Współczesne teorie „adaptation studies”. Rekonesans badań i nowe kierunki rozwoju

• Authors: Birkholc Robert

Title variants

EN

Contemporary Theories in Adaptation Studies: State of the Art and New Directions

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

W artykule zostają przybliżone argumenty nieomawianej dotychczas szerzej w polskich badaniach debaty metodologicznej toczonej w ramach współczesnych adaptation studies. Autor opisuje trzy tendencje charakterystyczne dla najnowszych teorii adaptacji: metateoretyczne próby przeramowania pojęcia adaptacji, krytykę podejścia typu medium specificity oraz otwieranie się na konteksty kulturowe, społeczne i ekonomiczne. Zdaniem autora jednym z największych wyzwań stojących przed studiami nad adaptacją jest przełamanie obowiązującego w obrębie dyscypliny podziału na badania tekstualne i kontekstualne (na który zwracała uwagę Kamilla Elliott). Kategorią, która może stanowić pomost między ujęciami formalistycznymi a kulturoznawczymi, jest pojęcie dyskursu, które nie było dotąd przedmiotem poważnej debaty w ramach dyscypliny. Posługując się przykładami polskich adaptacji z ostatnich lat, autor wskazuje na możliwe sposoby zastosowania tej kategorii w badaniach porównawczych.

EN

The article presents the methodological debate in contemporary adaptation studies, which has not been discussed in greater detail in Polish research. The author describes three trends characteristic of the latest adaptation theories: metatheoretical attempts to reframe the notion of adaptation, criticism of medium-specificity approach, opening up to cultural, social and economic contexts. According to the author, one of the greatest challenges that adaptation studies faces is to overcome the discipline’s division into textual and contextual research (which was noticed by Kamilla Elliott). A category that could link formalistic and cultural approaches is, as the author argues, the category of discourse, which has not been the subject of a broader debate within the discipline so far. Referring to the examples of the latest Polish film adaptations, the author indicates possible ways of applying the concept of discourse in comparative studies.

Keywords

PL

adaptacja filmowa; adaptation studies; formalizm; badania kulturowe; dyskurs; współczesna literatura polska

EN

film adaptation; adaptation studies; formalism; cultural studies; discourse; contemporary Polish literature

• Publisher: Polska Akademia Nauk. Instytut Sztuki PAN
• Journal: Kwartalnik Filmowy
• Year: 2022
• Issue: 119 (Nowa) teoria filmu
• Pages: 56-76

Contributors

author

Birkholc Robert

• Uniwersytet Warszawski

• https://orcid.org/0000-0002-5192-4997

References

• Andrew, D. (1984). Concepts in Film Theory. Oxford: Oxford University Press.
• Bal, M. (2012). Narratologia. Wprowadzenie do teorii narracji (tłum. zbiorowe). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Bortolotti, G. S., Hutcheon, L. (2020). O pochodzeniu adaptacji: biologiczne przemyślenia o dyskursie wierności i „sukcesu” (tłum. M. Pytko). Tekstualia, 60 (1), ss. 9-26.
• Casetti, F. (2005). Adaptation and Mis-adaptations: Film, Literature, and Social Discourses (tłum. A. Raengo). W: R. Stam, A. Raengo (red.), A Companion to Literature and Film (ss. 81-91). Oxford: Blackwell Publishing.
• Elleström, L. (2019). Rozpoznanie, konstruowanie i przekraczanie granic medialnych (tłum. F. Cieślak). Tekstualia, 58 (3), ss. 21-34.
• Elleström, L. (2021). The Modalities of Media II: An Expanded Model for Understanding Intermedial Relations. W: L. Elleström (red.), Beyond Media Borders, t.1: Intermedial Relations among Multimodal Media (ss. 4-91). Cham: Palgrave Macmillan.
• Elliott, K. (2014). Rethinking Formal-Cultural and Textual-Contextual Divides in Adaptation Studies. Literature/Film Quarterly, 42 (4), ss. 576-593.
• Elliott, K. (2020). Theorizing Adaptation. Oxford: Oxford University Press.
• Gaudreault, A., Marion, P. (2005). Transécriture and Narrative Mediatics: The Stakes of Intermediality (tłum. R. Stam). W: R, Stam, A. Raengo (red.), A Companion to Literature and Film (ss. 58-70). Oxford: Blackwell Publishing.
• Helman, A. (1998). Twórcza zdrada: filmowe adaptacje literatury. Poznań: Ars Nova.
• Hopfinger, M. (1974). Adaptacje filmowe utworów literackich. Problemy teorii i interpretacji. Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk: Ossolineum.
• Hutcheon, L. (2006). A Theory of Adaptation. London: Routledge.
• Kaczmarczyk, K. (2015). Narratologia transmedialna. Założenia, cele i wyzwania. Tekstualia, 43 (4), ss. 3-16.
• Markowski, M. P. (2009). Badania kulturowe. W: A. Burzyńska, M. P. Markowski (red.), Teorie literatury XX wieku. Podręcznik (s. 536). Kraków: Znak.
• Masłowska, D. (2002). Wojna polsko-ruska pod flagą biało-czerwoną. Warszawa: Lampa i Iskra Boża.
• McFarlane, B. (1996). Novel To Film: An Introduction to the Theory of Adaptation. Oxford: Clarendon Press Oxford.
• McFarlane, B. (1999). Tło, problemy i nowe propozycje (tłum. S. Sikora). Kwartalnik Filmowy, (26-27), ss. 6-31.
• Murray, S. (2012). The Adaptation Industry: The Cultural Economy of Contemporary Literary Adaptation. London: Routledge.
• Ślósarz, A.(2021). Film w literaturze XXI wieku. Kraków: Universitas.
• Wagner, G. (1975). The Novel and the Cinema. New York: Rutherford.
• Winckler, R. (2021). Hacking Adaptation: Updating, Porting, and Forking the Shakespearean Source Code. Adaptation, 14 (1), ss. 1-22.
• Wysłouch, S. (1994). Literatura a sztuki wizualne. Warszawa: PWN.