loew Peter Oliver, Traba Robert (Hrsg.): Deutsch-Polnische Erinnerungsorte, Band 5: Erinnerung auf Polnisch. Paderborn, 101–119.
• Szulc-Brzozowska Magdalena (2020): EUROJOS: Eine Darstellung des Potentials von kognitiver Definition anhand der Konzepte ARBEIT und DEMOKRATIE. tekst i dyskurs – text und diskurs, 13, 123–147.
• Topolski Jerzy (1998a): Wprowadzenie do historii. Poznań.
• Topolski Jerzy (1998b): Jak się pisze i rozumie historię. Tajemnice narracji historycznej. Warszawa.
• Traba Robert (2015): The past in the present. The construction of Polish history. Translated by Alex Shannon. Frankfurt am Main.
• Wierzbicka Anna (1997): Understanding Cultures through Their Key Words: English, Russian, Polish, German, and Japanese. New York, Oxford.
• Wójcicka Marta (2020): Collective Memory and Oral Text. Berlin.
• Wolff-Powęska Anna (2011): Pamięć – brzemię i uwolnienie. Niemcy wobec nazistowskiej przeszłości (1945–2010). Poznań.
• Żakowski Jacek (2002): Rewanż pamięci. Warszawa.

Identifiers

DOI

10.7311/tid.13.2020.06