Gdzie rośnie dziewanna, tam bez posagu panna – miejsce fitonimów w językowym obrazie świata użytkowników gwar (na Kujawach i poza nimi)

• Authors: Wierzbicka Agnieszka

Title variants

EN

Where mullein grows is where a portionless maid lives – phytonyms in the linguistic picture of the world painted by dialect users (in Kujawy region and apart from them)

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Ludzie mieszkający na wsi mieli zawsze szczególny i bardzo bliski kontakt z przyrodą. Ich życie, podporządkowane siłom i prawom natury, przebiegało według określonego rytmu pór roku i wiążących się z nimi obowiązków, zwyczajów, obrzędów oraz wierzeń (zarówno chrześcijańskich, jak i pogańskich), co znajdywało odzwierciedlenie w języku. Artykuł jest próbą ukazania funkcjonowania gwarowych nazw roślin w świadomości mieszkańców wsi. Fitonimy gwarowe odzwierciedlają bowiem subiektywny stosunek nadawcy do rzeczywistości oraz ukazują utrwalone w świadomości zbiorowej struktury poznawcze i pojęciowe.

EN

Most countrymen and countrywomen have always lived particularly close to nature. They obey the laws of nature, their life has been subordinated to the sequence of seasons and related chores, customs, rituals, and beliefs (both Christian and pagan). All of these practices find their reflection in language. The author attempts to depict the ways in which dialectl plant names function and how dialect users comprehend them as dialect phytonyms which carry the user’s subjective attitude to reality and reflect the conceptual and cognitive structures fixed in the collective consciousness.

Keywords

PL

nazwy roślin w gwarach; językowy obraz świata; obrzędy

EN

dialectical plant names; linguistic picture of the world; rites

• Publisher: Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Stowarzyszenie
• Journal: Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
• Year: 2018
• Volume: 65
• Pages: 229-243

Contributors

author

Wierzbicka Agnieszka

• Zakład Współczesnego Języka Polskiego, Instytut Filologii Polskiej i Logopedii Wydział Filologiczny Uniwersytetu Łódzkiego

References

• Biblia Tysiąclecia – Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu, 2014, Pallottinum, Poznań.
• Dubisz Stanisław, 1977, Nazwy roślin w gwarach ostródzko-warmińsko-mazurskich, w: M. Szymczak, red., Studia Warmińsko-Mazurskie, t. 11, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.
• Głowniak Kazimierz, Widelski Jarosław, 2012, Perz – roślina niedoceniana, „Panacea”, nr 1(38), s. 10–11, http://www.panacea.pl/articles.php?id=3803 (dostęp: 17.10.2016).
• Kolberg Oskar, 1961, Dzieła wszystkie, t. 1, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Wrocław–Poznań.
• Kolberg Oskar, 1962, Dzieła wszystkie, t. 7, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Wrocław–Poznań.
• Mazerant-Leszkowska Anna, 1990, Mała księga ziół, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa.
• Mowszowicz Jakub, 1985, Przewodnik do oznaczania krajowych roślin zielarskich, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa.
• Mowszowicz Jakub, 1986, Flora jesienna. Przewodnik do oznaczania dziko rosnących jesiennych pospolitych roślin zielnych, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa.
• Mroczek Janusz, Mroczek Anna, 2011, Rośliny użytkowe i zioła w przysłowiach ludowych, „Panacea”, nr 4(37), s. 32–34, http://www.panacea.pl/articles.php?id=3712 (dostęp: 17.10.2016).
• Nitsch Kazimierz, 1955, Wybór pism polonistycznych, t. 2, Zakład im. Ossolińskich, Wrocław–Kraków.
• Nowiński Marian, 1980, Dzieje upraw i roślin leczniczych, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa.
• Pawłowski Eugeniusz, 1974, Polskie nazwy roślin (próba klasyfikacji semantycznej), „Studia Indoeuropejskie. Prace Komisji Językoznawstwa”, nr 37, s. 163–169.
• Piekarczyk Dorota, 2004, Kwiaty we współczesnym językowym obrazie świata, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 39–44.
• Piesta Jakub, 2013, Pozostałości z przedchrześcijańskich wierzeń słowiańskich w dzisiejszej tradycji ludowej, „Zeszyty Cyrylo-Metodiańskie”, nr 2, s. 151–155.
• Przysłowia na każdy dzień, http://wrzesnia.w.interiowo.pl/przyslowia/9.htm (dostęp: 17.10.2016).
• Rogowska Ewa, 1998, Kaszubskie nazwy roślin uprawnych, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
• Szot-Radziszewska Elżbieta, 2005, Sekrety ziół. Wiedza ludowa, magia, obrzędy, leczenie, Wydawnictwo Trio, Warszawa.
• Szulczewski Jerzy Wojciech 1932, Rośliny w mianownictwie, przesądach i lecznictwie ludu wielkopolskiego, „Lud”, t. XXXI, s. 93–100.
• Świejkowski Leonidas, 1990, Rośliny lecznicze i przemysłowe. Klucz do oznaczania, Libra, Warszawa.
• Thomas William, Znaniecki Florian, 1976, Chłop polski w Europie i Ameryce, t. 1, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.
• Tomiccy Joanna i Ryszard, 1975, Drzewo życia: Ludowa wizja świata i człowieka, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.
• Wajda-Adamczykowa Ludwika, 1989, Polskie nazwy drzew, „Prace Językoznawcze” nr 121, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
• Wierzbicka Agnieszka, 2009, Świat człowieka odzwierciedlony w fitonimach, w: oprac. zbiorowe, Świat ukryty w znaczeniu, czyli o znaczeniu gramatycznym, leksykalnym i etymologicznym w językach słowiańskich, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s. 415–426.
• Ziółkowska Maria, 1983, Gawędy o drzewach, Arkona, Warszawa.