Miejsce panpsychizmu we współczesnych debatach nad umysłem

• Authors: Jarocki Jacek

Title variants

EN

Panpsychism in the Recent Debates about the Mind

• Languages of publication: PL EN

Abstracts

PL

Celem artykułu jest zaprezentowanie współczesnych odmian panpsychizmu, czyli stanowiska metafizycznego, zgodnie z którym przynajmniej część fundamentalnych własności świata ma charakter umysłowy. Mimo swojej popularności w historii filozofi i, w dominującej obecnie tradycji analitycznej pogląd ten uważany jest za nienaukowy. Jednakże w obliczu nierozwiązywalnych jak dotąd trudności z wyjaśnieniem umysłu, panpsychizm coraz częściej traktuje się jako poważnego kandydata na poprawną teorię metafizyczną. W swoim artykule proponujęmożliwie szeroką definicję panpsychizmu, a następnie wskazuję, w jakich punktach mogą się różnić jego odmiany. W dalszej części wyróżniam dwie motywacje do przyjęcia panpsychizmu: akceptację prawa ciągłości albo uznanie istnienia własności wewnętrznych. W przedostatnim paragrafie wymieniam problemy panpsychizmu, z których głównym jest tzw. problem kombinacji. W zakończeniu sugeruję, że mimo trudności panpsychizm staje się coraz popularniejszą koncepcją, która ma swoje miejsce we współczesnych debatach nad umysłem.

EN

The purpose of this article is to present contemporary varieties of panpsychism, i.e. a metaphysical view according to which at least some of the fundamental properties which constitute the world are mental. Despite its popularity in the history of philosophy, the view has been thought, in the analytic tradition, to be unscientific. Nevertheless, in light of some insolvable problems with the explanation of mind, panpsychism has become a view which is taken seriously as a correct metaphysical theory. In this article, I propose a broad definition of panpsychism in order to uncover the possible causes of its variety. Subsequently, I argue that there are two main motivations to embrace panpsychism: the law of continuity and the acceptance of fundamental monism. Further, I present some problems with panpsychism, especially the problem of combination. In the final part, I suggest that panpsychism should be taken seriously in the recent debates about the mind, regardless of its difficulties.

Keywords

PL

metafizyka świadomości; panpsychizm; problem umysł/ciało; antyredukcjonizm; monizm fundamentalny; David Chalmers; William James

• Publisher: Instytut Filozofii - Uniwersytet Jagielloński
• Journal: Diametros
• Year: 2018
• Issue: 58
• Pages: 49-64

Dates

published

2018-12

Contributors

author

Jarocki Jacek

• Faculty of Philosophy, The John Paul II Catholic University of Lublin

References

• Adams R.M. (2013), Consciousness, Physicalism, and Panpsychism, „Philosophy and Phenomenological Research” 86 (3): 728–735.
• Alexander S. (1920), Space, Time, and Deity, t. 2, Macmillan, London.
• Blackburn S. (1990), Filling in Space, „Analysis” 50 (2): 62–65.
• Carnap R. (2005), Empiryzm. Semantyka. Ontologia, tłum. A. Koterski, IFIS PAN, Warszawa.
• Coleman S. (2006), Being Realistic – Why Physicalism May Entail Panexperientialism, „Journal of Consciousness Studies” 13 (10–11): 40–52.
• Coleman S. (2009), Mind under Matter, [w:] Mind That Abides. Panpsychism in the new millennium, D. Skrbina (red.), John Benjamins Publishing Company, Amsterdam/Philadelphia: 83–107.
• Coleman S. (2012), Mental Chemistry: Combination for Panpsychists, „Dialectica” 66 (1): 137–166.
• Chalmers D. (2006), Strong and Weak Emergence, [w:] The Re-Emergence of Emergence, P. Clayton, P. Davies (red.), Oxford University Press, Oxford: 244–256.
• Chalmers D. (2009), Ontological Anti-Realism, [w:] Metametaphysics. New Essays on the Foundation of Ontology, D. Chalmers, D. Manley, R. Wasserman (red.), Clarendon Press, Oxford: 77–129.
• Chalmers D. (2010), Świadomy umysł. W poszukiwaniu teorii fundamentalnej, tłum. M. Miłkowski, PWN, Warszawa 2010.
• Chalmers D. (2015), Panpsychism and Panprotopsychism, [w:] Consciousness in the Physical World, T. Alter, Y. Nagasawa (red.), Oxford University Press, Oxford: 246–276.
• Chalmers D. (2016), The Combination Problem for Panpsychism, [w:] Panpsychism: Contemporary Perspectives, G. Bruntrup, L. Jaskolla (red.), Oxford University Press, Oxford: 19–47.
• Dąbrowski A. (2013), Podstawowe rodzaje świadomości we współczesnej filozofii naturalistycznej, „Diametros” 36 (2): 27–46.
• Della Roca M. (2006), Spinoza's Metaphysical Psychology, [w:] The Cambridge Companion to Spinoza, D. Garret (red.), Cambridge University Press, Cambridge: 192–266.
• Eccles J. (1992), Evolution of Consciousness, „Proceedings of the National Academy of Sciences USA” 89: 7320–7324.
• Feigl H. (1960), Mind-Body, Not a Pseudoproblem, [w]: Dimensions of Mind, S. Hook (red.), New York University Press, New York: 24–36.
• Foster J. (2008), A World for Us. The Case of Phenomenalistic Idealism, Oxford University Press, Oxford.
• Goff P. (2017), Consciousness and Fundamental Reality, Oxford University Press, Oxford.
• Griffin D. (1998), Unsnarling the World-Knot, University of California Press, Berkeley.
• Gut P. (2011), Spinoza o naturze ludzkiej, Wydawnictwo KUL, Lublin.
• Gutowski P. (2011), Nauka, filozofia, życie. U podstaw myśli Williama Jamesa, Wydawnictwo KUL, Lublin.
• James W. (1890), The Principles of Psychology, t. 1, Macmillan and Co., London.
• James W. (1896), Address of the President before the Society for Psychical Research, „Science” 77 (3): 881–888.
• James W. (2004), Z wybranych problemów filozofii: początek wprowadzenia do filozofii, tłum. M. Filipczuk, Zielona Sowa, Kraków.
• Kim J. (2008), Mit nieredukcyjnego materializmu, tłum. P. Gutowski, T. Szubka, [w:] Analityczna metafizyka umysłu. Najnowsze kontrowersje, M. Miłkowski, R. Poczobut (red.), IFIS PAN, Warszawa: 76–97.
• Leibniz G.W. (1969), Zasady filozofii, czyli monadologia, tłum. S. Cichowicz, [w:] G.W. Leibniz, Wyznanie wiary filozofa, PWN, Warszawa: 295–317.
• Lockwood M. (1989), Mind, Brain and the Quantum: The Compound “I”, Blackwell, Oxford.
• Maxwell G. (1979), Rigid Designators and Mind-Brain Identity, „Minnesota Studies in the Philosophy of Science” 9 (9): 365–403.
• Miłkowski M. (2011), Jak udawać dualistę, wprowadzając epicykle do funkcjonalizmu, „Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria” 77 (1): 27–45.
• Montero B. (2010), A Russellian Response to the Structural Argument Against Physicalism, „Journal of Consciousness Studies” 17 (3–4): 70–83.
• Nagel T. (1997a), Pytania ostateczne, tłum. A. Romaniuk, Aletheia, Warszawa.
• Nagel T. (1997b), Widok znikąd, tłum. C. Cieśliński, Aletheia, Warszawa.
• Nagel T. (2008), Związek psychofizyczny, tłum. R. Poczobut, [w:] Analityczna metafizyka umysłu. Najnowsze kontrowersje, M. Miłkowski, R. Poczobut (red.), IFIS PAN, Warszawa: 394–441.
• Popper K., Eccles J. (1977), The Self and Its Brain: An Argument for Interactionism, Springer Verlag, Berlin.
• Quine W.V. (1999), Słowo i przedmiot, tłum. T. Baszniak, Aletheia, Warszawa.
• Rosenberg G. (2004), A Place for Consciousness: Probing the Deep Structure of the Natural World, Oxford University Press, Oxford.
• Russell B. (1927), The Analysis of Matter, Kegan Paul, London.
• Russell B. (1939), Zarys filozofii, tłum. J. Hosiasson, Wydawnictwo J. Przeworskiego, Warszawa.
• Russell B. (1975), My Philosophical Development, George Allen & Unwin, London.
• Seager W., Allen-Hermanson S. (2010), Panpsychism. [w:]: Stanford Encyclopedia of Philosophy, E. Zalta (red.), URL = http://plato.stanford.edu/entries/panpsychism/ [dostęp 30.03.2018].
• Searle J. (2010), Umysł. Krótkie wprowadzenie, tłum. J. Karłowski, Rebis, Poznań.
• Skrbina D. (2005), Panpsychism in the West, MIT Press, Cambridge (MA).
• Skrbina D. (2007), Panpsychism, [w:] Internet Encyclopedia of Philosophy, J. Fieser, B. Dowden (red.), URL = http://www.iep.utm.edu/panpsych/ [dostęp 30.03.2018].
• Sprigge T.L.S. (1983), The Vindication of Absolute Idealism, Edinburgh University Press, Edinburgh.
• Sprigge T.L.S. (1998), Panpsychism, [w:] The Routledge Encyclopedia of Philosophy, t. 7, E. Craig (red.), Routledge, London: 195–197.
• Stoljar D. (2001), Two Conceptions of the Physical, „Philosophy and Phenomenological Research” 62 (2): 253–281.
• Strawson G. (1994), Mental Reality, MIT Press, Cambridge (MA).
• Strawson G. (2006), Realistic Monism – Why Physicalism Entails Panpsychism, „Journal of Consciousness Studies” 13 (10–11): 3–31.
• Strawson G. (2008), Introduction, [w:] G. Strawson, Real Materialism and Other Essays, Oxford University Press, Oxford: 2008, s. 1–18.
• Strawson G. (2015), Real Materialism (with new postscript), [w:] Consciousness in the Physical World, T. Alter, Y. Nagasawa (red.), Oxford University Press, Oxford: 161–208.
• Wiehl R. (1993), Kant’s Criticism on Panpsychism from the Perspective of Whiteheadian Metaphysics of Subjectivity, tłum. G. Treash, [w:] Metaphysics as Foundation. Essays in Honor of Ivor Leclerc, P. Bogaard, G. Treash (red.), State University of New York Press, Albany: 9–41.

Identifiers

ISSN

ISSN 1733-5566

DOI

10.13153/diam.1284