Król, prorok czy kapłan ? Charyzmat konsekrowanego władcy w miniaturach ottońskich: treści ideowe i funkcje przedstawień cesarzy dynastii saskiej

• Authors: Dariusz Tabor

Title variants

A King, Prophet or Priest? The Charisma of a Consecrated Ruler in the Ottonian Miniatures: Ideological Contents and the Functions of Presentations of the Saxon Dynasty Emperors

• Languages of publication: PL

Abstracts

PL

Przedmiotem artykułu są miniatury przedstawiające cesarza w majestacie. Są to: miniatura z przedstawieniem Ottona II z Registrum Gregorii (Chantilly, Musée Condé, MS 14),dwie miniatury z tzw. Ewangeliarza Ottona III (Monachium, Bayerische Staatsbibliothek, Clm. 4453) – przedstawiająca Ottona III oraz przedstawiająca alegorie krain, dwie miniatury (Otto II i krainy) znajdujące się w ewangeliarzu oprawionym w kodeksie zawierającym również dzieła Józefa Flawiusza (Bamberg, Staatsbibliothek, Class. 79) oraz miniatura z postacią Ottona III, umieszczona w Ewangeliarzu Liutara, zwanego ewangeliarzem akwizgrańskim (Aachen, Domschatz). Obrazy te były przedmiotem badań Percy Ernsta Schramma, Piotra Skubiszewskiego, Henry'ego Mayr-Hartinga, Wolfganga Christiana Schneidera, Ludgera Körntgena, Hagen Keller oraz Erica Palazzo. Wywyższenie cesarza ma swoje precedensy w sztuce karolińskiej. Usytuowanie miejsca cesarskiego w drugiej kondygnacji na emporze kaplicy pałacowejw Akwizgranie oraz miniatura z przedstawieniem wywyższonego Karola Łysego w Biblii Viviana dają świadectwo karolińskiemu podejściu do osoby władcy. Źródeł konsekracji władcy wywyższonego ponad biskupów i książąt w miniaturach należy szukać w poglądach teologiczno-politycznych epoki. Hinkmar z Reims. Samaragdus, Alkuin oraz Thietmar z Merseburga określają władcę jako wybranego i namaszczonego przez Boga do rządzenia ludem. Wywyższenia władcy należy jednak upatrywać w liturgii konsekracji króla, udokumentowanej w Pontifical Romano-Germanique. Najważniejszym aktem tej liturgii jest namaszczenie, unctio, dokonywane w kontekście modlitwy konsekracyjnej. Obraz tronującego cesarza odzwierciedla moment liturgii, w którym konsekrowany po namaszczeniu i wręczeniu insygniów zasiada na tronie w absydzie, zaprowadzony tam przez metropolitów i książąt. Namaszczenie wywodzi się ze starostementowej konsekracji królów, proroków i sędziów. Konsekracja królewska różni się jednak od konsekracji biskupa, prezbitera i diakona, tak wiec nieuzasadnione jest określanie namaszczonego króla sacerdos. Obraz konsekrowanego i wywyższonego na wzór władcy biskupa pojawia się również w sztuce ottońskiej – w Psalterium Egberti oraz Codex Egberti. Analizowane i interpretowane obrazy są osadzone w kontekście zbioru miniatur chrystologicznych występujących w księgach liturgicznych, w których pojawiają się wymienione miniatury. Wynika z tego, że zasadniczymi rysami treści wszystkich czterech miniatur jest postać władcy jako słuchacza słowa Bożego oraz postać władcy, który nie jest typem Chrystusa, lecz ma być kształtowany na wzór Chrystusa.

EN

The miniatures showing the enthroned emperor are the subject of the article. These are: the miniature showing Otto II from the Registrum Gregorii (Chantilly, Musée Condé, MS 14), two miniatures from the so-called Gospels of Otto III (Munich, Bayerische Staatsbibliothek, Clm. 4453) – one showing Otto III and the other one showing the allegories of the provinces of the empire, two miniatures (Otto II and the provinces) contained in the Gospels bound in the code also containing works by Flavius Josephus (Bamberg, Staatsbibliothek, Class. 79) and the miniature with the figure of Otto III found in the Liuthar Gospels, also called the Aachener Evangeliars (Aachen, Domshatz). The pictures were studied by Percy Ernst Schramm, Piotr Skubiszewski, Henry Mayr-Harting, Wolfgang Christian Schneider, Ludger Körntgen, Hagen Keller and Eric Palazzo. Exaltation of the emperor has its precedents in the Carolingian art. Placing the royal space in the upper gallery of the Palatine Chapel in Aachen and the miniature showing the exalted Charles the Bald in the Count Vivian Bible witness to the Carolingian approach to the person of the ruler. The sources of the consecration of an exalted ruler over bishops and princes in miniatures should be looked for in the theological-political views of the epoch. Hincmar, Archbishop of Reims, Smaragdus, Alcuin and Thietmar of Merseburg define the ruler as one chosen and anointed by God for ruling the people. However, the exaltation of the ruler should be looked for in the liturgy of the consecration of the king that is documented in the Pontifical Romano-Germanique. The most important act of this liturgy is the anointing, unction, practiced during the consecration prayer. The image of the enthroned emperor mirrors the moment of the liturgy in which the consecrated one, after being anointed and handed the regalia, ascends the throne in the apse, led there by the metropolitans and princes. The anointing is derived from the Old Testament consecration of kings, prophets and judges. However, the consecration of a king is different from the consecration of a bishop, presbyter or deacon, so defining the anointed king as sacerdos is unjustified. The image of the bishop consecrated and exalted on the pattern of a ruler also appears in the Ottonian art – in the Psalterium Egberti and the Codex Egberti. The analyzed and interpreted pictures are put in the context of the set of Christological miniatures found in liturgical books where the mentioned miniatures appear. It follows from the above statements that the figure of the ruler as one who listens to God’s Word, and the figure of the ruler who is not a type of Christ, but should be shaped on the pattern of Christ, are the basic features of the contents of all the four miniatures.

Keywords

PL

miniatury; liturgia; konsekracja; władca

EN

miniatures; liturgy; consecration; ruler

• Publisher: Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II. Towarzystwo Naukowe KUL
• Journal: Roczniki Humanistyczne
• Year: 2016
• Volume: 64
• Issue: 4: Historia sztuki
• Pages: 5-32

Contributors

author

Dariusz Tabor

• Katedra Historii Sztuki Starożytnej i Średniowiecznej na Wydziale Historii i Dziedzictwa Kulturowego Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II

Identifiers

DOI

10.18290/rh.2016.64.4-1