Europejskie dziedzictwo kulturowe w strategicznych i rozwojowych priorytetach Unii Europejskiej (2010-2020)

• Authors: Gierat-Bieroń Bożena

Title variants

EN

European cultural heritage in the Strategic and Development priorities of the European Union (2010-2020)

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Dziedzictwo kulturowe stało się priorytetowym obszarem działalności Unii Europejskiej (UE) po Traktacie Lizbońskim. Kryzysy, które zachwiały zasadami aksjologicznymi integracji, przesądziły o wyborze tego obszaru, dlatego z dziedzictwa uczyniono niejako medium europejskiej pamięci, ale też katalizator wzrostu gospodarczego i komponent zrównoważonego rozwój Unii. Niniejszy artykuł prezentuje analizę celów i zadań strategicznych dziedzictwa, zdefiniowanych w aktach prawa wtórnego UE oraz w decyzji o powołaniu Europejskiego Roku Dziedzictwa Kulturowego (2018). Autorka poszukuje korelacji występujących między sektorem dziedzictwa kulturowego oraz zasadami zrównoważonego rozwoju. Pozwoli to na ustrukturyzowanie sektora pod kątem wielopoziomowego zarządzania „zasobami”, wykorzystania jego potencjału kapitałotwórczego, a także zabezpieczania sektora dzięki unijnym mechanizmom finansowym i cyfrowym. Teoretycznymi podstawami analizy politologicznej są koncepty Dawida Thorsby’ego oraz Jona Hawkesa definiujące strategie kulturowe w zrównoważonym rozwoju i przeniesione tutaj na grunt inicjatyw politycznych UE, odnoszące się do efektu spójności i synergii kultury z innymi politykami publicznymi Unii.

EN

Following the Treaty of Lisbon, the cultural heritage has become one of the priorities of the European Union’s (EU) policy. It was a direct result of the crises that shook the axiological foundations of integration process. Cultural policy was made, on the one hand, a medium of European memory, and, on the other hand – a catalyst for economic growth and an important component of sustainable development of the Union. This article presents the analysis of the strategic objectives of heritage as defined in EU secondary legislation and in the decision on establishing the European Year of Cultural Heritage (2018). The author determines correlations between the cultural heritage sector and sustainable development. They allow the sector to be structured in terms of multi-level management of 'resources', harnessing its capital-generating potential, and safeguarding it through EU financing and digitalisation mechanisms. The theoretical principles of the policy analysis are the concepts by David Thorsby and Jon Hawkes concerning the role of cultural strategies in sustainable development, transferred to EU policy initiatives addressing the coherence and synergy of culture with other public policies of the Union.

Keywords

PL

dziedzictwo kulturowe Europy; polityka kulturalna Unii Europejskiej; zrównoważony rozwój; mechanizmy wsparcia kultury w UE; Unia Europejska; UE

EN

European cultural heritage; sustainable development; EU supporting mechanisms for cultural sector; European Union cultural policy; European Union; EU

• Publisher: Wydział Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych, Uniwersytet Warszawski
• Journal: Przegląd Europejski
• Year: 2023
• Issue: 1(67)
• Pages: 51-75

Dates

published

2023

Contributors

author

Gierat-Bieroń Bożena

• Jagiellonian University

References

• ASHWORTH Gregory, GRAHAM Brian, TUNBRIDGE John (2007), Pluralising Pasts: Heritage, Identity and Place in Multicultural Society, London. DOI: 10.2307/j.ctt18mvnhw
• BAUM Rafał (2003), Kryteria oceny zrównoważonego rozwoju w gospodarstwach rolnych, „Roczniki Akademii Rolniczej w Poznaniu - Seria Ekonomia”, nr 2.
• BERGH van den Jeroen C.J.M., NIJKAMP Peter (1991), Operationalizing sustainable development: dynamic ecological- -economic model, „Ecological Economics” no 4, https://doi.org/10.1016/0921-8009(91)90003-W
• BURCHARD-DZIUBIŃSKA Małgorzata (1998), Ekologiczne i ekonomiczne aspekty restrukturyzacji przemysłu, Białystok.
• CERNEA Michael M. (2001), Cultural Heritage and Development: A Framework for Action in the Middle East and North Africa (Orientations in Development), Washington.
• CHOAY Françoise (2001), The invention of the historic monument, Cambridge.
• COMPETENCE CENTRE FOR THE CONSERVATION OF CULTURAL HERITAGE (WWW), https://cordis.europa.eu/project/id/101004468 (5.05.2023).
• CORDIS (WWW), Dziedzictwo zagrożone: unijne badania i innowacje zwiększające trwałość dziedzictwa kulturowego, https://cordis.europa.eu/article/id/400947-heritage-at-risk-eu-research-and-innovation-for-a-more-resilient-cultural-heritage/pl (2.05.2023).
• COST ASSOCIATION (2010), Memorandum of Understanding for the implementation of a European Concerted Research Action designated as COST Action IS1007: Investigating Cultural Sustainability, European Cooperation in Science and Technology – COST, COST 4206/10, Brussels, 16 December 2010.
• CULTURAL HERITAGE COUNTS FOR EUROPE (2015a), Towards a European Index for Cultural Heritage, Europa Nostra, Krakow: International Cultural Centre, https://www.europanostra.org/our-work/policy/cultural-heritage-counts-europe/ (12.12.2015).
• CULTURAL HERITAGE COUNTS FOR EUROPE (2015b), Final Report, 24 July 2015; http://blogs.encatc.org/culturalheritagecountsforeurope/ (24.07.2015).
• DECISION 2228/97/EC of the European Parliament and of the Council of 13 October 1997 establishing a Community action programme in the field of cultural heritage (the Raphael programme), OJ L 305, 8.11.1997.
• DECYZJA 1194/2011/UE Parlamentu Europejskiego i Rady z 16 listopada 2011 roku ustanawiająca działanie Unii Europejskiej na rzecz Znaku Dziedzictwa Europejskiego, Dz. Urz. UE L 303/1 z 22.11.2011.
• DECYZJA 2010/427/UE Rady z dnia 26 lipca 2010 roku określająca organizację i zasady funkcjonowania Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych, Dz. Urz. UE L 201/30 z 3.08.2010.
• DECYZJA 2017/864 Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) z dnia 17 maja 2017 r. w sprawie Europejskiego Roku Dziedzictwa Kulturowego (2018), Dz. Urz. UE L 131/1 z 20.05.2017.
• DELANTY Gerard (2018), The European Heritage: A Critical Re-Interpretation, Routledge.
• DESSEIN Joost, SOINI Katriina, FAIRCLOUGH Graham, HORLING Lummina (eds.) (2015), Culture in, for and as Sustainable Development. Conclusions from the COST Action IS1007 Investigating Cultural Sustainability, Jyväskylä.
• DRUCKER Peter F. (2000), Zarządzanie w XXI wieku, Warszawa.
• EKES (2018), Opinia Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego „Wkład obszarów wiejskich Europy w Europejski Rok Dziedzictwa Kulturowego 2018 z myślą o zapewnieniu zrównoważonego rozwoju i spójności między obszarami wiejskimi a miejskimi” (opinia z inicjatywy własnej), (2018/C 440/04), Dz. Urz. UE C 440/22 z 6.12.2018.
• ESSnet-Culture Final Report (2012), European Statistical System Network on Culture, https://cros-legacy.ec.europa.eu/system/files/ESSnet%20Culture%20Final%20report.pdf (30.09.2021).
• EUROPEANA (WWW), https://www.europeana.eu/pl (2.05.2023).
• EUROPEJSKI KOMITET REGIONÓW (2015), Opinia Europejskiego Komitetu Regionów – Ku zintegrowanemu podejściu do dziedzictwa kulturowego w Europie (2015/C 195/04), Dz. Urz. UE C 195/22 z 12.06.2015.
• GAJDA Janusz (2005), Antropologia kulturowa, cz. 1, Toruń.
• GAWEŁ Łukasz (2016), Kiedy dziedzictwo staje się dziedzictwem – kilka uwag w kontekście nauk o zarządzaniu, w: Ł. Gaweł, W. Pokojska, A. Pudełko (red.), Zarządzanie dziedzictwem: problemy, obszary, definicje, Kraków.
• GIERAT-BIEROŃ Bożena (2019), Znak Dziedzictwa Europejskiego w Polsce w kontekście budowania pamięci europejskiej, w: E. Kocój, T. Kosiek, J. Szulborska-Łukaszewicz (red.), Dziedzictwo kulturowe w regionach europejskich. Odkrywanie, ochrona i (re)interpretacja, Kraków.
• HAWKES Jon (2001), The Fourth Pillar of Sustainability. Culture’s Essential Role in Public Planning, Melbourne.
• JAKUBOWSKI Andrzej, HAUSLER Kristin, FIORENTINI Francesca (eds.) (2019). Cultural Heritage in the European Union: A Critical Inquiry into Law and Policy, Brill, Nijhoff.
• JANIKOWSKI Ryszard (2009), Kultura osią zrównoważonego rozwoju [w:] R. Janikowski, K. Krzysztofek (red.) Kultura a zrównoważony rozwój. Środowisko, ład przestrzenny, dziedzictwo w świetle dokumentów UNESCO i innych organizacji międzynarodowych, Warszawa, s. 17–39.
• JURKIEWICZ-ECKERT Dorota (2019), Międzynarodowy wymiar Europejskiego Roku Dziedzictwa Kulturowego w świetle strategii Unii Europejskiej w obszarze międzynarodowych stosunków kulturalnych, „Studia Europejskie – Studies in European Affairs”, nr 3. DOI: 10.33067/SE.3.2019.8
• KOBYLIŃSKI Zbigniew (2000), Zarządzanie dziedzictwem kulturowym a koncepcja ekorozwoju, w: K. Gutowska (red.), Problemy zarządzania dziedzictwem kulturowym, Warszawa.
• KOMISJA EUROPEJSKA (WWW), Zrównoważony rozwój i dziedzictwo kulturowe, https://culture.ec.europa.eu/pl/cultural-heritage/cultural-heritage-in-eu-policies/sustainability-and-cultural-heritage (2.05.2023).
• KOMISJA EUROPEJSKA (2007), Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego oraz Komitetu Regionów: Komunikat dotyczący Europejskiej agendy kultury w dobie globalizacji świata {SEK(2007) 570}, KOM(2007) 242 wersja ostateczna, Bruksela, 10.05.2007.
• KOMISJA EUROPEJSKA (2010), Komunikat Komisji: Europa 2020. Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu, KOM(2010) 2020 wersja ostateczna, Bruksela, 03.03.2010.
• KOMISJA EUROPEJSKA (2014), Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów: Ku zintegrowanemu podejściu do dziedzictwa kulturowego w Europie, COM(2014) 477 final, Bruksela, 22.07.2014.
• KOMISJA EUROPEJSKA (2019a), Sprawozdanie Komisji dla Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów z realizacji, wyników i ogólnej oceny Europejskiego Roku Dziedzictwa Kulturowego 2018, COM(2019) 548 final, Bruksela, 28.10.2019.
• KOMISJA EUROPEJSKA (2019b), Europejskie ramy działania w zakresie dziedzictwa kulturowego, Dokument Roboczy Służb Komisji, Urząd Publikacji Unii Europejskiej, Luksemburg, https://data.europa.eu/doi/10.2766/0212
• KONKLUZJE RADY (2012/C 393/03) z dnia 26 listopada 2012 r. na temat zarządzania kulturą, Dz.U. C 393 z 19.12.2012.
• KONKLUZJE RADY (2014/C 183/08) z dnia 21 maja 2014 r. w sprawie dziedzictwa kulturowego jako strategicznego zasobu zrównoważonej Europy, Dz. Urz. UE C183/36 z 14.06.2014.
• KONKLUZJE RADY (2014/C 463/01) na temat zarządzania partycypacyjnego dziedzictwem kulturowym Dz. Urz. UE C 463/1 z 23.12.2014.
• KONKLUZJE RADY (2014/C 463/02) i przedstawicieli rządów państw członkowskich zebranych w Radzie w sprawie planu prac w dziedzinie kultury na lata 2015-2018, Dz. Urz. UE. C 463/4 z 23.12.2014.
• KONKLUZJE RADY (2018/C 196/05), w sprawie potrzeby wyeksponowania dziedzictwa kulturowego we wszystkich politykach UE, Dz. Urz. UE. C 196/20 z 8.06.2018.
• KONWENCJA RADY EUROPY (2006/98), Europejska Konwencja Krajobrazowa sporządzona we Florencji 20 października 2000 r., Dz. U. 2006, nr 14 poz. 98.
• KONWENCJA UNESCO (2007/1584 i 1585) w sprawie ochrony i promowania różnorodności form wyrazu kulturowego, sporządzona w Paryżu dnia 20 października 2005 r., Dz. U. 2007 nr 215, poz. 1584 i 1585.
• KONWENCJA UNESCO (2011/1018) w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego, sporządzona w Paryżu dnia 17 października 2003 r., Dz. U. 2011 nr 172, poz. 1018.
• LABADI Sophia, GILBERTO Francesca, ROSETTI Ilaria, SHETABI Linda, YILDRIM Ege (2021), Heritage and the sustainable development goals: policy guidance for heritage and development actors, Paris.
• LÄHDESMÄKI Tuuli, ČEGINSKAS Viktorija L.A, KAASIK-KROGERUS Sigrid, MÄKINEN Katja, TURUNEN Johanna (eds.) (2020), Creating and Governing Cultural Heritage in the European Union: The European Heritage Label (Critical Heritages of Europe), Routledge.
• LICCIARDI Guido, AMIRTAHMASEBI Rana (eds.) (2012), The Economics of Uniqueness. Investing in Historic City Cores and Cultural Heritage Assets for Sustainable Development, Washington, https://doi.org/10.1596/978-0-8213-9650-6.
• MESKELL Lynn (2015), Global Heritage. A Reader. Oxford.
• MURZYN-KUPISZ Monika (2013), Kultura i dziedzictwo kulturowe a rozwój zrównoważony, w: Z. Strzelecki, P. Legutko-Kobus (red.), Gospodarka regionalna i lokalna a rozwój zrównoważony, Warszawa, s. 92–105.
• OUR COMMON FUTURE (1987), Report of the World Commission on Environment and Development, Oxford, New York.
• OUR CREATIVE DIVERSITY (1995), Report of the World Commission on Culture and Development, UNESCO.
• PARLAMENT EUROPEJSKI (2015), Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 8 września 2015 r. w sprawie dążenia ku zintegrowanemu podejściu do dziedzictwa kulturowego w Europie (2014/2149(INI), Dz. Urz. UE C 316/88 z 22.09.2017.
• PARLAMENT EUROPEJSKI (2019), Propagowanie europejskiej kultury, Briefing, Polityki UE– Działania dla obywateli, EPRS | Biuro Analiz Parlamentu Europejskiego, https://what-europe-does-for-me.eu/data/pdf/focus/focus17_pl.pdf (30.06.2019).
• PARLAMENT EUROPEJSKI (2021), Rezolucja Parlamentu Europejskiego z dnia 20 stycznia 2021 r. w sprawie zapewnienia długotrwałych efektów politycznych Europejskiego Roku Dziedzictwa Kulturowego (2019/2194(INI), Dz. Urz. UE C 456/24 z 10.11.2021.
• PASCUAL Jordi (2009), Polityki kulturalne, rozwój społeczny i innowacyjność instytucjonalna, czyli: dlaczego potrzebujemy Agendy 21 dla kultury? w: W. Kłosowski (red.), Kierunek Kultura. Promocja regionu przez kulturę, Warszawa.
• PEARCE Dawid, BARBIER Edward, MARKADYA Anii (1990), Sustainable Development. Economics and the Environment in the Third World, Aldershot/Brookfield.
• PERŁO Dorota (2014), Modelowanie zrównoważonego rozwoju regionów, Białystok.
• PLEBAŃCZYK Katarzyna (2018), Role kultury we współczesnych strategiach rozwoju zrównoważonego, „Studia Ekonomiczne. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach”, nr 376.
• PURCHLA Jacek (2001), Dziedzictwo a rozwój. Zarządzanie miastami zabytkowymi a sprawa rynku w doświadczeniach Europy Środkowej, w: Purchla Jacek (red.), Od świata granic do świata horyzontów, Kraków.
• PURCHLA Jacek (2011), Dziedzictwo kulturowe a kapitał społeczny, „Małopolskie Studia Regionalne”, nr 1 (21).
• QUIÑONES VILÁ Claudia S. (2018), Cultural Heritage in the European Union: An Outsider’s Perspective, “Santander Art and Culture Law Review”, no. 2. DOI: 10.4467/2450050XSNR.18.026.10380
• ROZPORZĄDZENIE 1295/2013 Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) z dnia 11 grudnia 2013 r. ustanawiające program „Kreatywna Europa” (2014–2020) i uchylające decyzje nr 1718/2006/WE, nr 1855/2006/WE i nr 1041/2009/WE (Tekst mający znaczenie dla EOG), Dz. Urz. UE L 347/221 z 20.12.2013.
• SIEKIERSKI Jan, RUTKOWSKA Małgorzata (2008), Zrównoważony rozwój jako koncepcja w naukach ekonomicznych, „Studia i Prace Wydziału Nauk Ekonomicznych i Zarządzania”, nr 8.
• SŁOWNIK WSPÓŁCZESNEGO JĘZYKA POLSKIEGO (1996), Warszawa.
• SMITH Laurajane (2006), Uses of Heritage. Routledge.
• THE BERLIN CALL TO ACTION (2018), http://www.europanostra.org/wp-content/uploads/2018/06/Berlin-Call-Action-Cultural-Heritage-Future-Europe.pdf (22.06.2018).
• THORSBY David (2010), Ekonomia i kultura, Warszawa.
• THORSBY David (2001), Economics and Culture, Cambridge.
• TRZEPACZ Piotr (2012), Geneza i istota koncepcji rozwoju zrównoważonego, Kraków.
• TUNBRIDGE John (2018), Zmiana warty. Dziedzictwo na przełomie XX I XXI wieku, Kraków.
• UNESCO (2013), The Hangzhou Declaration: Placing Culture at the Heart of Sustainable Development Policies, International Congress Culture: Key to Sustainable Development, Hangzhou, China, 2013, https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000221238 (17.05.2013).
• YENKEN David, WILKINSON Debra (2021), Resetting the Compass: Australia's Journey Towards Sustainability, Collingwood.
• ZEIDLER Kamil (2010), Leksykon prawa ochrony zabytków. 100 podstawowych pojęć, Warszawa.